Morgunblaðið - 01.10.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR1. OKTÓBER 2000 33^
ŒYKJAVÍKURBRÉF
ugardagur 30. september
Morgunblaðið/Rax
Skarðatindur i Skaftafellsþjóðgarði.
Sumir hafa talað um „hóflegt" auðlindagjald í
hæðnistón og talið að þegar upp væri staðið
mundu hin „ráðandi öfl“ þjóðfélagsins sjá til þess,
að útgerðarmenn kæmust frá slíkri gjaldtöku með
auðveldum hætti.
Sverrir Hermannsson, formaður Fijálslynda
flokksins, er jákvæðari í garð skýrslu Auðlinda-
nefndar í samtali við Morgunblaðið í dag, laugar-
dag, en gera mátti ráð fyrir miðað við málflutning
talsmanna flokks hans á síðustu misserum og
raunar má segja það sama að sumu leyti um um-
mæli Guðjóns Arnar Kristjánssonar í samtölum
við fjölmiðla síðasta sólarhringinn. En vantrú á að
menn meini það sem þeir segja endurspeglast í
ummælum Sverris Hermannssonar, þegar hann
„spáir því, að ef núverandi ráðamenn færu að ein-
hverju leyti eftir tillögum nefndarinnar yrði það
aðeins eitthvert málamyndaauðlindagjald...“
Ein af forsendunum fyrir því að skapa víðtækan
frið um sjávarútveginn er sú, að það takist að
vinna bug á þessari vantrú. Davíð Oddsson for-
sætisráðherra lagði sitt af mörkum til þess með
ummælum sínum á blaðamannafundinum, þar
sem skýrsla Auðlindanefndar var kynnt á fóstu-
dagsmorgun. Þar sagði Davíð Oddsson m.a.: „Eg
tel, að nefndin hafi með niðurstöðu sinni, þó að hún
sé kannski ekki öll á þann veg, sem ég hefði kosið,
ef ég hefði skrifað skýrsluna sjálfur, fært fram
frambærilegasta efni, sem við höfum fengið til að
moða úr til þess að ná sátt um sjávarútvegsmál.
Og ef það mat er rétt, þá er hér um stóratburð að
ræða í íslenzkri samtímasögu.“
Þegar Davíð Oddsson var spurður, hvort hann
teldi líklegt að stjómarflokkamir gætu sameinast
um niðurstöðu skýrslunnar, í Ijósi þess, að hún
væri talsvert úr takt við stefnu þeirra í sjávar-
útvegsmálum, svaraði hann: „Um leið og ríkis-
stjómarflokkamir tóku þá ákvörðun að eiga burð-
ugan þátt í því, að nefnd af þessu tagi yrði sett á
laggimar, stigum við ákveðið skref í átt til þess að
sætta okkur við að einhver slík leið yrði far-
in... auðvitað er óþolandi, að til lengri tíma ríki
mikil ósátt um mikilvægasta atvinnuveg þjóðar-
innar sem ristir þjóðina ekki bara í tvennt heldur á
alla kanta. Það getur ekki gengið og þess vegna
vildu menn taka þátt í þessu og þess vegna hljót-
um við að fylgja þessu eftir.“
Og hann bætti við:...það væri til lítils að setja
svona vinnu af stað ef menn ætluðu ekki að taka
mark á henni. Og ég fyrir mitt leyti tel, að hér sé
komin tilraun til þess að skapa sátt um þessi mál,
og ég held, að við ættum ekki að vannýta það tæki-
færi, sem hér hefur gefizt.“
Þessar sterku yfirlýsingar Davíðs Oddssonar,
sem vissulega komu mönnum á óvart, urðu til
þess, að þegar Svanfríður Jónasdóttir, alþingis-
maður Samfylkingarinnar og helzti talsmaður
flokksins í sjávarútvegsmálum, var spurð, hvort
hún væri bjartsýn á að tillögur Auðlindanefndar
næðu fram að ganga, svaraði hún á þann veg, að
eftir þau orð, sem forsætisráðherra hefði látið falla
um skýrsluna, væri hún það.
Reyndir stjómmálamenn á borð við Davíð
Oddsson tala ekki á þennan veg nema vegna þess,
að þeir meina það, sem þeir segja. Þeir vita, að
þjóðin sér í gegnum málamyndatal.
Þess vegna ættu afdráttarlausar yfirlýsingar
bæði Davíðs Oddssonar og Halldórs Asgrímsson-
ar svo og umsagnir forystumanna stjómarand-
stöðuflokkanna, sem augljóslega eru settar fram
af heilindum, að leggja gmnn að því trausti, sem
er nauðsynleg forsenda þess, að endanlegt sam-
komulag náist. Og menn skyldu gæta þess, að það
getur beinlínis verið skaðsamlegt að halda því að
almenningi, að menn séu hér að leika sér að fjör-
eggi þjóðarinnar.
■■■■■■■^^■i Þótt sjávarútvegurinn sé
Aðrar atvinnu- að vonum efst > huea
• manna í umræðum um
greinar auðlindamál ætti skýrsla
Auðlindanefndar að verða tilefhi til þess að
breikka umræðumar. í því sambandi fer ekki á
milli mála, að umræður um meðferð rafsegul-
bylgna em mjög aðkallandi.
Um þetta efni segir í skýrslu Auðlindanefndar:
„Rafsegulbylgjur til fjarskipta em ekki taldar
meðal þjóðareigna í venjulegum skilningi þess
orðs, þótt reglur séu í gildi um úthlutun á bylgju-
lengdum til ákveðinna nota... Gildistími núverandi
rekstrarleyfa á fjarskiptaþjónustu á íslandi er tíu
ár frá útgáfudegi. Framsal er óheimilt og einnig
má afturkalla leyfi ef mikilvægar forsendur breyt-
ast, þetta á til dæmis við alþjóðlegar samþykktir,
sem Island er aðili að. Erlendis er allur gangur á
því, hvort tímamörk séu á núverandi leyfum tO
fjarskipta og hvort framsal þeirra sé leyft, en al-
mennt má segja, að þau leyfi, sem nú er verið að
veita tU fjarskipta með þriðju kynslóð farsíma, séu
takmörkuð við fimmtán til tuttugu ár og eftir það
renni þau aftur til ríkisins. Ríkið áskOur sér síðan
rétt tU endurúthlutunar ef þurfa þykir, en hugsan-
legt er að tækniframfarir geri slíkt óþarft.“
Þótt ljóst sé samkvæmt þessu, að rafsegulbylgj-
ur geti ekki á þessari stundu talizt tO þjóðareignar,
fer ekki á mOh mála, að þama er um að ræða rétt-
indi, sem verða til vegna samninga, sem íslenzka
rfldð gerir við önnur ríki. Þessi réttindi eru verð-
mæt og t.d. ljóst að kaupverð útvarpsstöðva, sem
hafa verið seldar, byggist að hluta til á þeim leyf-
um, sem þær hafa fengið tfl útvarpsrekstrar á
ákveðnum bylgjulengdum.
Um þetta álitaeíhi segir í skýrslu Auðlinda-
nefndar: „Nefndin leggur til að greiðsla komi fyrir
aðgang að rafsegulbylgjum tU fjarskipta rétt eins
og öðrum þeim auðlindum, sem svipað háttar um...
Nefndin telur heppOegasta kostinn við úthlutun
leyfa til fjarskipta á þriðju kynslóð farsíma vera
annaðhvort hreina uppboðsleið eða aðrar hlutlæg-
ar aðferðir."
Augljóst er að þessi ráðgjöf hlýtur að vega
þungt í meðferð samgönguráðuneytis og Alþingis
á þessu máli þegar á næstu mánuðum.
íslendingar hafa alltaf litið á orku fallvatnanna
sem eina helztu auðlind sína en hins vegar hafa litl-
ar umræður orðið um greiðslur fyrir réttinn til
þess að nýta vatnið, sennilega vegna þess, að orku-
fyrirtækin hafa jafnan verið í opinberri eigu. Um
þetta segir m.a. í skýrslu Auðlindanefndar:
„Orka fallvatna er ein helzta auðlind þjóðarinn-
ar en samkvæmt íslenzkri löggjöf fylgir réttur til
nýtingar hennar eignarhaldi á landi. MikO óvissa
ríkir hins vegar um það, hve stór hlutur nýtanlegs
vatnsafls er í eigu ríkis og annarra opinberra aðOa.
Engin skipuleg heildarúttekt hefur verið gerð á
þessu, auk þess, sem enn hefur ekki verið skorið
úr um mörk þjóðlendna, en mfldnn hluta ónýtts
vatnsafls er að finna í óbyggðum. Lfldndi benda þó
tfl þess að allt að tveimur þriðju hlutum vatns-
aflsins sé í eigu rfldsins, sveitarfélaga og opinberra
orkufyrirtækja."
Síðan segir: „... telur nefndin að innheimta eigi
auðlindaarð af vatnsafli í þjóðlendum sem enn hef-
ur ekki verið selt eða framselt svo skuldbindandi
sé og yrði því að þjóðareign með því að selja lang-
tíma réttindi á uppboði ef nægfleg samkeppni er
fyrir hendi. Að öðrum kosti skal semja um greiðslu
auðlindagjalds á grundvelli þess umframarðs, sem
gera má ráð fyrir að fafli tíl á samningstímanum.“
Augljóst er að hér er mikið verk að vinna til þess
að ráða fram úr þeim álitamálum, sem enn eru
óleyst í sambandi við vatnsréttindin. En jafnframt
að það er brýnt að ganga tO þess verks af tveimur
ástæðum. Annars vegar má gera ráð fyrir, að und-
irbúningur hefjist að einkavæðingu orkufyrir-
tækja. Hins vegar er nauðsynlegt að skýrar línur
verði komnar í auðlindagjaldsgreiðslur annarra
atvinnugreina um leið og samið er við sjávarútveg-
inn.
„Ef skýrslur Auð-
lindanefndar, álits-
gerðin sjálf og öll
fylgiskjöl ásamt
áfangaskýrslu, sem
út kom í í ársbyrjun
1999, eru lesin vel
verður Ijóst, að skil-
greindan kostnað
má reikna allt frá
einum og hálfum
milljarði og upp í
fímm milljarða
króna á ári. Þetta er
bæði dæmi um að
lesa má út úr skil-
yrðum LIU mismun-
andi tölur og jafn-
framt að samtökin
sjálf eru ekki að
bjóða upp á viðræð-
ur um einhveijar
málamyndagreiðsl-