Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Side 15

19
sömu einkenni og við flest nöfn í síðastgreindum smáflokki: Nöfnin
eru notuð á fremur litlu svæði, en með nokkuð stuttu millibili, og
eru um leið tengd við þýðingarlitla staði.
En meðal nafnanna, sem gefin eru af kala, eru nöfn gamalla
höfuðbóla og heilla sveita, FáskrúSsfjörSur, Kaldakinn í Suður-Þing-
eyjarsýslu og SvalbarS á Svalbarðsströnd. Allmargir aðrir gamlir bæir
heita Brimnes, Kaldakinn, Kaldbakur eða Svarfhóll. Svipað er með
Arnarbœli og Búrfell, sem eftir aldri og útbreiðslu fylgja sama flokkn-
um. Sum þessara nafna, Brimnes, Kaldakinn og Kaldbakur, eru til
einnig í Noregi eða öðrum norskum nýlendum frá víkingaöld, svo
að landnámsmenn munu hafa komið með þau til íslands. Við verð-
um þess vegna að búast við því, að þau hafi verið gefin í ýmsum
fjórðungum þegar á landnámsöld og hafi því átt sérlega hægt með
að dreifast um alla landshluta.
Flest nöfn í þessum elzta flokki eru strjál. Sum þeirra virðast ekki
vera til nema á fáum stöðum, en þó í ýmsum landshornum. Dreifing
nafnanna hlýtur á fyrstu öldum að hafa stiklað stærra en seinna
meir. Menn munu þá og hafa hirt minna um en seinna að gefa nöfn
lítilsháttar stöðum. Þessir staðir hafa þar að auki, svo sem skýrt
var frá að framan, fáir getað haldið gömlum nöfnum. Það er því
engin furða, þó að víðast sé orðið langt milli elztu örnefnanna. Hins-
vegar urðu nöfnin, sem fóru að tíðkast á seinni öldum, víðast hvar að
sætta sig við það að verða gefin stöðum, sem annaðhvort höfðu
ekki fengið nöfn áður eða týnt þeim, ellegar þar sem engir aðrir
menn urðu til þess að halda gamla nafninu við, þegar einhverjum
kom til hugar að setja nýtt safn í stað þess. Yngri nöfnunum hlaut
og að ganga seinna að dreifast um landið. Þannig hefur aðstaða
nafnanna breytzt stig af stigi. Því yngri sem örnefnin eru, þeim mun
minna er þessvegna að jafnaði gildi staðanna, sem svo heita, og um
leið svæðið, sem nöfnin ná yfir, og þeim mun styttra er víðast milli
staðanna. Aðstaða margra nafna hefur tekið svo miklum breyting-
um, meðan þau voru að dreifast, að það verður hægt að rekja feril
þeirra að miklum mun, svo sem að framan var reynt að gera með
Hreggnasa-nafnið og fáein fleiri. Það mun vera orðið ljóst, að með
þessu móti má afla sér upplýsinga um aldur og uppruna margra nafna
og nafnaflokka. Það mun vera auðsætt, að rannsóknir, sem stefna
að þessu, hljóta um leið að gefa ýmsar bendingar um samgangna-
kerfið fyrr á öldum og leiðirnar, sem nýjungar á allskonar menn-
ingarsviðum hafa farið, þegar þær dreifðust um landið. Allt þetta