Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1928, Qupperneq 81

Örnefni á Landmannaafrétti.
Mér hefir dottið í hug, að segja frá nokkrum örnefnum á Land-
mannaafrétti. Og þess fremur tel ég þess þörf, að á síðari árum
hafa fjallaferðir kaupstaðarbúa og útlendinga farið í vöxt, en þeir
oftast ókunnugir og freistast til að gefa ýmsum stöðum nöfn, sem
geta valdið ruglingi síðar. — Lýsi ég að eins nöfnum, er ég þekki
og á því svæði, sem smalað er sem Landmannaafréttur, án tillits til
landamerkja, enda ekki fyllilega kunnugt um þau.
Frá Galtalæk á Landi að Svarta-Núpi í Skaftártungu liggur varð-
aður vegur, sem kallaður er Fjallabaksvegur nyrðri. Liggur hann eftir
afréttinum. Byrja ég að telja nöfnin austan-frá og fyrst sunnan veg-
arins, eftir því sem við verður komið, en get þess, ef út af ber.
Örnefni innan Tungnaár tel ég síðast.
Við landnorðurshorn Torfajökuls er all-stórt stöðuvatn, sem heitir
Kirkjufellsvatn. Úr því fellur Kirkjufellsós í Tungnaá. Vatnið og ós-
inn skilja smalaleiðir Skaftfellinga og Landmanna. — Vestan-við
vatnið er hátt fell, gróðurlaust, sem heitir Kirkjufell. Það líkist mjög
turnlausri kirkju að lögun, séð vestan-að. Kirkjufellsháls liggur fram
af því neðar í jöklinum. Vestan-við hálsinn er smágil, að mestu
gróðurlaust; það heitir Halldórsgil, — kennt við Halldór Jónsson í
Næfurholti, d. 1901; mun hann fyrstur hafa skygnst í það við smöl-
un; við hann er og kennt Halldórsfell og Halldórsdalur á Skaftár-
tunguafrétti. — Vestan-við gilið er hár hryggur frá jöklinum til norðurs,
sem heitir Barmur — þ. e. austurbarmur jökulgils. — Með fram
Kirkjufellsós að vestan og fyrir norðan veginn er ölduhryggur norð-
ur í Tungnaá, nafnlaus; fyrir vestan þann hrygg er hnöttótt, grasi
gróið fell; það er Stóri-Kýlingur. Sunnan í honum er gamalt sælu-
hús, endurbyggt af Skaftfellingum í mínu minni. Við það lágu þeir
oft á meðan þeir ráku sláturfé »að fjallabaki«, og höfðu því féð í Kýl-
ing. Vestan-við Stóra-Kýling er Kýlingavatn; það er að miklu leyti
breikkun Tungnaár, sem rennur þar norðan-við á nærri hallalausu
landi. Úti í vatninu syðst er Litli-Kýlingur — lítið grasi gróið fell. —
Fram að 1918 varð oftast að sundríða — nema þegar Tungnaá var
6