Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1928, Page 72

72
X. Örnefni í Brekknakotslandi.
Bærinn Brekknakot hét áður Brekkur og er nefndur í fornum
skjölum, frá 14. öld. Síðan hefir bæjarnafnið breyzt í þá mynd, sem
nafnið hefir nú.
í suðvestur frá bænum, handan við mýraflóa, sem liggja með-
fram fjallinu, er allhár ás og heitir Nónás (379). Yfir hann miðjan
liggur gamall merkjagarður milii Brekknakots og Klambrasels (og eru
merkin þar enn). Vestan-við Nónás hefst ás, sem nær til norðurs, aust-
an-við Kvíslina, út að svonefndri Lambalág (380), sem liggur í aust-
ur og vestur — gegnum hann. Ásinn er nefndur Beitarhúsaás (381)
því á honum eru beitarhúsatættur. En þar sem þær standa, var áð-
ur fyrri býli, er hét Skálholt (382), en er fyrir löngu komið í eyði;
sér þó fyrir túngarði. Austan við tætturnar er Beitarhúsatjörn, (383);
þornar hún oft á sumrin. Skammt norðaustur-frá henni er í móunum
kringlóttur hóll, sem nefnist Spóahóll (384). — Mjótt mýrarsund, með
vatnsgrafningum norðan-til, er þar litlu austar, nefnt Litlasund (385).
— Samhliða því, austar, er annað meira sund og heitir Breiðasund
(386). En holtið milli þessara sunda er Litlaholt (387). — Til suðurs
frá Breiðasundi (rétt norðan við Nónásinn) er holt einstakt, er heitir
Nónholt (388).
Holt það, sem er austan við Breiðasund, heitir Viðarholt (389),
nær það nokkuð langt norður-eftir, og út að syðri enda Þormóðsmýrar.
Skammt þar norðan-við er Þvergróf (390), á merkjum Brekknakots og
Reykja. Þar sem »Sundin« ná út í Þormóðsmýri, heita Sundakjaftar
(391). Að vestanverðu við Þormóðsmýri (litlu sunnar en á móts við
Þvergróf) er lág, sem Messulág (392) heitir; liggur þar um vegur til
kirkju að Grenjaðarstöðum úr Hverfinu.
Norðan-við Lambalág, sem fyr er nefnd, heitir Lambalágarholt
(393). Vestur-af því beygist Kvíslin til vesturs og eru tveir krókarnir.
Heita þar Beygjur (394) (Ytri- og Syðri-). Spölkorn sunnar er í
Kvíslinni stór, uppmjór steinn og heitir hann Grábrók (395). — Vað
er yfir Kvíslina sunnan- og vestan-við »beitarhúsin« og kallast
Messuvað (396) (sjálfsagt fyrir það sama og nr. 392).
Norðvestur frá túninu í Brekknakoti er gróf með dýjum og poll-
um — Litlagróf (397); norðvestur frá henni er engjateigur, vaxinn
bleikjufjöður, og nefnist Flœða (398). Hún er mjög blaut og með
leirkeldum, svo betra er að heyja hana í þurru veðri.--------Bóndi
sá bjó eitt sinn í Brekknakoti, er Þorgrímur hét. Einn sumardag var
hann með konu sinni að heyja í Flæðunni og höfðu þau farið úr
öllum fötum, því að hiti var mikill og þurkur. Föt þeirra voru heima
í bæ. — Sjá þau þá gest bera að garði og taka þau til fótanna sem