Morgunblaðið - 24.11.2000, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2000 35
LISTIR
„AREA“
MYJVPLIST
Kjarvalsstaðir
MYNDVERK/
MYNDBÖND
LISTAMENN FRÁ
SUÐUR-AFRÍKU
Opið alla daga frá kl. 10-18. Til 7
janúar 2001. Aðgangur 400 krón-
ur. Sýningarskrá 1.200 krónur.
ÞAÐ er með sann ekki á hverjum
degi að hingað á útskerið slæðist
sýnishorn þess sem er að gerast á
vettvangi framsækinna sjónmennta
í Suður-Afríku, hafi það þá ein-
hvern tíma skeð. I raun þekkjum
við íslendingar harla lítið til núlista
á þessu svæði, jafnvel ekki til
myndlistar þjóða sem eru til muna
nær okkur. Uppgötvaði sjálfur á at-
hyglisverðri sýningu í Kunstforen-
ingen í Kaupmannahöfn íyrir ári
eða svo, að ég hafði fram til þess
tíma verið h'tt fróður um landslags-
hefðina í Kanadískri málaralist og
eiga þeir þó sína toppa eins og við
Ásgrím, Jón Stefánsson og Kjarval,
varð furðu lostinn, skoðaði niður
kjölinn í tvígang, og hugsaði að
vonum margt. Og nú fyrir skömmu
varð mér reikað um sali Schim-
sýningahallarinnar í Frankfurt, en
þar var að Ijúka sýningu á pólskri
landslagshefð í nokkrar aldir, sett
upp í tilefni bókakaupstefnunnar í
október sl., og þar stóð ég líka á
gati. Nefna má löndin jaðarþjóðir í
myndlist, sem við sjálfir erum út og
í gegn, og slíkar þekkja framlag
fjarlægra stórþjóða iðulega stórum
betur en nágranna sinna, til að
mynda í Kína, Japan og Suður-Am-
eríku. Og svo auðvitað myndlistar-
forustuþjóða núlista austan hafs
sem vestan, markaðssett í spreng.
En ekki getum við með nokkurri
sanngirni afskrifað sjónmennta-
hefð minna þekktra heilda frekar
en okkar sjálfra, og má koma hér
fram að skáli Kanada á heimssýn-
ingunni í Hannover innibar sjón-
ræna opinberun og var í alla staði
hámenningarlegur. Kannski ástæð-
ulaust að velta því fyrir sér hver
þekking yngri kynslóða á landi hér
sé á norrænni málaralist yfirleitt,
en við tilhugsunina eina setur að
mér hroll.
- Hvað frumstæða myndlist Afr-
íkuþjóða snertir þekkir heimurinn
hana betur en flest annað af því
tagi, hún hefur ekki einasta dreifst
um allar jarðir heldur eru áhrif
hennar meira en sýnileg í núlistum
aldarinnar. Þá eru mannfræðisöfn
víðast hvar með ríkulegt sýnishorn
hennar og fátt er sannari lifun en
að reika um sali þeirra í stór-
borgunum, ekki síst í París.
Lífrænn skúlptúr úr myrkviðum
Afríku varð módernistunum borg-
arinnar ótæmandi uppspretta
áhrifa á fyrstu áratugum 20. aldar,
sem andsvar við kaldri iðnaðar- og
vélaöld. Aftur á móti vita menn víð-
ast hvar harla Mtið hver áhrif seinni
tíma samtímalist í heiminum hefur
haft á afrísk menningarsamfélög,
og hér er Suður-Afríka fjærst okk-
ur í álfunni. Sýningunni AREA ^000,
Art Region End of Africa, á Kjar-
valsstöðum, er ætlað að bæta hér
að nokkru úr vanþekkingu okkar
og sanna um leið að samtímahst í
vestrænu samhengi hefur einnig
náð að festa rætur sunnan mið-
baugs. Sýningarstjórinn, Gavin
Younge, vinnur á alþjóðavettvangi
sem myndhöggvari, rithöfundur,
jafnframt skipuleggjandi sýninga
og er prófessor við Háskólann í
Höfðaborg, þar sem hann kennir
höggmyndaMst og er jafnframt Mst-
rænn ráðgjafi við RíkisHstasafnið í
Amsterdam. Hann Vinnur sem sagt
á alþjóðlegum grunni, tók þátt í
höggmyndasýningu í París í ár og
hefur haldið einkasýningar í
Frakklandi. Einnig má að ósekju
nefna hér að annar Afríkubúi,
Okwui Enwesor að nafni, hefur
verið valinn listrænn stjómandi og
skipuleggjandi Dokumenta 11 í
Kassel, sem opnar dyr sínar eftir
19 mánuði. Fróðlegt viðtal við
Enwesor er í desemberhefti af, art
das Kunstmagasin, Hamborg, sem
kom einmitt inn úr dyrunum er ég
hóf þessi skrif mín. Enwesor kom
til Bandríkjanna 1982, nam bók-
menntir og stjórnmálavísindi í New
York, er þannig vel að merkja ekki
Hstsögufræðingur, en í Mstheimin-
um eru menn metnir eftir verkum
sínum og stjómunarhæfni en ekki
fræðititlum. Varð fyrst þekktur
fyrir sýningu sem hann skipulagði
á afrískum ljósmyndum frá 1940 til
nútímans, og haldin var í Guggen-
heim-safninu í New York, og árið
1997 stóð hann fyrir tvíæringi í Jó-
hannesarborg, sem stjórnmála-
menn snerust gegn. Ýmislegt fleira
athygMsvert Mggur eftir hann og er
að auk í sigti á næstunni. Þá ber
jafnframt að geta þess að í sjö
manna hópnum, sem er ábyrgur
fyrir Dokumenta 11, er einnig Sar-
at Maharaj frá Suður-Afríku, sem
er prófessor í Mstasögu og listfræði
við Goldsmiths CoMege, London,
einnig prófessor í Mstasögu við
Humboldt-háskólann í BerHn.
Þetta er tekið með til að það sé
alveg á hreinu að Afríkubúar eru að
hasla sér völl í Hstheiminum þótt
róðurinn sé víðast þungur í heima-
löndum þeirra, blakkir stjómmála-
menn ekki síður glámskyggnir
hvítum í þessum efnum víðast hvar
og leggja á flótta þegar talið berst
að skapandi hugviti.
Það sem sýningin á Kjarvals-
stöðum segir okkur helst er að
vissulega séu Afríkubúar með á
nótunum í núMstum og að ungir em
ekki síður hrifnir af hátækni þar
suður frá en hér á útskerinu í
norðri. Hins vegar er beinni þekk-
ingu minni á afrískri samtímalist
þ.e. frá 1945 til nútímans þann veg
farið, að ég hef minni samanburð
en skyldi, trúi þó ekki öðra en að
um nokkra breidd sé að ræða, í öMu
falH meiri en fram kemur í þessari
úttekt. Og í ljósi þess að þetta er
fyrsti glugginn sem opnaður er upp
á gátt suður þangað hefði mér þótt
meira en eðlilegt að frammi lægju
hlutlægar bækur og upplýsingar
um þróun mála á sviðinu. Margt
sem fyrir augu ber gæti svo sem
allt eins verið eftir vesturálfubúa
sem sótt hafa föng sín til Afríku og
um leið kemur tilhneigingin til
einsleitrar alþjóðavæðingar einkar
vel fram. Alþjóðavæðingar, sem við
þekkjum mætavel er svo er komið,
og era víða að gera sýningaheiminn
ískyggilega tormeltan fyrir allan
almenning, og svokallaðar nýjung-
ar í myndlistinni helst þreifmgar til
annarra Mstforma til hMðar, leik-
rænna tilburða, hreyfimynda og
jafnvel hljóða. Stóra og ríku þjóð-
imar gefa hér tóninn og soga hinar
smærri til sín líkast svarthoM, ekk-
ert má vera þjóðlegt nema það sem
þekkjanlegt er innan landamæra
þeirra sjálfra, það er hin sannasta
og skilvirkasta alþjóðavæðing í
þeirra augum. Þá kemur til að
mynda nýuppgötvað og ævafomt
Mstform frambyggja Ástralíu, eins
og ferskur vindgustur á vit hins
opna Hstnjótanda, jafn nútímalegt
og nokkuð annað á listamarkaðin-
um. Og maður spyr sjálfan sig
ósjálfrátt hvort hin stóra og mikla
Afríka, vagga mannkynsins, eigi
virkilega enga hhðstæður til
áréttingar sérstöðu sinni í núlistum
heimsins. Maður freistast til að
svara því sjálfur játandi og það era
margar og óþrjótandi gullnámur að
sækja föng til.
Miðlun og heimildasöfnun, com-
muniation og dokumentation, er
vissulega mál málanna í alþjóða-
væðingu myndMstar í dag, og
hvorttveggja fullgild föng til skap-
andi athafna. En svo einnig hvim-
leiðar endurtekningar að ekki sé
talað um klónun, sem er jafn vafa-
samt fyrirbæri í Mstum sem í mann-
heimi. Veigur sýningarinnar þykir
mér mestur og uppranalegastur í
samvinnuverkefni sagnfræðinga og
grafíklistamanna, Egazini, er
hermir af baráttunni um Grahams-
town. Aðskilnaðarstefnan er vísu
orðin að fortíð, ýmsar hliðar hennar
þó ennþá nærtækt myndefni, en
einnig að ætla mætti fjölmargar
hremmingar í sögu heimsálfunnar
þar sem hvíti maðurinn kemur
hvergi við sögu og umheimurinn
hefur haft öllu minni fregnir af.
Það er margt athyghsvert á sýn-
ingunni á Kjarvalsstöðum, jafnt
gætt óhugnaði sem yndisþokka og
maður er þakklátur fyrir að hafa
fengið þetta sýnishom hingað, en
þó með nefndum fyrirvara, þá er
alltaf jafn misvísandi að setja
samasemmerki við aldur og nýj-
ungar í skapandi athöfnum, þótt nú
um stundir sé í tízku hjá fræðing-
um og jafnframt ofrausn að stinga
hugtakinu samtímalist að megin-
hluta í vasa ungra. Fyrirvarinn nær
einnig til fræðilegs og tyrfins for-
mála í sýningarskrá, sem er afar
einkennandi fyrir skyldar fram-
kvæmdir og höfðar einungis til
fárra innvígðra og á helst heima í
kennslustofum æðri Mstaskóla. Þó
ber að þakka framtakið í heild sinni
með virktum og vissulega era
menn nokkra nær um eina hMð afr-
ískrar Mstar eftir skoðun sýningar-
innar.
Bragi Ásgeirsson
Nú er veturgengin í garð og tími til komin að setja
vetrardekkin undir bílinn. Hjá Bílkó færðu úrvals
vetrardekk af öllum stærðum og gerðum. Spólaðu
ekki í sama farinu! Pantaðu tfma í sfma 557 9110
eða komdu við á smiðjuvegi 34-36 og þú færð
toppþjónustu á hreint ótrúlegu verði.
BÍLKÓ EHF,- Bifreiðaþjónusta - Dekkjaverkstæði - Bflaþvottur Smiðjuvegur 34-36 ■ Kópavogl ■ Simi557 9110 ■ Rauðgata OPIÐ 08-18 MÁN-FÖS. OPIB 10-16 LAU. NEYÐARÞ3ÓNUSTAN ALLTAFOPINSÍMI800 4949.