Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1928, Blaðsíða 31

31
að Rangá; þá var hann kominn á sinn vanalega veg, og öll
kenniheiti kunn. Vaðið á Rangá var til suðurs frá Keldum, og vil ég
leyfa mér að kalla það Gunnarsvað; vestanmegin þess hefir mátt sjá
fjölda gatna, sem er nærri dregið í til fulls af sandfoki; þær liggja
beint vestur eftir breiðum vallendisgrundum, sem heitir Hald. Rangá
hefir á fyrri öldum skift þeim í tvennt, Austur- og Vestur-Hald. Við
hlið þess að vestan er Keldnalækur, þá með Sandgilsá, og Iítur þetta
út sem nes eitt mikið milli ár og lækjar, jafnlent alla leið heim að
Keldum. Vað á læknum var skammt ofar en mynni hans, og sjást
þar enn götugrófir í bökkunum, í beinni stefnu út alla tungu niður
til Holtsvaðs, þá suðuryfir vaðið og til vaðs hjá Hofi.
Þarna var hann kominn fyrir þá áður en varði; um aðra vegi
gat hann ekki orðið fyrir þeim; þeir hefðu annaðhvort keppt við hann
í reið, eða snúið að honum einum, hefði hann farið sunnar og riðið
á bóg við þá, þar sem ekkert leiti bar af. Kolskeggur reið á eftir og
er ekki getið að hann spyrði um för Gunnars; óefað farið eina leið
báðir. Gunnar ríður hart upp eftir eyrunum að lokinni orustunni,
bls. 127. Þetta bendir á sama veginn til baka.
Hofsvað mun eitt af því, sem alltaf hefir verið farið skakkt með,
byggt á misskilningi og gömlum getsögnum. Götur þær, sem Sigurður
Vigfússon talar um, og sagnir Ingig. Narfadóttur eru ekki næg sönn-
un um vaðið, og brýnið á eyrinni sannar ekkert um það. Árnar geta
velt þyngra hlassi á skemmri tíma. Bærinn hefir þá verið flultur
fyrir mörgum árum frá sínum upphaflega stað, af vallarbrúninni, og
götur gengizt fljótt niður í mjúku nesinu. Tættur gamla Hofs höfðu
þá að vonum verið rúnar miklu byggingarefni, hellum, aðfluttum frá
ánni við Djúpadal, og frá Kirkjubæ1). Nú eru gisgrónir sandhaugar
upp-af sumum þeim rústum.
Við Guðmundur bóndi á Hofi höfum nýverið leitað eftir líkum
þarmegin við ána, og urðum litils vísari; túnið er frádæmt framvegis
vegna jarðabóta, og læt ég hlutlaust um smávað niður þar. Spöl
austar2), fyrir austan lækinn, sem rennur undir allri nesbrúninni að aust-
an og kemur undan Hofsvelli við tún beggja bæjanna. Bæjarlækinn má
sjá til gatna, er liggja yfir vesturhorn á mjög lálendu nesi, frá ánni og
yfir lækinn undan nýja bænum, og eigi er fortakandi með vað rúma jafn-
1) Það sagði mér Filippus Vilhjálmsson, fullorðinn maður, uppalinn á Stóra-
Hofi, að svo stór og þung fjósflórhella hefði verið sótt að Hofi Marðar, að hann
og aðrir karlmenn urðu að brjóta hana í þrennt, til þess að hafa ráð með að
koma henni heim, og var þó undan brekku að fara.
2) Þó ég noti svona óákvtðið orð til vegalengdar ómælt, spöl, skammt
eða því um líkt, þá vil ég meina það svo sem 10—15 mínútna gang eða nærri
hálfa bæjarleið En klyfjagang tel ég 40 faðma á mínútu.