Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1928, Page 9

9
frá Keldum; það er það vað, sem Brynjúlfur Jónsson hefir nefnt
Orustuvað, »til stuttleika«. Ekki hygg ég það eiga skylt við Orustu-
hóla (Árb. Fornl.fél. 1902, bls. 4—5)1)-
Knafhólavegir, þrjár krossgötur.
Vaðið yfir um hjá Gunnarssteini og vegurinn þaðan er nú ekki
aðeins »lítt tíðkaður« (Árb. Fornl.fél. 1902, 4), heldur er vegur sá
sjálfsagt löngu fyrir ómuna-tíð aflagður sem ferðamannavegur. Áin
hefir lengi legið þar nokkuð þröngt og farvegurinn niðurskorinn. En
í fyrndinni hefir þar vegur verið, all-fjölfarinn, eftir þeim götum að
dæma, 6—8, sem ég sá þar um 1890, að hæfilega blásnum jarðvegi
á moldunum norðvestur af Gunnarssteini. Þessi vegur hefir, austanað,
legið um Vallartanga og Sandgils-sljettuna í vikið milli brúna, skamt
fyrir neðan Keldnasel gamla, — þar sá ég nokkrar götur á moldum,
— rétt á milli Knafahóla hinna austustu, þar sem fyrirsátin var, —
líklega ekki »undir nyrðri hólnum« (Árb. Fornl.fél. 1888—92, bls. 482),
heldur, eins og haldið hefir verið, í hinum suðvestri. Hann er stærri
og i honum dalur,, sem var grasi vaxinn fram yfir 1883 (Árb. Fornl.fél.
1888—92, 48), nægilega stór fyrir fyrirsátarmenn og hestana 30,
bundna. Upp úr honum ganga »hraunkambar« (Árb. s. st.). — Þar, —
við Knafahóla, — sá ég á moldunum nær einum tug gatna3) nálægt
1) í árbóka-registrinu 1904 hefir Br. J. sett nafnið *Krókavaðið« í svigum
aftan-við *Orustuvaðið«, en það nafn mun hann einnig hafa gefið því sjálfur. —
Það mun vera þetta sama vað, sem Vigfús Guðmundsson álítur í grein sinni í
Árb. Fornl.fél. 1927, bls. 10—14, hafa verið Holtsvað. M. Þ.
2) Jeg hygg þetta misritað hjá Sig. Vigfússyni, eftir óljósu minni eða hann
hafi ruglast í afstöðunni, — nema þetta sé prentvilla.
3) Víðar hefi ég séð þvílíkar götur á moldum. Þannig voru nokkrar götur
{5—7) norðan-undir húsabænum í Hraunkoti; lágu þar til austurs og vesturs, en
sáust ekki þar nema á litlum bletti. — Á Skotavelli (sjá Árb. Fornl.féi. 1898, 22),
neðan-undir lágri brún, voru um 8 götur skýrar, frá Tröllaskógi (Stóraskógi) út
að Melakoti i Keldnalandi, og er það sama stefnan og út að Eystra-Skarði (Stóra-
Skarði), milli kirkjustaðanna og að bæjum þar í grendinni. — Austan-við Árbæj-
arkrók hinn efri hefir verið bær (eða kot), má-ske bygður úr Litla-Skógi, hafi
hann eða þær Skóga-jarðir átt land að ánni, sem Iíklegt er; er nú að blása ofan
af honum þar við ána; ef til vill hefir hann ekki þekkst um langt skeið. Þar
komu einnig upp fornar götur að ánni, og sjást þær enn i heiðinni sunnan árinnar.
Hjá þessum bæ var Skógarvað, sem svo er kaliað enn. — Þá sá ég og milli
1910 og 1920 fjölmargar götur sunnan-við Reyðarvatns-hæðir, fyrir norðan Nón-
hól, þar norðan-við lægstu lægðina. Stefndu þær beint vestan-að austur til Litia-
Reyðarvatns og eflaust fram á við, fyrir austan Hróarslæk, til Austasta-Reyðar-
vatns, sem enn var i bygð 1670 og ljósast hefir verið stórbýli, líklega tveir
bæir og haft mikla bygging á Kongshól. — Sjá ennfremur um moldargötur í
Árb. Fomi.fél. 1888—92, 74—75. — Allar þessar götur eru nú horfnar, flestar fyrir
löngu, moldirnar blásnar upp, niður fyrir þær.