Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 21

Fornleif afundur
á Gýgjarhöli 1906.
Á Gýgjarhóli í Biskupstungum hefir, svo lengi sem menn vita
til, verið framhvsi, sem heflr verið kallað »skdli«. Það var smáhýsi
austanmegin bæjardyra, hafði inngang frá þeim, en sueri stafni fram
á hlaðið. Eftir því sem það leit út nú upp á síðkastið, var að sjá
sem þar hefði átt að gjöra ofurlitla stofu, en aldrei verið þiijuð
innan. Engin forn einkenni hafði þessi »skáli« önnur en nafnið.
En af nafninu virðist mega ráða að þar hafl fyrrura verið slcáli í
raun og veru og húsið síðan haldið nafninu, hvernig sem því var
breytt á ýmsum tímum.
I vor er leið (1906) tók Guðni bóndi Diðriksson »skálann« ofan,
stækkaði tóftina, setti þar stofu, eins og nú tíðkast og gjörði kjall-
ara undir. Hann er nál. 5 ál. breiður og 3 ál. djúpur. Lengd hans
fram og inn var ekki mæld, því hún kemur liér ekld tíl greina að
öðru en því, að svo sem 3 ál. frá innra gafli kjallaragrafarinnar
varð fyrir veggjarundirstaða úr stórgrýti yflrum þvera gröflna.
Framan við hana var ekki að sjá að moldin liefði nokkurn tíma
verið hreyfð. En fyrir innan undirstöðuna varð fyrir gólfskánar-
belti yfirum þvera gröfina, svo sem 3 ál. djúpt í jörðu. Langs með
innra jaðri gólfskánarbeltisins var rennumynduð þró með öilum innra
gafli grafarinnar vflr urn þvert. Hún var nál. 11/2 fet á vídd og
þar á við á dýpt svo langt sem graflð var austur og vestur. í
botni hennar var hvítt vikurlag -— sem þar er alstaðar i jörðu 2—3
ál. undir grassverði. — Veggir þróarinnar voru klæddir innan með
helmm, sem voru reistar á rönd þannig, að efri rönd hverrar hellu
var bein og slétt og lá jafnlágt gólfskáninni. Helluþak var yfir
þrónni allri, nema svo sem 1V2 fet í austurendanum. Það var opin
hola, afmörkuð með þverhellum. Hún var full af viðarkolamylsnu.
Annarstaðar var þróin full af ösku undir helluþakinu, og virtist
sú aska vera mestmegnis, ef ekki eingöngu móaska. Hellurnar sem
þöktu þróna, voru rauðsvartar í gegn af eldhita, 0g svo sundur-