Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 2

4
austan hvylftina, heitir Há [»Háin« (kvk.)]. Austur úr baki fjall-
bogans gengur annar armur, sem myndar beint framhald Dalfjalls
til norðausturs. Á honum eru tveir hnúkar: Litla Klif vestar og
Stóra Klif austar. Þá kemur Eiðið. Þar hefir verið sund niður úr
gegn í fyrstu. En sjórinn hefir hlaðið þar upp stórgrýtis-kamb og á
þann hátt myndað eið eða granda, sem tengir vesturfjallið við aust-
urfjallið. Austurfjallið skiftist í tvo hnúka: Heimaklett og YztaJclett
og er skarð millí þeirra. Myndar Yztiklettur austurenda fjallgarðsins.
Láglendi Heimaeyjar er víst miklu yngra en hnúkarnir. Það
er svo til orðið, að jarðeldur hefir komið upp hér um bil mitt á
milli Yztakletts og Stórhöfða, og hefir þar ollið upp svo mikið hraun-
flóð, að það hefir fylt alt bilið milli hnúkanna með hrauni. Gýgur-
inn myndar fjallshnúk, er heitir Helgafell, og er það skamt fyrir
norðan Sæfjall. Við Helgafell er hraunflóðið bungumyndað og all-
hátt, en hallar þaðan til allra hliða. Til austurs hefir það skemst
farið og er hallinn þar allbrattur. Þar sunnantil eru hraunbalar,
sem Haugar heita. Til suðurs nær það næstum til Stórhöfða, og
hefir sjórinn myndað allmikið sambands eið þar á milli. Til norð-
vesturs nær hraunflóðið alt að Hánni og hefir runnið lítið eitt inn í
hvylftina (Herjólfsdal) og vestur að vesturhorni Dalfjalls. Þarverð-
ur gjáarlöguð skora milli hraunsins og fjallshamranna. Hún heitir
nú á dögum Kaplagjóta. Norður frá Helgafelli myndar hraunið all-
mikla breiðu. Þó hefur það ekki náð að Heimakletti eða Yztakletti.
Þar er bil á milli. Gengur sjór inn á milli og myndar eins og lít
inn fjörð, sem er opinn mót austri og liggur inn með Eiðinu sunn-
anmeginn og næstum inn að Klifi og Há. Þar í milli er að eins
mjótt undirlendi, og er það malarsandur. Botn þessa litla fjarðar
myndar sérstakan poll. Það er höfnin. Fyrir framan hana gengur
hraunklettur mikill út í fjörðinn sunnanmegin. Hann heitir Naust-
hamar. En að norðanverðu gengur fram grjóteyri litlu utar. Hún
heitir Hörgaeyri. Hún er áföst Heimakletti þannig að örgrunt sund
er á milli. Flest flóð ganga nú yfir hana. Áður, þá er þar voru
hörgar, hefir hún verið hærri. Þá hefir líka verið dálítill undir-
lendis-jaðar frá henni inn með höfninni norðanmegin. Hefir þar þá
verið mjög fagurt. Nú er ekki eftir af því annað en tvö sandvik,
sitt hvoru megin við suðvesturnef Iíeimakletts. Gengur sjór nú fast
upp að þvi nefi. Sandvik þessi eru nú kölluð: Stóra-Langa (fyrir
austan nefið) og Litla-Langa (fyrir vestan það). Þetta örnefni:
»Langa«, er auðsjáanlega lýsingarorð, er skeytt hefir verið framan
við hið upphaflega örnefni, sem nú er týnt. Það hefir að líkindum
annaðhvort verið Grund (Langa-Grund) eða Fit (Langa-Fit), eða eitt-