Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Page 100

TVENNAR BÆJARRÚSTIR FRÁ
SEINNI ÖLDUM
Eftir Kristján Eldjárn.
Viðauki eftir Sigurð Þórarinsson.
1. Forna-Lá í Eyrarsveit.
Bærinn Neðri-Lá í Eyrarsveit á Snæfellsnesi er kominn í eyði fyrir
nokkru (fyrir 1940). Skammt frá bænum eru allmiklar rústir,
sem lengi hafa verið kallaðar Forna-Lá, og eru rústirnar í fleiri en
einum stað. Ymis munnmæli hafa gengið um þessar rústir, og skal
hér frá þeim skýrt, þótt ekki séu þau öll merkileg. Munnmælin hef
ég eftir Einari Skúlasyni á Kvíabryggju, gömlum manni, sem lengi
bjó í Neðri-Lá. Honum hafði aftur sagt sá, er seldi honum jörðina,
Jóhannes Bjarnason, Brandssonar, og höfðu þeir ættmenn búið í
Lá mann fram af manni, að sögn Einars.
Fyrsti bær, sem byggður var í Eyrarsveit, var Krossnes, og hét
kona sú Bera, er hann byggði. Hún er heygð í Berhól. Hvenær sem
einhver hefur ákveðið stund eða dag til að grafa í hólinn, hefur
alltaf eitthvert mjög aðkallandi starf borið að höndum, svo að haug-
brotið hefur farizt fyrir til þessa. (Berhóll er stórt jökulruðnings-
hrúgald vestan við Hálsvaðal. Sagt er, að lítt festi á honum snjó,
og er ekki ólíklegt, að nafnið sé af því dregið, hóllinn sé ,,ber“
um vetur).
Onnur kona á að hafa numið land í Lá. Hét hún Sleif og átti
tvo sonu. Þeir drukknuðu báðir í Lárós, og er mælt, að þá fylltist
Sleif gamla heift við hin illu sköp og mælti svo um, að þar skyldu
20 bátar farast. Telst mönnum svo til, að sá mælir sé þegar fullur.
Sleif er grafin í Sleifarleiti á Búlandshöfða, þar sem lík sona hennar
hafði á land rekið, og er sagt, að hún hafi haft þau orð, að þar
skyldi aldrei maður farast. Þykir einnig það hafa gengið eftir.
Svo segja menn, að Sleif hafi haft bæ sinn í Fornu-Lá, þar sem
nú eru rústirnar. Seinasti bóndi þar hét Bjarni Svartsson, en óvíst