Morgunblaðið - 24.11.2000, Síða 28

28 FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Málamiðlunartillögur settar fram á loftslagsráðstefnunni f Haag
Enn eitt skrefíð að
lokaniðurstöðum
Fimm þúsund manna ráðstefna tekur ekki
stökk heldur mjakast áfram eins og snigill,
segir Sigrún Davíðsdóttir eftir að hafa
horft upp á ráðstefnuferlið á loftslagsráð-
stefnunni 1 Haag. En kemst þótt hægt fari.
Reuters
Frank Loy, aðalfulltrúi Bandaríkjanna á loftslagsráðstefnunni, fékk
tertu í andlitið í gær. Var markmiðið með uppákomunni sagt vera að
gagnrýna stefnu Bandaríkjamanna varðandi gróðurhúsaáhrifin.
ÞAÐ er ekki einfalt verk að steypa
hagsmunum um 180 landa í eina
heild, en því verki stýrir Jan Pronk,
umhverfisráðherra Hollands, á lofts-
lagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í
Haag þessa dagana. Með skopskyni
og föstum tökum stýrir hann hveij-
um fundinum á fætur öðrum, sem all-
ir miðast að því að komast að sam-
komulagi um eitt skjal fyrir
laugardagsmorgun. „Hann spilar
þetta eftir eyranu,“ segir Siv Frið-
leifsdóttir umhverfísráðherra, en
hún er ein margra sem dást að þeim
tökum sem Pronk hefur á verkefni
sínu, sem næstum virðist ofurmann-
legt.
I gær skiluðu undimefndir tillög-
um til Pronk, sem hann notaði síðan
til þess að búa til uppkast. Þetta upp-
kast var lagt fram upp úr kl. 20 í gær,
þegar Pronk afhenti það sjálfur for-
mönnum blokkanna, þjóðahópanna
sem hafa haldið saman í viðræðunum.
Fyrst var talað um að farið yrði
leynt með tillögumar en fljótlega
kom í ljós að svo var ekki heldur vora
þær prentaðar í stóra upplagi og
þeim dreift, líka til fjölmiðla. Pronk
hefur lagt mikla áherslu á sem opnast
ferli til þess að koma í veg fyrir tor-
tryggni og ergelsi.
Eins og við var að búast vora við-
tökumar misjafnar. Islenska sendi-
nefndin vildi ekki ræða þær í einstök-
um atriðum og svipað var upp á
teningnum hjá öðram sendinefndum.
Það beið ráðherrafundar sem hefjast
átti á miðnætti í gærkvöld, en þar átti
að ræða tillögumar. í þeim er aðeins
tekið á stóra deilumálunum, ekki á
öllum atriðum og þá ekki heldur á ís-
lenskum sérmálum, sem era losun í
litlum hagkerfum.Vonin er svo að ís-
lensk mál verði leyst þegar gengið
verður frá heildarpakkanum.
íslensk sérmál í biðstöðu
Það era mörg viðkvæm mál enn
óráðin. „Stefna Islands er mjög
óskýr,“ segir Ami Finnsson, formað-
ur Náttúravemdarsamtaka íslands, í
viðtali við Morgunblaðið og segir það
helgast af því að það sé stefna ís-
lensku sendinefndarinnar að koma
sér ekki illa við neinn sem gæti þá
unnið gegn því að íslenskir sérhags-
munir yrðu virtir. „Varðandi mengun
sjávar tekur ísland afstöðu í öllum
málum, en hér í engum og það er
mjög sláandi. Hér era hagsmunir ís-
lands skilgreindir algjörlega í þágu
stóriðju, sem að mínu viti era
skammtímahagsmunir.“ Siv segir
aftur á móti að einstök lönd tali ekki
skýrt út því að enginn vilji styggja
aðra. Það sé dæmigert samninga-
ferli.
Aður en tillögum Pronks var dreift
í gærkvöld var orðrómur á kreiki um
að þær mundu valda mikilli óánægju
og óróa, en þar sem ráðherramir
hugðust ekki funda fyrr en á mið-
nætti í gærkvöld var ekki ljóst fyrr
en eftir það hvernig tillögunum yrði í
raun tekið. Umhverfisvemdarsam-
tök eins og WWF ályktuðu þó fljót-
lega sem svo að tillögur Pronk væra
aðför að loftslagi í heiminum. Nauð-
synlegt væri að síðasti sólarhringur
ráðstefnunnar yrði notaður til þess
að ýta stjómmálum til hliðar og taka
umhverfið inn í myndina.
Samtökin Vinir jarðar ályktuðu í
sama anda og sögðu að Bandaríkin
fengju í tillögunni ekkert aðhald til að
skera niður loftmengun heima fyrir.
Með þessum tillögum yrði enginn
endi bundinn á loftslagsbreytingar af
völdum losunar koltvísýrings, hvað
þá að þróuninni yrði breytt til hins
betra.
Ekki afgerandi en upphafíð
Náttúravemdarsamtök hafa flest
fyrirfram fullyrt að niðurstaða
Haag-ráðstefnunnar muni litlu
breyta. Losun verði eftir sem áður
alltof mikil. Jafnvel þótt tækist að ná
markmiðinu um að minnka losun sex
gróðurhúsalofttegunda um 5,2 prós-
ent miðað við útblásturinn 1990 hafi
það lítið að segja. Ofan á þetta bætist
að nú þegar verið er að koma sér
saman um hvemig þetta skuli gert
reyni ýmis ríki, til dæmis Bandaríkin,
leynt og ljóst að skjóta sér undan.
Bandaríkin era í „regnhlífarhópnum"
svonefnda, þjóðahópi sem Islending-
ar era einnig í.
Aðrir taka þó annan pól í hæðina,
þar á meðal ýmsir vísindamenn. Pew-
miðstöðin um loftslagsbreytingar er
ein margra samtaka, sem hafa bar-
áttu gegn gróðurhúsaáhrifum á verk-
efnaskrá sinni. Samtökin vinna með
ýmsum stórfyrirtækjum sem hafa
viðurkennt að eitthvað þurfi að gera.
Eileen Claussen, forseti samtakanna,
sagði á blaðamannafundi í gær að það
væri nauðsynlegt að líta á ráðstefn-
una raunsæjum augum.
Hún benti á að það hefði aldrei ver-
ið ætlun áhrifamikilla landa eins og
Bandaríkjanna að leysa öll mál, svo
hægt væri að staðfesta Kyoto-bókun-
ina. Ráðstefnan gæti ekki verið ann-
að en upphaf ferhs, þar sem vonandi
yrði hægt að leysa úr tæknilegum
málum í sambandi við framkvæmd
bókunarinnar.
Allt breytingaferli væri fimaþungt
í vöfum í Bandaríkjunum, það tæki
varla minna en tvö ár að koma bókun-
inni í gegnum þingið og vitað væri að
þar væra ýmsir harðir andstæðingar
bókunarinnar, en það hefðu líka bæst
við öflugir stuðningsmenn hennar
eins og Hillary Rodham Clinton, eig-
inkona Bandaríkjaforseta, en Rodh-
am Clinton er nú orðin öldungadeild-
arþingmaður. Eftir þetta tæki svo við
að setja reglur um framkvæmd. Þær
þyrfti að bera undir almenning, síðan
að móta þær að fullu og koma þeirn á
framkvæmdastig. Atta ár væra ekki
langur tími í þessu ferh, en bókunin
tekur til áranna 2008-2012. Til dæm-
is tóku lög um hreint loft gödi í
Bandaríkjunum 1990 eftir tíu ára
ferh.
En bæði Claussen og ýmsir aðrir,
sem vilja hta bjartsýnum augum á
ráðstefnuna, leggja áherslu á að ráð-
stefnan sé mikilvægt skref í átt til
þess að hefta loftmengun. Það starf
krefjist margra skrefa og baráttan
standi um ófyrirsjáanlega fi’amtíð.
j
Höfuðverkur
fyrir trygg-
ingafélögin
Tjón af völdum flóða og fárviðra ýta undir
fólk að tryggja gegn slíku, en trygginga-
félögin geta ekki ein tekið á sig vaxandi tjón
af veðurfarsbreytingum.
SJÖTÍU prósent allra golfvalla í
Bretlandi hafa orðið fyrir tjóni, sem
rekja má til gróðurhúsaáhrifa, svo
það fer ekki hjá því að menn í við-
skiptalífinu finni fyrir gróðurhúsa-
áhrifum,“ sagði Andrew Dlugolecki
hjá Umhverfisáætlun Sameinuðu
þjóðanna, UNEP, með brosglampa í
augunum er hann kynnti blaðamönn-
um á loftslagsráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna í Haag þær aðstæður, sem
blasa við tryggingafélögum vegna
gróðurhúsaáhrifa.
„Ef ekkert verður að gert mun
bótakúrva tryggingafélaga fara fram
úr þjóðarframleiðslu heimsins 2065,“
benti Dlugolecki á, en bætti við að
hann byggist auðvitað ekki við að
hægt væri að draga kúrvuna áfram
frá deginum í dag. Eitthvað yrði gert
og vísbendingar um umhverfisáhrif
væra þegar svo óyggjandi að trygg-
ingafélög eins og aðrar stofnanir
tækju þær með í reikninginn.
Robert Watson, formaður IPCC,
ráðgjafanefndar Sameinuðu þjóð-
anna um gróðurhúsaáhrif, undir-
strikaði að náttúran væri lang-
minnug. Sjötíu ára losun loft-
tegunda, sem valda gróðurhúsa-
áhrifum, hefði ekki aðeins áhrif í
nokkra áratugi heldur í þúsund ár.
Stökk en ekki jafnar breytingar
Það er ekki aðeins spurning um
hvort einn og einn stormur stafi af
gróðurhúsaáhrifum. Þegar litið er til
lengri tíma má einfaldlega sjá að
tíðni stórviðra um allan heim hefur
aukist.
Dlugolecki bendir á að gera megi
ráð fyrir tíu prósenta tjónaaukningu
af völdum óveðra næstu árin. En
málið er ekki svo einfalt. „Loftslags-
breytingar munu ekki aðeins hafa
vaxandi áhrif, heldur áhrif á stig-
magnandi hátt,“ bendir Dlugolecki á.
„Tíu prósent meiri vindhraði eykur
tjón um 150 prósent. Þegar loftslags-
breytingar byrja af alvöra þá er
þetta skriðið." Og það er ekki aðeins
spurning um að tíðni náttúraham-
fara á borð við flóð og storma aukist.
Hitatímabil í heitu löndunum verða
heitari, regntíminn ákafari. Allt
þetta hefur griðarleg áhrif á efnahag
þeirra svæða, sem búa við þetta.
Þessi áhrif leiða til tjóns og það tjón
þarf tryggingageirinn að takast á
við. Og áhrifm dreifast ekki jafnt.
Borgarstjórinn í Haag lét fulltrúum á loftslagsráðstefnunni í té hlaupahjól í gær. Siv Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra er lengst til hægri.
Suðurhvelið verður verr fyrir barð-
inu á breytingunum en norðurhvelið.
„Ti’yggingageirinn er hluti af
svarinu, en getur ekki verið eina
svarið við loftslagsbreytingum af
völdum gróðurhúsaáhrifa,“ sagði
Dlugolecki. „En tryggingafélögin
verða vissulega að bregðast við,
meðal annars með því að afla sér
upplýsinga frá samtökum eins og
IPCC, sem búa yfir miklu magni
upplýsinga.“
Nýjar aðstæður,
nýir möguleikar
Nýjar aðstæður krefjast nýs
hugsunarháttar og það gildir í hæsta
máta fyrir tryggingafélög á tímum
gróðurhúsaáhrifa. Það er ljóst að
tryggingageirinn muni eiga erfitt
með að mæta tjónakröfum og hann
er reyndar þegar farinn að finna fyr-
ir vaxandi byrði af völdum óhemjug-
angs í veðrinu.
Það er misjafnt hvaða hátt trygg-
ingageirinn í einstökum löndum hef-
ur á varðandi tjón af völdum veðurs
og flóða. í Hollandi era engar trygg-
ingar á því sviði, því flóðatjón er talið
falla undir almannaheill og það er því
hið opinbera sem tekur á sig slíkar
bætur. í Bretlandi eru tryggingar,
sem nýlega hafa komið þeim til góða,
sem hafa orðið fyrir barðinu á við-
varandi flóðum undanfarið.
Það er ljóst að það þarf ómældar
fjárhæðir næstu áratugi til að greiða
fyrir tjón af völdum gróðurhúsa-
áhrifa. Ráðleggingin til trygginga-
geirans er því að leita nýrra sam-
starfsaðila og nýrra leiða í
fjármögnun. Og tryggingafélög
munu einnig án efa endurskoða allar
tryggingar er varða tjón af völdum
veðurs. Dlugolecki leggur áherslu á
að tryggingaiélög muni aðeins
tryggja ef eitthvað verði að gert til
að draga úr áhrifunum. Ein geti þau
ekki staðið undir tryggingum.
En það eru fleiri sem þurfa að
hugsa sig um. Dlugolecki bendir á að
fjárfestingargeirinn þurfi einnig að
huga að þeim mikla markaði sem
verður á sviði umhverfisbætandi
tækni næstu ár og áratugi. Þai- muni
ómældir og nýir möguleikar koma
fram.