Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Side 27

31
af hafa átt færri hesta en svo, að þeir hafi rekið stóðið ?. íjall, en
hrútar og sauðir, geitfé, svín og geldneyti hljóta mjög snemma að
hafa sloppið eða verið rekin á fjall og gengið víða sjálfala, og er
það að nokkru leyti í samræmi við ritaðar heimildir. Þó tel eg hér
örnefnin, hvað snertir landnáms- og söguöld, tryggari heimild.
Ornefni, sem segja frá skógargróðri, eru mörg, og langflest í þeim
sveitum, þar sem skógur hefur haldizt fram til okkar daga. Það er
mest í Þverfjörðunum og í fjallaskjóli innarlega í öðrum fjörðum í
suðurhluta kjálkans. Þó er nú víða orðið skóglaust, þar sem örnefnin
votta, að fyrrum hefur verið vaxið skógi. Orð, sem minna á skógar-
gróður, eru helzt skógur, hrís og rjóöur, og auk þeirra á nokkrum
stöðum mörk. Rjóður-nöfn eru mörg. Eg hafði tæplega búizt við
þeim og alls ekki við slíkum fjölda, af því ekki eitt einasta bæjar-
nafn á öllu íslandi inniheldur orðið rjóður, og ekki heldur ruð, sem
merkir hér um bil hið sama og rjóður fyrrum. Það er staður, þar
sem skógur er ruddur. Það, sem kunnugt er orðið um sviðningu á
skógi til þess að reisa þar bæi, mun mega fylla með því, að
menn virðast í þessum tilgangi almennt ekki hafa eytt skógi með
því að rífa hann upp. Því að annars mætti, þar sem bæjarnöfnin
eru, búast við minningum um þessa ruðningu ekki síður en um
sviðningu. 1 vestfirzku örnefnunum heitir og sumstaðar rjóður, þar
sem talið er vera skóglendi, og bendir það til þess, að skógurinn hafi
þar annað hvort breiðzt út yfir gömul rjóður, eða að gisinn skóg-
ur, þar sem mikið er um smárjóður, hafi þar verið kallaður þessu
nafni. Allmörg nöfn minna og á viðarkolagerð. Algengast þeirra er
Kolgrafir. Á einstaka stað geyma örnefnin merkilegar minningar
um skógargróður og kolagerð, þó að engin hrísla virðist nú vera
eftir. Þannig heitir í landi Múlakots (Múla) í botni Þorskafjarðar
Hrískleif og Hrískleifarrjóður, Kolarjóður, Kolviðarhjalli og Kolviðar-
hjallabrún, Kurlholt og Kurlhvammur. Þar sem enginn skógur var
nærri, virðast menn og hafa notað rekavið til að brenna úr kol, því
að í landi Dranga á Ströndum er kallað Kolgrafavík.
Það er vitaskuld, að örnefnin geyma margt, sem fræðir okkur um
þjóðtrú liðinna kynslóða. Þó verður að taka það fram, að sumt,
sem vera mun útdautt víðast á landi, virðist á norðvesturlandi
ennþá vera við lýði. A því ber einna mest, þar sem eru álagablettir.
Annars eru þarna allmargar nykurtjarnir og tvíbytnutjarnir, og svo
sitt af hverju tæi, en merkilega lítið um álfa-nöfn. Aftur á móti eru
í Vestfjörðum og við Djúpið allmörg örnefni kend við landdísir,
mest Landdísasteinn, auk þess Landdísabrekka, Landdísahóll, Land-