Morgunblaðið - 01.10.2000, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 2000 11
kreditkortareikning í banka í Lúx-
emborg eru hins vegar mjög litlir.
Eignarhaldsfélög í Lúxemborg
starfa samkvæmt sérstökum lögum
frá árinu 1929 og samkvæmt þeim
eru þau undanþegin upplýsinga-
skyldu. Einu upplýsingarnar sem
skattayfírvöld á Islandi hafa um
þetta eignarhaldsfélag er að hlutafé
þess sé 2 milljónir. Sú upphæð breyt-
ist ekkert þó að félagið kunni að hafa
miklar fjármagnstekjur og að ýmis
kostnaður falli á það.
Sáu alþingismenn ekki
afleiðingarnar fyrir?
Það er mál allra sem Morgunblað-
ið ræddi við að lagaákvæðið um frest-
un skattlagningar söluhagnaðar af
hlutabréfum hafi haft allt aðrar af-
leiðingar en upphaflega var reiknað
með. Alþingmenn hafi þess vegna
ekki skoðað allar hliðar þess eða ekki
séð fýrir afleiðingamar. Ef marka
má þá tiltölulega litlu umræðu sem
fram fór um þetta á Alþingi vorið
1996 var tilgangurinn sá að stuðla að
spamaði og því að fjármagnið héldist
áfram í íslensku atvinnulífi. Niður-
staðan er hins vegar sú að vemlegur
hluti þessa fjármagns leitar úr landi
og er í raun aldrei skattlagður því
ekkert er því til íyrirstöðu að ein-
staklingar fresti skattlagningunni
nánast endalaust.
„Það var aldrei tilgangurinn með
lagaákvæðinu að menn gætu frestað
tekjufærslu söluhagnaðar með því að
menn gætu fjárfest í eigin eignar-
haldsfélögum, hvort sem þau væru á
Islandi eða erlendis. Tilgangurinn
var væntanlega sá að reyna að beina
fjármagninu inn í fyrirtækin aftur,“
sagði endurskoðandi sem Morgun-
blaðið ræddi við.
„Þegar þú selur hlutabréf með
talsverðum söluhagnaði og kaupir
hlutabréf í þínu eigin eignarhaldsfé-
lagi þá er skattskuldbindingin komin
inn í það félag. Og þú ætlar aldrei að
selja þau bréf. Þú ert búinn að losa
þig undan skattskuldbindingunni.
Hlutverk eignarhaldsfélagsins er þá
bara að velta áfram þessum fjármun-
um með svipuðum hætti eins og hver
annar bankareikningur."
Erfitt að fá upplýsingar um
fjölda og eignir eignar-
haldsfélaga
Erfitt er að fá upplýsingar um
hvað íslendingar hafa stofnað mörg
eignarhaldsfélög erlendis og hvað
miklir fjármunir hafa verið fluttir til
þeirra úr landi. Seðlabankinn heldur
saman upplýsingum um eignir ís-
lendinga erlendis. Samkyæmt tölum
bankans námu eignir Islendinga í
hlutafélögum erlendis um mitt þetta
ár 155 milljörðum króna. Seðlabank-
inn treysti sér ekki til að svara því
hvað íslendingar hafa stofnað mörg
eignarhaldsfélög erlendis og hvað
eignir þeirra eru miklar. Talsmenn
bankans sögðu að ástæðan væri sú að
upplýsingamar væru „misaðgengi-
legar“ og erfitt væri að fá heildaryfir-
lit yfir eignir félaganna.
En þó upplýsingar um þennan þátt
málsins séu ónákvæmar sýna opin-
berar tölur Seðlabankans að gríðar-
lega mikið fjármagn hefur verið að
flytjast frá landinu á allra síðustu ár-
um. Heildareignir Islendinga í hluta-
félögum erlendis námu 155 milljörð-
um um mitt þetta ár og höfðu
þrefaldast á einu og hálfu ári. f árs-
lok 1996 áttu íslendingar 12,2 millj-
arða í hlutafélögum erlendis. Lífeyr-
issjóðirnir eiga langstærsta hlutann
af þessu, en eignir þeirra í erlendum
hlutafélögum námu 121 milljarði um
mitt þetta ár. Þetta þýðir að fyrir-
tæki og einstaklingar eiga nú um 34
milljarða erlendis. Þessi upphæð
kann að vera hærri ef það er rétt að
Seðlabankinn hafi ekki í höndum full-
nægjandi upplýsingar um eignir ís-
lendinga í eignarhaldsfélögum er-
lendis.
Hafa ber í huga að þessar tölur
endurspegla ekki raunverulegt fjár-
streymi úr landi því að eignaaukning-
in hefur að hluta til orðið vegna
hækkunar á verðmæti hlutabréf-
anna.
Upplýsingar um eignir íslendinga
í eignarhaldsfélögum erlendis liggja
heldur ekki á lausu hjá skattayfir-
völdum og raunar er ekki víst að
nærri allar erlendar eignir séu gefn-
ar upp til skatts.
Sú spurning vaknar eðlilega hvaða
fólk það er sem er að stofna eignar-
haldsfélög í Lúxemborg. Upplýsing-
ar um það liggja eðlilega ekki á lausu,
en viðmælendur blaðsins sögðu að
þetta væri fólk úr ýmsum áttum og
ýmsum atvinnugreinum. „Þetta get-
ur verið maður sem lagði bflverð í
stofnun tölvufyrirtækis og selur það
á 200 milljónir nokkrum árum síðar
og þetta getur líka verið einstakling-
ur sem selur hlut sinn í sjávarútvegs-
fyrirtæki með góðum hagnaði,“ sagði
eirin viðmælandi blaðsins.
í þessu sambandi má minna á að
þegar tölur voru birtar fyrir skömmu
um skuldir sjávarútvegsins kom
fram það sjónarmið að skuldaaukn-
inguna mætti að hluta til rekja til
þess að kvóti og fyrirtæki hefðu verið
seld fyrir fé sem ekki hefði verið end-
urfjárfest í atvinnugreininni. Skuldir
sjávarútvegsins eru nú í kringum 175
milljarðar og hafa aukist um 70 millj-
arða á fjórum árum.
Meðal þeirra sem stofnað hafa
eignarhaldsfélög erlendis eru einnig
menn sem hafa hagnast á sölu hluta-
bréfa á síðustu árum. Hagnaður
þeirra myndast ekki síst við að selja
bréfin á réttum tíma, en til að forðast
að þurfa að greiða 45% skatt af sölu-
hagnaðinum geta þeir fjárfest í eigin
eignarhaldsfélögum erlendis. Avinn-
ingur þeirra af því að fara með sölu-
hagnaðinn í eignarhaldsfélög erlend-
is er bæði sá að þannig uppfylla þeir
ákvæði skattalaga um frestun skatt-
lagningar og einnig geta þeir komist
hjá því að greiða eignarskatt af hagn-
aðinum. Aðferð þeirra er sú að skrá
hlutaféð í eignarhaldsfélaginu á yfir-
verði því aðeins er greiddur eignar-
skattur af nafnvirði hlutabréfanna,
en ekki verðmæti þeirra eins og áður
segir.
Lúxemborg er ekki
ódýrasti markaðurinn
Líklega eru flest eignarhaldsfélög
í eigu íslendingar staðsett í Lúxem-
borg. Astæðan er ekki síst sú að
Kaupþing hefur rekið dótturfyrir-
tæki í Lúxemborg og hefur haft vissa
forystu í fjárvörslu fyrir íslendinga
erlendis. Lúxemborg er hins vegar
frekar dýr markaður í alþjóðlegum
samanburði. Talsvert ódýrara er að
stofna og reka eignarhaldsfélög á
Ermasundseyjunum og eyjum í
Karabíahafinu. A Bresku Jómfrúar-
eyjum í Karabíahafi eru nú starfandi
yfir 300 þúsund fyrirtæki og árlega
eru stofnuð þar 30-40 þúsund fyrir-
tæki. Kostnaður við að stofna eignar-
haldsfélög þar er innan við 200 þús-
und krónur og skattar eru sáralitlir.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins hafa íslendingar á stuttum
tíma stofnað yfir 100 eignarhaldsfé-
lög á Jómfrúareyjum.
Öll eignarhaldsfyrirtæki í Lúxem-
borg þurfa að skila endurskoðuðum
reikningum, en ekki er gerð krafa um
það á eyjunum í Karabíahafinu og
Ermasundi. Raunar er ekki gerð
krafa um að fyrirtæki á Islandi skili
endurskoðuðum reikningum. íslensk
lög gera einungis kröfu um að fyrir-
tæki geri ársreikninga.
Lög um eignarhaldsfélög í Lúxem-
borg eru einnig tiltölulega ströng.
Félögin mega t.d. ekki eiga fasteign.
Sumir hafa þess vegna farið þá leið
að stofna eignarhaldsfélag á Jóm-
frúareyjum í Karabíahafi og það fé-
lag kaupir síðan sumarhús. Hag-
kvæmt er að láta þetta félag eiga
húsið því enginn erfðafjárskattur er
innheimtur á Jómfrúareyjum, en
hann er 45% á Spáni svo dæmi sé tek-
ið þar sem margir íslendingar eiga
sumarhús.
Danir og Bretar hafa einnig gert
breytingar á skattaumhverfi sínu í
þeim tilgangi að laða að fyrirtæki og
fjármagn. Danir hafa á skömmum
tíma náð talsverðum árangri á þessu
sviði en á síðustu tveimur árum hafa
um 1.500 eignarhaldsfélög verið
stofnuð í Danmörku og mörg þeirra
eru mjög stór.
Kemur fjármagnið aftur
inn í íslenskt atvinnulíf?
Sl. vor var fjallað um frestun á
skattgreiðslum af hlutafélögum í
Morgunblaðinu og þá benti fjármála-
ráðherra á að þessi eignarhaldsfélög
í eigu Islendinga stunduðu fjárfest-
ingar í íslenskum og erlendum félög-
um. Fjármagnið leitaði því inn í ís-
lenskt atvinnulíf á ný ef skatta-
umhverfið á íslandi væri aðlaðandi.
Aðalatriðið væri að gera það aðlað-
andi.
Viðmælendur blaðsins sögðu að
ýmislegt í skattaumhverfi á Islandi
væri hins vegar fallið til að draga úr
líkum á að þetta fjármagn leitaði aft-
ur til Islands. Raunar fullyrtu sumir
að stærstur hluti af fjármagninu
kæmi aldrei aftur til íslands. Það
væri einfaldlega of dýrt að flytja það
aftur heim. Eignarhaldsfélag á ís-
landi þarf t.d. að greiða 30% tekju-
skatt af hagnaði, en enginn tekju-
skattur er lagður á í þeim löndum
sem nefnd voru hér að framan. Eign-
arhaldsfélag á Islandi þarf einnig að
borga árlega 1,45% eignarskatt af yf-
irverði hlutabréfa. Maðurinn sem
tekið var dæmi af hér að framan get-
ur því ekki komið sér undan því að
greiða eignarskatt af 100 milljónun-
um með því að stofna eignarhaldsfé-
lag á Islandi, jafnvel þó að skráð
hlutafé í félaginu sé aðeins 2 milljón-
ir.
Eignarskattur er deyjandi fyrir-
bæri í flestum löndum. Hann var af-
numinn í Noregi í fyrra og Island er
núna eitt ríkja á Norðurlöndum með
eignarskatt.
Það er hins vegar annað ákvæði
skattalaga sem viðmælendur blaðs-
ins töldu að virkaði hamlandi á fjár-
festingar erlendra eignarhaldsfélaga
í eigu Islendinga og útlendinga al-
mennt í fyrirtækjum á íslandi. Það er
ákvæði sem kom inn í skattalögin ár-
ið 1998 og er um að aðilar sem hafa
takmarkaða skattskyldu hér á landi
skuli greiða 20% skatt í rfldssjóð.
Málið var afgreitt með dálítíð svip-
uðum hætti á Alþingi og lagabreyt-
ingin 1996. Þetta ákvæði var hluti af
frumvarpi sem fjallaði um rýmkaðar
heimildir einstaklinga til skattafrá-
dráttar vegna lifeyrisiðgjalda. Sú
breyting var hluti af pólitísku sam-
komulagi um breytingar í lífeyris-
málum. Talsverðar umræður urðu á
Alþingi um þann þátt málsins, en
engar umræður urðu hins vegar um
skattlagningu erlendra aðila á sölu-
hagnaði þeirra í íslenskum hlutafé-
lögum.
Til að átta sig á hvernig þetta
lagaákvæði virkar er best að taka
dæmi. Eignarhaldsfélagið sem ís-
lendingurinn stofnaði og nefnt var í
upphafi þessarar greinar ákveður að
fjárfesta í íslensku atvinnulífi og
kaupir hlutabréf í tölvufyrirtækinu
Opnum kerfum. Gengi hlutabréfanna
hækkar hratt og fjárfestingin skilar
góðum hagnaði. Félagið selur því
hlutabréfin og hagnast þannig um 20
milljónir. Samkvæmt lagaákvæðinu
ber félaginu að borga 20% skatt til ís-
lenska ríkisins af þessum milljónum.
fslensku verðbréfa-
fyrirtækin í vanda
Lagaákvæðið gerir ráð fyrir að sá
sem kaupir hlutabréfin af eignar-
haldsfélaginu í Lúxemborg skili
skattinum. Til þess að hann geti gert
það þarf hann að hafa upplýsingar
um upphaflegt kaupverð hlutabréf-
anna. Það er undir hælinn lagt hvort
seljandi bréfanna vill gefa þessar
upplýsingar. Hvorki kaupandi bréf-
anna né íslensk skattayfírvöld geta
gert neina kröfu um upplýsingar frá
félaginu í Lúxemborg um uppruna-
legt kaupverð.
Þegar hins vegar íslensk verð-
bréfafyrirtæki hafa milligöngu um
sölu á hlutabréfum í íslenskum hluta-
félögum í eigu eignarhaldsfélaga er-
lendis ber þeim að halda eftir 20% af
söluverði og skila því til ríkisins.
Samkvæmt lögum eru verðbréfafyr-
irtækin raunar gerð ábyrg fyrir því
að skila þessum skatti.
Um þetta segir í 114. grein tekju-
skattslaganna. „Þeir sem hafa í þjón-
ustu sinni erlenda ríkisborgara eða
rfldsfangslausa menn, er fengið hafa
landvistar- eða dvalarleyfi hér á landi
um tiltekinn tíma, bera ábyrgð á
skattgreiðslum þeirra. Þeir sem
greiða aðilum, sem ekki eru heimilis-
fastir hér á landi, gjald fyrir leigu eða
afnot af lausafé, einkaleyfi, fram-
leiðslurétti, útgáfurétti eða sérþekk-
ingu, arð af hlutafé eða endurgjald
fyrir starfsemi eða þjónustu eða aðr-
ar greiðslur, sem um er rætt í 3. gr.,
bera ábyrgð á sköttum viðtakenda
vegna þessara greiðslna.“
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins hafa verðbréfafyrirtækin
ekki haldið eftir þessari staðgreiðslu
og raunar mun þetta ákvæði skatta-
laganna aldrei hafa skilað rfldssjóði
neinum fjármunum enn sem komið
er.
Ólafur Kristinsson, lögfræðingur
og verkefnisstjóri á alþjóðasviði rík-
isskattstjóra, staðfesti að þessi skatt-
ur hefði í mjög litlum mæli inn-
heimst. Ástæðan væri sú að
erfiðleikar væru á að innheimta hann
og eftirlit af hálfu skattayfirvalda
hefði verið lítið til þessa. Hann sagði
að það kæmi hins vegar að því að
skattayfirvöld tækju þetta mál til
skoðunar. Þetta væri eitt þeirra
verkefna skattaeftirlitsins sem biðu
úrlausnar. Verðbréfafyririækin ættu
lögum samkvæmt að halda eftir stað-
greiðslu af söluhagnaði og ábyrgð
þeirra í þessu sambandi væri rík.
Hann sagði að rfldsskattstjóri gæti
gert kröfu um upplýsingar frá ís-
lensku fyrirtækjunum, en hins vegar
væri engin samningur milli Islands
og Lúxemborgar um upplýsingagjöf
og samkvæmt lögum í Lúxemborg
um eignarhaldsfélög frá árinu 1929
væru félögin undanþegin upplýs-
ingaskyldu. Möguleikar íslenskra
skattayfirvalda til að fá upplýsingar
frá Lúxemborg væru því mjög tak-
markaðar.
Ekki fer á milli mála að verðbréfa-
fyrirtækin hafa verulegar áhyggjur
af þessari stöðu. Þau gera sér grein
fyrir að til þess getur komið að
skattayfirvöld fari að sinna eftirliti
með þessu ákvæði skattalaga og þau
geti bæði haft af því umtalsverð
óþægindi og fjárútlát. Talsmenn fyr-
irtækjanna voru því varfæmir í um-
mælum um þessi mál og vildu síður
tjá sig undir nafni. Þeir sögðu að
mjög erfitt væri að framkvæma þetta
lagaákvæði og í reynd vonlaust.
Skattayfirvöld hefðu þó hugsanlega
einhver tæki til að krefjast upplýs-
inga.
Það er mál viðmælenda blaðsins að
til þess að losna undan þeirri óvissu
sem fylgir þessu lagaákvæði sé eðli-
legast fyrir íslensku verðbréfafyrir-
tækin að setja upp dótturfyrirtæki
erlendis. Með þvi sé öruggt að
skattayfirvöld á íslandi geti ekki
krafist neinna upplýsinga um sölu-
hagnað erlendra aðila af sölu hluta-
fjár í íslenskum fyrirtækjum.
Kaupþing stofnaði fyrir nokkrum
árum dótturfyrirtækið Kaupthing
Bank í Lúxemborg. Það hefur vaxið
hratt á síðustu árum. Hjá því starfa
rúmlega 30 manns og um síðustu ára-
mót var það með 35 milljarða ís-
lenskra króna í íjárvörslu. Magnús
Guðmundsson, bankastjóri Kaup-
thing Bank, vildi ekki veita upplýsing-
ar um hve stór hluti þessa fjármagns
kæmi frá Islandi né hve mörg eignar-
haldsfélög í eigu Islendinga hefðu
falið bankanum fjárvörslu. Hann
sagði þó að einkabankaþjónusta væri
stærsti þáttur í starfsemi bankans og
meðan bankinn var í uppbyggingu
hefði hann eðlilega leitað mest eftir að
selja íslendingum þjónustu sína.
Aðrar fjármálastofnanir hafa einn-
ig stofnað dótturfyrirtæki erlendis.
Landsbankinn er með starfsemi á
eyjunni Guemsey á Ermasundi og í
London. Islandsbanki er einnig með
starfsemi í London. Búnaðarbankinn
er að undirbúa stofnun dótturfyrir-
tækis í Lúxemborg.
Það er mikil einföldun að segja að
verðbréfafyrirtækin séu að stofna
dótturfyrirtæki erlendis vegna
ákvæðis skattalaga um skattgreiðslu
útlendinga af söluhagnaði í íslensk-
um hlutafélögum, en það á hins vegar
sinn þátt í því. Akvæðið gerir verð-
bréfafyrirtækjunum erfitt fyrir í til-
raunum þeirra til að fá útlendinga til
að fela þeim fjármuni til fjárvörslu.
Astæðan er sú að þetta umrædda
lagaákvæði er nánast hvergi að ftnna
í löggjöf'nágrannalanda okkar. ítalir
eru þó með sambærilegt ákvæði í lög-
um.
„Þetta ákvæði er fallið til að draga
úr því að íslendingar, sem stofnað
hafa eignarhaldsfélög erlendis, fjár-
festi í fyririækjum á íslandi. Ein-
hverjir horfa framhjá þessu vitandi
að þessum skatti hefur ekki verið
skilað og að það hefur ekkert eftirlit
verið með þessu, en sumir eru
hræddir við þetta og óttast að skatt-
kerfið fari að skoða þetta aftur í tím-
ann.
Það er a.m.k. Ijóst að þessi laga-
ákvæði gera það að verkum að það er
erfiðara fyrir íslensku verðbréfafyr-
irtækin að taka þessi eignarhaldsfé-
lög, hvort sem þau eru í eigu erlendra
aðila eða íslenskra aðila í fjárvörslu,"
sagði einn viðmælandi blaðsins.
vö / Heilsugæslan í Reykjavík
Bólusetning við Influensu
Skipulögð influensubólusetning
neðangreindra heilsugæslustöðva hefst
fyrstu vikuna í október og stendur næstu tvo mánuði.
Fyrirkomulag bólusetninganna er nánar auglýst
á hverri stöð fyrir sig:
Heilsugæslustöðin Árbæ, s: 585-7800
Heilsugæslustöðin Efra-Breiðholti, s: 567- 0200
Heilsugæslustöðin Efstaleiti, s: 585-1800
Heilsugæslustöðin Grafarvogi, s: 585-7600
Heilsugæslustöð Hlíðasvæðis, s: 585- 2300
Heilsugæslustöð Miðbæjar, s: 585- 2600
Heilsugæslustöðin í Mjódd, s: 567- 0440
Heilsugæslan Lágmúla 4, s:568- 8550
Heilsugæslustöðin Seltjarnarnesi, s: 561- 2070
Heilsugæslustöð Mosfellsumdæmis, s: 510- 0700
Heilsugæslustöðin Borgir, Kópavogi. s: 554- 0400
Heilsugæslustöðin Hvammur, Kópavogi s: 554- 0400
Reykjavík, 1. október 2000
Heilsugæslan í Reykjavík
Barónsstíg 47, 101 Reykjavík
Sími 585-1300 Fax 585-1313 www.hr.is
„Það var aldrei tilgangurinn með lagaákvæð-
inu að menn gætu f restað tekjuf ærslu sölu-
hagnaðar með því að menn gætu fjárfest i eig-
in eignarhaldsfélögum, hvort sem þau væru á
íslandi eða erlendis. Tilgangurinn var væntan-
lega sá að reyna að beina fjármagninu inn í fyr-
irtækin aftur."