Skírnir - 01.01.1902, Blaðsíða 15

17
Bretland iá mikla og írland.
vœnlegar á horfðist. í hverri Ijðlendu er landstjóri, er gengur að miklu
leyti í konungs stað (um lagastaðfestingar, framkvæmdarstjórn o. fl.);
en auk þess hafa Bretar einn alríkisfulltrúa í Suður-Afriku. Hann er
nefndur High Commissioner og heitir sá Milner og er lávarður, sem nú
gegnir þeirri stöðu. Yerksvið þessa alríkisfulltrúa er nokkuð óákveðið;
þó á vald hans ekki að koma í neínn bága við vald landstjóranna og
stjórnanna í 1 j'ðlendunum. Hann á ekki að blanda sér í sérmál þeirra,
heldur er aðalverk hans að vera málamiðill milli Ij'ðlendanna þeirra á
milli eða í viðskiftum þeirra við aðra út í frá.
Milner lávarður lét þetta þó ekki aftra sér frá, að fylgja því fast
fram, að stjórnarskrá Höfðalýðlendu yrði úr gildi feld um stund, og
lét hann það uppslcátt þar syðra og æsti með þvi minni hlutann til að
senda bænarskrár til Bretastjórnar þessa efnis, enda lagði hann fast að
Chamberlain að gera þetta.
Á fundinum, sem nú var um getið i Lundúnum i Júlí-hyrjun, var
og forsætisráðherra Höfðaiýðlendu, Sir Gordon Sprigg, Breti að visu
og hafði staðið í andstæðinga-flokki Búa. En eigi vildi hann heyra
nefnt, að stjórnarskráin yrði úr gildi feld, heldur vildi að hervalds-
stjórn væri þegar áf létt og þing kvatt saman til setu. Kvaðst vilja
ábyrgjast það, að þingið samþykti lög, er veittu gildi bráðabirgða-
gerðum stjórnarinnar og undanþægi allrí ábyrgð þá er hlut hefðu átt
að máli. Sir Edmund Barton, forsætisráðherra Ástralíu-veldis, kvað
það óhæfu og ilt til eftirdæmis, að nema úr gildi stjórnarskrá lýðlendu;
mótmælti hann því harðlega, að svo væri gert, og tóku aðrir fundar-
menn í sama streng.
Chamberlain lét því að orðum þeirra, og hafnaði ráðum Milners.
Sir Gordon Sprigg (fors.ráðh. Höfða-iýðlendu) tókst að efna öil sín
orð, og hefir þar alt farið fram í skaplegum friði síðan. En mjög
gramir vóru landar hans þar syðra honum. Þeir mynda þann flokk
á þingi, er þeir kalla „framsóknarflokk11, og er hann í minnihluta á
þíngi; onda er aðal-„framBÓknar“-stefnan í því fóigin, að ná völdunum
í hendur brezka minnihlutans úr höndum meirihlutans, sem eru Búar.
Brezka flokknum hafði Sir Gordon Sprigg heyrt til, en nú gerðu þeir
hann flokkrækan.
Síðan hefir þó alt gengið skaplega í Höfða-lýðlendunni.
Ég gat í fyrra um helztu friðarkostina milli Breta og Búa. Þetta
stríð varð Bretum geysilega dýrt, og er talið, að um það leyti að þeir
S