Óðinn - 01.07.1920, Page 24

72
ÓÐINN
hefur aldrei slitið ástir sínar við hina fyrstu unn-
ustu sína — íslenska málfræði, er honum birtist
í málmyndalýsingu Halldórs Friðrikssonar, svo
þyrkingsleg sem mörgum kann að virðast hún.
Þá er Jóhannes hafði verið 3V2 ár við prent-
störfin, sem honum leiddust, kom það atvik fyrir
haustið 1880, er breytti framtíðarhag hans. Bar
svo við, að þjóðskáldið nafnkunna síra Matthías
Jochumsson hitti hann úti á götu og spurði hann,
hvort hann hefði ekki löngun til að læra í skóla.
Jóhannes kvað svo vera, en sæi sjer það ekki
fært, með því að hann væri fjelaus og ætti engan
að. Samtal þetta varð til þess, að námslöngunin
blossaði að nýju upp með fullum krapti, svo að
Jóhannes ásetti sjer fastlega að reyna að komast
í skóla, þótt hann stæði einn uppi. Fór hann því
skömmu síðar á fund sira Matthíasar og tjáði
honum þrá sína og vandkvæði. Brást hann vel
við og lofaði þegar að kenna honum sjálfur eða
útvega honum kennara í öllu nema latínu, en
fyrst yrði hann að fá sig lausan hjá húsbónda
sínum Einari prentara, og tókst Jóhannesi það,
þó með nokkurri tregðu. Var svo tekið til óspiltra
málanna. Kendi Steingrímur Thorsteinsson honum
fyrst latínu, en siðar Sigurður Stefánsson frá
Heiði, þá á preslaskólanum (nú prestur í Vigur).
Síra Matthías kendi honum ensku, en Páll Melsted
sögu, allir fyrir ekki neilt, en einn kaupmaður í
bænum (Jón Steffensen) gaf honum fæði um vet-
urinn. Svo var duglega að gengið, að Jóhannes
las undir 2. bekk á þessum eina vetri, og tók
aðgöngupróf vorið 1881 með góðri einkunn. Á
skólaárum sínum fjekk hann nokkurn styrk hjá
síra Þórði prófasti Þórðarsyni i Reykholti, því að
hann gaf honum allar bækur, er hann þurfti að
nota, meðan hans naut við, en hann andaðist
1884; þykist síra Jóhannes ekki hafa kynst ástúð-
legri nje betra manni en síra Þórði, og þólti honum
mikill sneyðir að fráfalli hans. Nokkurn styrk
fjekk hann og hjá móðurfrændum sínum, Eggert
Th. Jónassen, þá bæjarfógeta, og J. Jónassen
hjeraðslækni bróður hans, en ekki kvað mikið að
því. Á sumrin vann Jóhannes ýmist að prentverki
í Reykjavík eða var í sveit, eitt sumar hjá Guð-
mundi sýslumanni Pálssyni í Arnarholti og annað
hjá Boga lækni Pjeturssyni í Kirkjubæ á Rangár-
völlum. Vorið 1886 var Jóhannes útskrifaður úr
skólanum með góðri 1. einkunn (93 st). — í
skólanámsgreinunum var Jóhannes nokkurn veginn
jafnvígur á alt, en einkum skaraði hann fram úr
í þekkingu á íslenskri málfræði, og ætla jeg að
fáir eða engir, sem þá voru í skóla, hafi verið
honum jafnsnjallir í þeirri grein, því síður framar.
Lagði hann og einnig stund á aðrar gotneskar
mállýskur, fornar og nj'jar og á samanburðarmál-
fræði, las og mikið þýðingar úr auslurlenskum,
einkum indverskum bókmentum, indverskar og
persneskar goðsagnir m. fl., mun og þá þegar (á
síðustu skólaárum sínum) eitthvað hafa rýnt í sans-
krít, en norrænan var honum samt hjartfólgnust.
Minnist jeg þess sjerstaklega, þá er Jón Þorkelsson
rektor var að kenna latínu í bekk okkar, að hann
spurði oft pilta þá, er uppi voru að ýmsum
spurningum úr íslenskri málfræði, því að þar var
hugur hans mest við bundinn; varð þá flestum
fremur ógreitt um svör, en rektor var þá oft vanur
að segja: »Kanske Jóhannes Lynge geti sagt það?«
Og það brást ekki, að Jóhannes rjeð þessar mál-
fræðigátur fljótt og rjett; var þá rektor skemt,
og hafði við orð, að Jóhannes mundi líklega vera
eins fær í islensku og kennarinn hans, Halldór
Friðriksson, en þeir rektor og H. voru reyndar
vinir litlir, sem kunnugt er, og var ekki laust við,
að sumir piltar hefðu gaman af að spila undir á
þær nótur við rektor. í skólamálum tók Jóhannes
allmikinn þátt og skarst hvergi úr leik í nokkrum
samtökum bekkjarbræðra sinna, og reið stundum
á vaðið, þá er því var að skifta, en samheldni var
ágæt meðal piltanna í bekk hans, og mælti nefna
þess ýms dæmi, sem hjer er þó slept, t. d. upp-
þotið gegn Jóni Ólafssyni veturinn 1882—1883,
sem endaði með fullkomnum sigri pilta, en var
komið svo langt, að rektor, sem var mikill vinur
J. ÓI., hafði jafnvel 1 hótunum að reka burtu
tíunda hvern pilt úr skólanum, »decimera«, sem
kallað var, ef piltar Ijetu ekki undan, en þeir sátu
við sinn keip, allir i bekknum, nema einn einasti
sem frá upphafi skarst úr leik, en hann er
nú látinn fyrir löngu. Annars var skólalífið á
þessum árum, meðan heimavistirnar voru, miklu
skemtilegra og kynning öll meðal skólabræðranna
innilegri og nánari, en síðar varð eða nú er orðin.
Margt hefur afarmikið breyst á næstliðnum 30—40
árum, og að því er jeg hygg ekki til batnaðar,
síðan lalínuskólinn var skírður »almenni menta-
skólinn«, er oss gömlu stúdentunum finst fátt um,
og teljum hann orðinn lítið annað eða meira en
gagnfræðaskóla.
Þá er Jóhannes var útskrifaður mun hann hafa
haft mikinn hug á að sigla til háskólans og lesa