Skírnir - 01.01.1902, Blaðsíða 19

21
Bretland ið mikla og írland.
2 sli. 6 d. í peningum, er til Transvaal liefði komið, og hann byggist
við, að það sem til Oraníu hefði gengið, vœri sviplikt. Botha svaraði
aftur, að þar fœri Chamberlain harla vilt, því að samskot frá, öðrum
þjóðum liefðu numið hundraðfalt meiru en þetta.
Þó að þetta ávarp bæri víða góðan árangur — þannig gaf Mr.
Phipps, félagi og vinur Mr. Carnegies, $ 100,000 til samskotanna —
þá var þó tvísýnt, hvort nægt lið hefði orðið að samskotum þessum,
ef eigi hofði sá orðið árangurinn jafnframt, að Bretar, og þar á með-
Chamberlain, tóku að fyrirverða sig, þegar Búahershöfðingjarnir fóru
að lýsa betur á fundum, sem þeir héldu á ýmsum stöðum í Norðurálfu
og Yesturálfu, framkomu og breytni Breta og ástandinu öllu.
Undir árslokin lagði Mr. Chamberlain á stað áleiðis til Suður-Afríku
til þess að kynna sér ástandið þar, og hafði hann áður látið í ljósi, að
vera mætti að meira fé þyrfti að veita Búm til láns, ef duga skyldi.
Þegar hann kom að sunnan aftur, var hann kominn að þeirri niður-
stöðu, að ekki veitti af £ 15,000,000 í þessu skyni. Chamberlain varð
sannfróðari en áður um flciri hluti á ferð sinni. Þegar liann var að
æsa landa sína í stríðið móti Búum, var „mannúðin11 ein af aðalástæð-
um hans. í parlimentinu komst hann meðal annars svo að orði 19.
Okt. 1898: „Meðferð Transvaal-Búa á innlendum mönnum (blámönnum)
er blátt áfram svívirðileg; hún hefir verið grimdarfull og ósamboðin
öllum mentuðum þjóðum“. — 19. Marz í ár sagði hann aftur í rreðu í
parlímentinu. „Eitt verð ég að segja, til að unna Búum sannmælis:
Oss hafði á undan stríðinu verið talin trú um, að Búar færu hraklega
með ina lituðu menn. Striðið bar sjálft bezt vitni um það, hve ósatt
þetta var. Því að eins gátu karlmennirnir yfirgefið heimilin og skilið
konur sínar og börn örugg eftir í vernd og skjóli inna lituðu manna.
Og mjög sjaldan bar það til að inir lituðu menn brygðust þessu
trausti, og fjöldi þeirra barðist með Búum gegn oss. Þetta sjnir, að
Búar liafa ekki verið þeim strangir herrar. Búar virðast skilja eðli
þeirra miklu betur en vér. Þeir vilja ekki gefaþeim þegnréttindi, en fara
heldur með þá eins og ófulltiða börn“. Mörgum kynni að virðast eins
vel fallið, að Mr. Chamberlain hefði kynt sér bæði þennan og annan
sannleik í Búamálinu fjórum árum fyrr.
14. Júlí lagði forsætis-ráðherrann brezki, Salisbury lávarður, niður
völdin; hafði hann þá setið við við völd frá þvi i Júni 1895, að hann
tpk við af Rosebery lávarði. Salisbury er fæddur 1830; 1899 mistj