Morgunblaðið - 01.10.2000, Page 6

Morgunblaðið - 01.10.2000, Page 6
6 SUNNUDAGUK i . OKTÓBER zuuu íViUKU U N tí LADIÐ ERLENT Reuters A1 Gore og Tipper, eiginkona hans, í spjallþætti hjá Larry King á CiVN-sjónvarpsstöðinni á fímmtudagskvöld. Fimm vikur í forsetakosningarnar í Bandaríkjunum Olíkar áherslur for- Reuters George og Laura Bush heilsa nemendum í barnaskóla í Oregon í vikunni. setaframbj óðendanna m . \ BAKSVIÐ Mörfflim virðist, og ekki endilega að ósekju, sem kosningabaráttan fyiir forsetakosning- arnar í Bandaríkjunum snúist fremur um menn en málefni. En hvað greinir þá Gore og Bush að málefnalega? Aðalheiður Inga Þorsteinsdóttir gerir grein fyrir stefnu frambjóðendanna í helstu málaflokkum. AL Gore, forsetaframbjóðandi demó- krata, og George W. Bush, frambjóð- andi repúblikana, virðast hafa nokk- uð ólíkar hugmyndir um hvemig stýra eigi Bandaríkjunum á ein- hverju mesta hagsældarskeiðinu í sögu landsins. Munurinn liggur eftir hefðbundnum flokkslínum, og endur- speglast í hugmyndum þeirra um hlutverk ríkisvaldsins. Þetta kemur skýrast fram í afstöðu frambjóðendanna til efnahagsmála, en tillögur þeirra eru í raun eins og spegilmyndir hvor af annarri - með öfugum formerkjum. Áform Gores um skattalækkanir eru svipaðar að umfangi og hugmyndir Bush um ný útgjöld og öfugt. „Stjómvöld skapa ekki auð“, segir Bush í stefnuyfirlýsingu sinni í efna- hagsmálum. „Það er framkvæði dug- mikilla Bandaríkjamanna sem skap- ar auðinn", heldur hann áfram, en að mati Bush era skattar og afskipti stjórnvalda einungis til þess fallin að kæfa þetta framkvæði. Gore leggur á hinn bóginn áherslu á að „ekki sé hægt að treysta á að hagvöxtur dugi einn og sér til að hækka laun og bæta lífskjör mið- og lágstéttarfjöl- skyldna". Hann fullyrðir að inngrip ríkisvaldsins séu nauðsynleg til að út- rýma launamuni kynjanna og draga úr fátækt. Mismiklar skattalækkanir í ólíkum tilgangi Tillögur frambjóðendanna í skattamálum era í samræmi við þetta. Gore leggur til að skattar verði lækkaðir um 480 milljarða dollara á næstu tíu áram, en Bush hyggur á þrefalt meiri skattalækkanir, því til- lögur hans gera ráð fyrir 1.600 millj- arða dollara tekjutapi ríkisins. En munurinn liggur ekki bara í upphæð- unum. Gore lítur á skattalækkanir sem leið til að fást við afmörkuð vandamál, en Bush álítur að skattféð hefði aldrei átt að hafna í kistum stjórnvalda yfir höfuð. Tillögur Gores miða fyrst og fremst að því að lækka skattbyrði miðstéttarfjölskyldna, sem hafa minna en 70 þúsund dollara í árstekj- ur og bera einhverskonar byrðar. Einn ráðgjafa Gores nefndi sem dæmi tvær fjölskyldur með svipaðar tekjur. Önnur hjónin þyrftu að sjá fyrir foreldram á eftirlaunaaldri og bæra af því töluverðan kostnað, og ættu þau því frekari heimtingu á skattalækkunum. Að margra mati era slíkar ívilnanir réttlátar, en aðrir benda á að þetta geri skattkerfið óhemju flókið og þungt í vöfum. Áætlanir Bush gera hins vegar ráð fyrir einföldum skattalækkunum. Ymist yrðu ákveðnar álögur afnumd- ar með öllu eða skattprósentan lækk- uð jafnt yfir alla. Bush segist miða til- lögur sínar við að bæta hag þeirra tekjulægstu, en flatar skattalækkan- ir koma sér einnig vel fyrir þá tekju- hæstu. Ólíkar áherslur í menntamálum Samkvæmt skoðanakönnunum skiptir afstaða frambjóðendanna til fjögurra málaflokka mestu í huga bandarískra kjósenda í ár, en auk efnahagsmálanna era það mennta- mál, heilbrigðismál og lífeyrismál. Varaforsetinn og fylkisstjórinn hafa enda eytt talsverðu púðri í að kynna stefnu sína á þessum sviðum. Bush vill veita skólayfirvöldum í hverju rfld aukin völd til að ákvarða hvernig skattfé til skólamála skuli varið og til að setja ströng ákvæði um umbætur fyrir skóla sem standast ekki lágmarkskröfur. Gore vill hins vegar að alríkisstjórnin veiti meira fé til menntamála og hafi meira um þau að segja, og í þessu nýtur hann stuðn- ings hagsmunasamtaka kennara. Gore hefur lagt höíúðáherslu á að fækka nemendum í bekk og hyggst hann í því skyni beita sér fyrir því að hundrað þúsunda nýrra kennara verði ráðin til starfa á næstu áram. Hann hefur einnig beint sjónum sín- um að starfsaðstöðu nemenda og kennara og hefur lagt til að aukið fé verði veitt til viðhalds skólabygginga. Bush hefur gert bætt læsi skóla- bama að sínu stefnumáli og hefur einnig talað fyrir auknum aga í menntakerfmu. Margir repúblikanar hafa um ára- bil barist fyrir því að tekið verði upp svokallað ávísanakerfi, þar sem for- eldrar fengju nokkurs konar ávísun sem gerði þeim kleift að senda böm sín í þá skóla sem þeim hugnaðist best. Slflct kerfi myndi styrkja stöðu einkaskóla til muna. í kosningabar- áttunni hefur Bush ekki haft hátt um skoðun sína á ávísanakerfinu, en Gore er frekar mótfallinn því og hafnar því alfarið að unnt yrði að nota ávísanir til náms í trúarlegum skól- um og öðram óhefðbundnum menntastofnunum. Ríkisrekið kerfi eða einkatryggingar Sjúkratryggingakerfið í Banda- ríkjunum byggist fyrst og fremst á einkatryggingum, en rfldð rekur einnig tryggingakerfi fyrir efnaminni fjölskyldur. Gore vill hækka tekju- mörkin og auka þannig fjölda þeirra fjölskyldna sem eiga kost á slíkri sjúkratryggingu, en Bush leggm- áherslu á að auðvelda fólki að tryggja sig hjá einkaaðilum. Demókratar era almennt hlynntir auknu hlutverki alríkisstjómarinnar í heilbrigðismálum, en þar sem það myndi útheimta skattahækkanir, sem era óvinsælar af kjósendum, hef- ur Gore ekki sett heiíbrigðismálin í öndvegi í kosningabaráttunni. Frambjóðendumir hafa fjallað þeim mun meira um sjúkratrygging- ar aldraðra og lífeyrismál, en þau brenna heitt á Bandaríkjamönnum um þessar mundir, þar sem það stytt- ist í að „bamasprengjukynslóðin" svokallaða komist á eftirlaunaaldur. Gore er sannfærður um ágæti nú- verandi sjúkratryggingakerfis fyrir aldraða og hann er fylgjandi sam- ræmdum tryggingapökkum, þar sem flestir myndu greiða sömu iðgjöld. Bush hefur hins vegar ýmislegt við kerfið að athuga, en hann vill gera það sveigjanlegra og gera öldraðum kieift að velja á milli mismunandi kosta og greiða mishá iðgjöld. Lyfjakostnaður vegur þungt í út- gjöldum aldraðra og miklar umræð- ur hafa skapast um hlut rfldsins í að greiða hann niður. Gore er hlynntur hærri niðurgreiðslum en Bush. Báðir frambjóðendumir era þeimar skoð- unar að tryggingar til að mæta lyfja- kostnaði eigi að vera valfrjálsar, en Gore vill að rflrið greiði helming ið- gjalda lyfjatrygginga og Bush fjórð- ung. Almennt séð tryggja tillögur Gor- es meira öryggi og hærri bætur, en um leið era þær kostnaðarsamari fyrir alrfldsstjórnina. Þegar núvemdi lífeyriskerfi var sett á fót í Bandaríkjunum vora 42 vinnandi þegnar á móti hverjum líf- eyrisþega. Hlutfallið lækkar stöðugt og reiknað er með að greiðslur úr kerfinu verði hærri en innstreymið árið 2015. Bush er fylgjandi víðtækri endurskoðun á lífeyriskerfinu, en hann hefur verið ákafúr talsmaður þess að lífeyrisspamaður verði í auknum mæli gefinn frjáls. Gore vill hins vegar styrkja kerfið eins og það er. Hann er hlynntur takmarkaðri einkavæðingu þess, en vill ekki ganga eins langt og Bush. Einstaklingsréttindi Margir aðrir málaflokkar era vit- anlega ofarlega í huga bandarískra kjósenda, ekki hvað síst ýmis mál er varða réttindi einstaklingsins. Fóstureyðingar era eins og kunn- ugt er milrið hitamál í bandarískum stjórnmálum. Gore er algerlega hlynntur rétti kvenna til að láta eyða fóstri, en Bush er andvígur fóstur- eyðingum nema í þeim tilfellum þar sem um fómarlamb nauðgunaj' eða sifjaspella er að ræða og þegar líf konu er í húfi. Afstaða frambjóðendanna til þessara mála hefur reyndai’ verið of- arlega á baugi síðustu daga. Banda- ríska lyfjaeftirlitið heimilaði á fimmtudag sölu neyðargetnaðar- varnarpillunnar, sem hefur verið á markaði í Evrópu í mörg ár. George Bush eldri kom í forsetatíð sinni í veg fyrir að pillan kæmi á markað í Bandaríkjunum og sonurinn er sömuleiðis mótfallinn henni. Bill Clinton beitti sér hins vegar fyrir því að neyðargetnaðarvörnin yrði leyfð og varaforsetinn er fylgjandi því að hún standi konum til boða. Gore er hlynntur jákvæðri mis- munun til að bæta stöðu minnihluta- hópa, en Bush andvígur. Báðir frambjóðendurnir eru mótfallnir því að samkynhneigðir fái að ganga í hjónaband, en Gore er frjálslynd- ari hvað varðar önnur réttindi sam- kynhneigðra. Hann er fylgjandi því að hommar og lesbíur í sambúð njóti skattaafsláttar eins og gagn- kynhneigð pör og fái að ættleiða börn, og vill að banni við að sam- kynhneigðir gegni herþjónustu verði aflétt. Gore styður einnig lög- gjöf sem meinar atvinnurekendum að víkja fólki úr starfi á grundvelli kynhneigðar og hann vill herða við- urlög við hatursglæpum gegn minnihlutahópum. Bush er mótfall- inn þessu. Þá er Gore fylgjandi hertri byssu- löggjöf, en Bush vill ganga skemur í að takmai'ka rétt borgaranna til að eignast og bera vopn. Krínglan býður í leíkhús! Kríngluvinir hitfcast alla sunnudaga stundvíslega kl. 13:00 í litla sal Borgarleikhússins. KvÍkíÁí WMP

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.