Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Side 83

87
gat staðið á rönd. Mundi enginn hafa þurft margfaldan klæðnað
af slíku efni og þó talizt sæmilega skjóllega búinn. Þá má það ein-
kennilegt heita, að neðst á botni haugsins, þar sem mættist aska
og upprunajarðvegur, er um 4—9 sm þykkt lag af eintómum brunn-
um beinum, að mestu úr stórgripum. Ofan á beinunum og nálægt
miðju hólsins tók við um 1 m lag af taðösku, en ofar er blending-
ur af tað- og móösku. Móaskan þó víðast í meirihluta og sums
staðar óblönduð. Viðarkolabútar sjást á stöku stað, að því er virð-
ist úr smágerðu kurli. Einnig fannst saman við móöskuna neðan til
við miðju haugsins blendingur af Ijósleitri gosösku. Lá hún á dreif-
ingi og í smáhnyklum, einna líkast því, að kastað hefði verið úr
trogi á öskuhauginn. Aska þessi virtist mér fíngerðari en sú, sem
myndar efra hvíta sandlagið, sem alþekkt er á Norðurlandi. Þegar
tæpur 1 m er upp að hæsta kolli hólsins, þar sem skemmurústirnar
stóðu, verður mjög blandað torfi í öskuna, og þar eru á víð og
dreif hálfbrunnar smáspýtur, líkt leifum af röftum og fjölum. Þykir
mér líklegt, að þær séu minjar um bæjarbrunann á Lækjamóti
1719, er Guðbrandur Arngrímsson sýslumaður og kona hans brunnu
inni. Ur því gætir lítillar ösku allt upp að undirstöðu skemmanna.
Ekki hefi eg getað aflað neinna ákveðinna gagna um það, hve-
nær færslan á Lækjamótsbæ fór fram né hver hann færði, en hann
var áreiðanlega kominn á sinn nýja stað 1835, þegar Jón Sigurðs-
son, afi konu minnar, fór að búa þar. Hins vegar sanna brunaleif-
arnar, að bæjarbruninn hefur orðið á gamla bæjarstæðinu, og tóft-
irnar á öskuhólnum ofan á brunarofinu sýna, að þar hefur verið
byggt eftir bæjarbrunann 1719. Til hins sama bendir og nýrri ösku-
haugur niður við kelduna, sem farið hefur verið að bera í, eftir að
skemmurnar komu ofan á gamla öskuhauginn. Af frásögn Valla-
annáls má ráða, að bænum hafi, er bruninn varð, verið skipt í tvær
íbúðir, því að þar er svo tekið til orða: „Sunnudagskveldið annars
í góu (26. febr.) brann sá hlutur bæjarins á Lækjamóti, er á bjó
Guðbrandur Arngrímsson, móðurbróðir Páls lögmanns“ (í Víði-
dalstungu). Af þessu orðalagi mætti frekar ráða, að bæjarhlutarnir
hafi verið sambyggðir eða að minnsta kosti mjög nálægt hvor öðr-
um, en útilokað er þó ekki, að annar bærinn hafi verið kominn á
hinn nýja stað. Hins vegar er þess og einnig að gæta, að eins og
áður er að vikið, hafði verið einbýli á Lækjamóti mest alla næstu
öld á undan, þótt síðustu ár aldarinnar væri þar bræðraábúð. Meðan
svo stóð, var ekki líklegt, að íbúðir bæjarins hefðu verið algjörlega