Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Side 76

80
GuSmundarson í Ásbjarnarnesi og var mikill ráðgjafi hans um allan
viðbúnað til þess að koma fram hefndum eftir Hall, bróður hans.
Um ætt hans og föðurnafn er ekki getið, enda er sá hluti Heiðarvíga
sögu, er nefnir hann í fyrsta sinn, aðeins til í ágripi eftir minni. En
vel kæmi það heim, er Landnáma segir, að Þorgils gjallandi, félagi
Auðunar skökuls, hafi verið faðir Þórarins goða, ef um nafnasam-
steypu væri að ræða hjá höfundum Landnámu á þeim Þorgilsi, fé-
laga Auðunar, og Þorgilsi gjallanda á Svínavatni, sem um ræðir í
Vatnsdælu, og að þá hefði Þórarinn spaki verið sonur hins síðar-
nefnda, en Lækjamót ættaróðal hans. Ekki er vitað, hvenær Þórarinn
spaki flyzt að Lækjamóti, en hann hefur búið þar fram yfir Heiðar-
víg, sem talin eru hafa gerzt 1014, en hefur þá verið orðinn roskinn
maður. Ekki er þess getið, hvort Þorbergur sonur Þórarins, er einnig
kemur við Heiðarvíga sögu, hefur búið á Lækjamóti eftir föður sinn.
Um sama leyti og Þórarinn spaki ætti að hafa búið á Lækjamóti
geta Fóstbræðra saga og Grettissaga þar um Þorgils Máksson, kappa
mikinn og búsýslumann, er ólst upp hjá Ásmundi hærulang á Bjargi.
Handa honum er talið, að Ásmundur hafi keypti land á Lækjamóti
og Þorgils búið þar síðan, en hann féll, sennilega fremur ungur,;
vestur á Ströndum í viðureign við Þorgeir Hávarsson, að því að talið
er 1013. Frásagnir þessar er erfitt að samrýma, nema gert sé ráð
fyrir tvíbýli við Þórarin, sem þó er fremur ólíklegt. Hitt gæti og einnig
verið, að Ásmundur hefði keypt hluta af þáverandi Lækjamótslandi
og Þorgils búið þar, án þess þó að sérstakt bæjarnafn hefði verið
gefið eða það náð festu á hinum skamma ábúðartíma Þorgils Máks-
sonar.
Fátt er svo kunnugt um eigendur og ábúendur Lækjamóts frá því
söguöld lauk og fram um miðja 15. öld, en aldrei mun það á þessu
tímabili hafa komizt í greipar kirkju né konungsvalds. Mætti því
telja líklegt, að þar hafi búið efnaðir sjálfseignarbændur eða bænda-
ættir, er gættu hvors tveggja, að halda sér utan við höfðingjaróstur
þessa tímabils og ljá ekki kirkjunni fangs á óðali sínu. Þetta virðist
hafa breytzt eftir svartadauðamannfallið mikla í byrjun 15. aldar. Þá
riðlaðist mjög eignarhald og ábúð jarða, en eflaust að sama skapi
auðsöfn einstakra manna og ætta. Auðmenn þessir drógu jarðirnar
að sér, eins og þeir hefðu segul á hverjum fingri, veltu þeim svo á
milli sín í peninga stað og afhentu með kaupmálum við giftingu
barna sinna. Inn í þessa hringiðu jarðabrasks og ábúðarskipta hefur
Lækjamót einnig komizt. Fornbréf sýna, að árið 1458 kemur það til
skipta eftir Kristínu, dóttur Björns Jórsalafara (Vatnsfjarðar-