Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1979, Side 163

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1979, Side 163
TVEIR RÓSAÐIR RIÐSPRANGSDÚKAR 167 en 1733, ern til heimildir um varðveittan útsaum undir nafninu sprang frá því um miðja 17. öld.42 Sprang er nefnt í íslenskum heimildum frá því snemrna á 14. öld.4!i Fram til loka 16. aldar mun þess getið í 34 máldögum 26 kirkna, en frá 17. öld til fyrri hluta 19. aldar er vitað um heimildir í 58 vísitasíum og úttektum 25 kirkna, þar af sjö þeim sömu og á fyrra tímabilinu.44 Heimildir frá því tímabili segja engar til um gerð sprangsins, en frá því síðara er sem stendur vitað um heimildir úr fimm kirkjum, sem áttu mislitt silkisprang: úttektir Iióla- staðar og vísitasíur Hjarðarholts og Staðarfells sem áður var lýst, auk Staðastaðar og Hítardals. Elstu heimild um mislitt sprang mun vera að finna í úttekt Hóla- stóls frá 1657, er getið er um tvo merkilega silkidúka með sprangrós- um, allt af silki, sem Þorlákur biskup Skúlason og kona hans, Kristín Gísladóttir, höfðu gefið til kirkjunnar og úr skyldi gera altaris- vængi.4ð Ekki virðast slíkir vængir nefndir fyrr en í úttekt 1741, er sagðir eru tveir vængir gulagtugir.46 1 úttektum frá 1765 til 1808 eru þeii sagðir gulir og af silki og rósasprangi, 1823 er auk þess sagt að annar sé heillegur en hinn allur sundur slitinn, en 1826 er þeim lýst nánar en áður að því leyti að þeir eru sagðir af (vatteruðu?) silki, skáksettir með lítið slitnu riðsprangi, en silkikaflarnir örslitnir; er þeirra síðan ekki getið sérstaklega, en munu hafa verið hluti af óbrúk- anlegum skrúða skráðum 1844 og úrskrifuðum sem einskis virði 1860.47 Árið 1713 tillagði prófasturinn Þórður, sonur Jóns Hólabisk- ups Vigfússonar, kirkjunni á Staðastað kaleiksdúk af riðsprangi og kaleiksklút af góðu lérefti; mun sá af riðsprangi vera hinn sami og 1755 er skráður af tvinnariðsprangi (tvinni = silkitvinni, þ. e. snúru- silki ?), af mislitu riðsprangi brostinn 1759 og enn 1783 af mislitu silkiriðsprangi.48 1 úttekt frá 1797 er þessi klútur ekki lengur til og kann jafnvel að hafa horfið fyrir 1780, þótt hann sé skráður eftir það.40 Sem fyrr segir lagði Katrín Björnsdóttir (f. 1684) til korpór- alsklútinn á Staðarfelli, en hún bjó þar stórbúi á bernskuheimili sínu frá 1731 til 1761; fluttist hún þangað að móður sinni látinni, frá Mávahlíð þar sem hún hafði búið eftir mann sinn, Gísla Jónsson.50 Má því helst ætla að hún hafi lagt til klútinn á árunum 1731 til 1733, ef til vill einmitt 1733, er biskup vísiteraði staðinn. Þess má geta að Gísli i Mávahlíð, er hafði kvænst Katrínu 1712, en dó 1715, var sonur Jóns biskups Vigfússonar.51 Þórarinn Jónsson, prestur og síðar pró- fastur í Hjarðarholti, sem lagði riðsprangsbrúnina með dúki til kirkj- unnar þar, hafði tekið við embætti eftir föður sinn, séra Jón Þórar- insson, árið 1730; var Þórarinn kvæntur Ástríði (d. 1743) Magnús-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.