Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1955, Page 60

64
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Upplesið fyrir manntalsþingarétti að Stykkishólmi þann 7. júní
1847.
Testeror
A. Thorsteinson.
Eyktamörk, sem landnámsmenn settu á hverju byggðu býli, eru
eitt af því, sem fallið er í gleymskunnar djúp á eyðibýlum. Jafnvel
á byggðum býlum hverfa þau í gleymsku smátt og smátt. Þetta er
mikill skaði. Er því ekki minni ástæða til að skrásetja þau, sem enn
þekkjast, heldur en örnefni. Hvort tveggja er jafnsjálfsagt. Það er
undrunarvert, hve vel landnemum hefur tekizt að setja eyktamörkin
rétt. Ber það vott um mikla athyglisgáfu og vizku. Svo vel vill til, að
eyktamörk á Baulárvöllum eru ekki með öllu glötuð. Þau eru færð í
ljóðlínur. Og þótt sá skáldskapur sé ekki háfleygur, hefur hann
bjargað þeim frá því að falla í algera gleymsku. Þykir því réttmætt
að lofa þessum ljóðlínum að fljóta með því, sem á undan er skráð
um Baulárvelli:
Dagmálin á Dofrahnúk. Miðaftan á Breiðuborg á Baulárvöllum.
Hádegið á Stakki. Náttmálin á Nípufjöllum.
Miðdegi á Möðruhnvík. Nú hef ég greint frá eyktum öllum.
Nón er úti á Klakki. (Okunnur höfundur.)
Lokaspjall.
Hér verður staðar numið um lýsingu á eyðibýlum í Helgafellssveit.
Enn eru þó ótaldar nokkrar jarðir, sem fallið hafa í eyði á síðustu
árum. Ekki er vonlaust um að eitthvað af þeim kunni að byggjast
aftur, því sumar eru með standandi húsum yfir fólk og fénað. Marga
kann að undra nábýli það, er hér hefur verið á fyrri öldum, en menn
skulu athuga, að þá var landið kostaríkara og gjöfulla en nú á tím-
um. Helgafellssveit var klædd nærri samfelldum skógi á landnáms-
öld. Vott til þess má víða sjá. Búfénaður gekk því nær sjálfala í skóg-
unum árið um kring. Landið var þá mikið forðabúr matar. Ár, vötn
og lækir full af laxi og silungi. Gnægð af nytjafiski í sjó og víða
skammt frá landsteinum. Mikill fjöldi sela við sjávarströndina og
hvalrekar tíðir. Fuglalíf mikið og fjölbreytt. Allt þetta færði mikla
og góða björg í bú. Þá var akuryrkja víða stunduð, ,sem enn sér merki
til. Frá flestum jörðum í Helgafellssveit var stundað heimræði ein-
hvern tíma ársins. Um það bera vitni fornir fiskhjallar og skipanaust.