Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1928, Side 26

26
inu, og var það kennt við hann. Á baki honum var stór og þykk
vallendistorfa, og blésu undan henni ein mannsbein fyrir nokkrum
árum. Vestanmegin læksins var algróið; þar var Nónholt, nón frá
Litla-Reyðarvatni, og náðu rætur þess að læknum móti Kóngshól.
Alla þessa leið var lækurinn í afarmörgum kröppum krókum og háir
vallendistangar að honum báðum megin, en hraunbrún með nýgræð-
ingi hátt yfir öllum töngum hans hraunmegin upp i botn. Talið
ófært yfir hann með hest, en léttur maður gat hlaupið á sumum
stöðum. Á þessu svæði hét hann Hraunlækur. Svo fannst mér hlý-
legt með honum, að ég get ekki gleymt mér þar. Annar lækur kom
upp norðan-undan Kóngshól og runnu í hann smálækir frá Litla-
Reyðarvatni og víðar; féll hann áfram norður, og þá vestur í aðal-
lækinn fyrir sunnan Goltjörn. Mynduðu þessir tveir lækir allstórt nes
á milli sín, er hét Kóngshólsnes, vanalega kallað á milli Iækja; vot-
lent og bakkar í kring; eitt vað hvoru megin; griphagi góður og oft
kvikt af hrossum. Var ég ungur, þegar mest sóttu okkar hross þangað
og í Hraunlækinn. Þetta, sem ég hefi lýst, eru upptök Hróarslækjar,
hvaðan sem hann ber nafnið.
Nú er þetta land yfirdekkt með einni sandbreiðu. Enginn Hraun-
lækur til, blautar vatnseyrar á stóru svæði fyrir sunnan Kóngshól og
Nónholtið, upp á milli þeirra og lengst norður að Votanesi, sem er ^
á milli Spámannsstaða og Goltjarnar, allt lárétt með gljáandi vatns-
glærum, og sítlar af þeim í Iækinn, enda bætast honum úr því mörg
aðrennsli. Kirkjuvegurinn, sem áður var, löngu aflagður, en er nú fyrir
vestan allt þetta óblíða díki, Kóngshólshraunið kúffullt af sandi og
alsett melkollum. Hér á við eigi síður en hjá Valgarði hinum grá,
kap. 108.: »Riðit hefi ek hér um byggðina víða, ok þyki mér eigi
mega kenna at hin sama sé«.
Heiðin frá Reyðarvatni og Goltjörn náði ósærð og óslitin austur
um Illugagerði, fjárhús, Kubbhól, Dalamynni, Þverbrekkur, Knafahóla;
þeir fjórir tals, allir hamrabundnir, uppháir og grasi vaxnir, með hrúta-
berjum og margslags blómgresi; — austur um Keldnasel, Seltungur, og
norður á móts við Sandgil, hvar Egill bjó. Austast voru sundurskornar
torfur og blásnir laufmelar. Fyrir norðan Knafahóla var hraunbelti,
geiri inn í heiðina austan frá, er hét Axarhraun, allt með vaxandi
gróðri, en norðanmegin þess var eitt óslitið heiðarland frá Reyðarvatni,
sem áður var nefnt, austur um Smalaskála, Blesuvik, Kelduréttir, Eldi-
viðarhraun, með margslags gróðri, svartaviðardrögum, sortulingi, i
hreindýramosa m. m. Þá Markhólstungur alla leið inn að Sandgils-
árfarvegi, en örmjór sandgeiri var á milli þeirra og Eldiviðarhrauns-
ins, er náði jafnt því vestur. Þá Skotavöllur og Gráhellumelar austast,