Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Side 89

91
1778. Hefur það svo farið í eyði skömmu fyrir móðuharðindin, og
því er það talið eyðihjáleiga í jarðamatinu 1802. í manntalsbókum
Breiðabólstaðarprestakalls eftir 1800 verður þess fyrst vart 1823.
Þá býr þar Sigurður Jónsson, sonur Jóns Jónssonar, er keypti Lækja-
mót upp úr móðuharðindunum, en Sigurður varð síðan að minnsta
kosti fyrir 1826 einbýlisbóndi á Lækjamóti. Næst sést Lækjamóts-
kot talið 1834. Þá býr þar Ólafur Magnússon, áður bóndi í Nípa-
koti, með Helgu Magnúsdóttur konu sinni og þremur ungum dætr-
um þeirra. Búa þau þar svo síðan, unz Ólafur deyr 1844, en síðan
ekkjan með 2—3 dætrum sínum. Hún deyr svo í júní 1844. Virð-
ast þá tvær dæturnar hafa hafzt við í kotinu til vorsins 1855, því
að í skiptagjörð búsins frá 11. jan. 1855 eru þær taldar til heimilis
í Lækjamótskoti. Erfðahluti 6 barna varð 14 rd. og 24 sk. til hvers,
svo ekki hefur ríkidæmið verið mikið. Síðan hefur þar ekki byggð
verið og rústir þessar algrónar og vart þekkjanlegar frá þeim, sem
eru margra alda gamlar. Og fólkið, sem þarna hefur lifað fyrir svo
stuttu síðan, að líkindum við hin kröppustu kjör, svo algjörlega
gleymt í sinni eigin sveit og af sínum afkomendum, að það þarf að
leita í torfengnum heimildum til þess að fá vitneskju um, að það
hafi verið til.
Líklega hefur garðurinn um Kottúnið ekki verið gerður fyrr en
á síðara tímabili byggðarinnar þar, og mun sumt af honum standa
enn þá óhaggað, en sumt lagfært eða gert upp um sama leyti og
garður 7. Ræktun Kottúnsins hefur þó gengið heldur seint, því að
enn var verið að bera rusl á túnið til þess að auka jarðveginn, í tíð
föður konu minnar. Enn svo hafði einnig verið gripið til þess sama
ráðs og oft áður á Lækjamóti að færa meginhluta peningshúsanna
þangað, sem baráttan fyrir túngræðslunni var sem hörðust. Og af
Kottúninu hafa þau enn ekki verið flutt. Það er nú sæmilega gras-
gefið, ef ekki eru þurrkasumur, og gefur nú af sér um 50—70 hesta
af beztu töðu.
Meginhluti hinna fornu garða hefur verið gerður úr efni, sem
nærtækt var á staðnum, því að lítið gætir í þeim mýrkenndra mold-
arleifa. Grjóts hefur lítið orðið vart nema helzt þar, sem rótað
hefur verið litlum hluta af stóra garðinum nr. 2, enda hefði orðið
að sækja það alllanga leið upp á nr*elana norðvestan við túnið. Þó
eru í þessum garði það stórir steinar, að hvorki eru klyftækir né
bærir. Efnið í görðunum hefur því verið haldlítil móajörð. Er lítt
hugsanlegt, að þeir hefðu þolað veður og vind með öðru móti en
því, að þeir hefðu verið snidduhlaðnir og það með nokkrum fláa,