Óðinn - 01.01.1924, Blaðsíða 2

2
ÓÐINN
var það veitt honum 8. maí 1865; flutti hann þá um
sumarið, að afloknu fyrirskipuðu íslenskuprófi, með
fjölskyldu sína til Reykjavíkur og tók við embætti
sínu snemma í ágústmánuði.
Hilmari Finsen var mjög vel tekið þegar hann
kom hingað til lands. Hefur þar sjálfsagt miklu um
ráðið, að hann var af góðkunnu íslensku bergi brot-
inn í föðurætt og þá einnig hitt, að menn höfðu haft
góðar afspurnir af honum fyrir embættisroggsemi
samfara lipurð og háttprýði í allri framgöngu. — Al-
þingi var háð þá um
sumarið, er hann kom
hingað, og gengu þing-
menn allir, undir forustu
Jóns Sigurðssonar for-
seta, fyrir H. F. nokkr-
um dögum eftir að hann
stje hjer á land og buðu
hann velkominn hingað
í nafni hinnar íslensku
þjóðar. Sama gerði
bæjarstjórn Reykjavíkur
fyrir hönd höfuðstaðar
vors. — Og svo kvað
Matthías, á fyrsta afmæl-
isdegi H. F. hjer á landi:
íslands auðnu von,
ættlands tigni son o. s. frv.
Þegar H. F. tók við
stiptamtmannsembættinu
var fremur grunt á því
góða milli íslendinga og
Dana. Stjórnmáladeilur
og fjárhagsþref hafði þá
um nokkurt skeið staðið milli þjóðanna og fór heldur
harðnandi en hitt. Ást og vetvild til Dana, eða rjett-
ara dönsku stjórnarinnar mun þá hafa verið nokkuð af
skornum skamti af íslendinga hálfu, og virðingin hins-
vegar af hálfu Dana fyrir sjálfstæðiskröfum Islendinga
víst ekki meiri en góðu hófi gegndi. — Víst er um
það, að oft bar á talsverðum misskilningi milli þess-
ara tveggja aðila. Það var því allvandasöm staða er
H. F. tókst á hendur þá er hann gerðist æðsti valds-
maður landsins, og þá hvorttveggja í senn: talsmaður
vor Islendinga gagnvart dönsku stjórninni, en um leið
fulltrúi hennar og umboðsmaður gagnvart alþingi. —
Mun þá oft hafa þurft að synda milli skers og báru,
og mikilli' lipurð, en um leið festu og viturleik þurft
á að halda. En þessa eiginleika hafði H. F. í ríkum
mæli. — Hafði hann auk þess eindreginn og sterkan
áhuga á því, að alt starf hans hjer á landi gæti kom-
ið þjóðinni að sem mestum notum og orðið landinu
til heilla og blessunar.
Hilmar Finsen sat á 4 síðustu ráðgjafarþingunum
sem konungsfulltrúi. Á fyrsta þinginu er hann sat á,
1867, bar hann fram stjórnarfrumvarp, er nefnt var
»Frumvarp til stjórnarskipunarlaga handa íslandi«.
Átti H. F. mikinn þátt í innihaldi og efni frumvarps
þessa, enda var þar gengið miklu lengra en áður í
áttina til að fullnægja kröfum og óskum vor íslend-
inga. En þó að H. F. legði sig mjög í framkróka
með að ná samkomulagi við þingið um frumvarp
þetta, náðist það ekki til fulls, og hjá dönsku stjórninni
fjekk H. F. í þetta sinn að heita mátti óþökk eina
fyrir frammistöðu sína. — Stjórnarskipunarlagafrum-
varp það, er danska stjórnin lagði fyrir alþingi 1869,
þótti að mun óaðgengilegra en frumvarpið 1867.
Með hverju ári mun það hafa orðið ljósara bæði
dönsku stjórninni og eins alþingi, að nauðsyn bæri
til að binda enda á stjórnmálaþras og fjárhagsdeilur
Dana og Islendinga. Með stöðulögunum 2. janúar
1871 var í öllu falli úr fjárhagsmálinu leyst til bráða-
birgða og hvað umboðsvaldið á Islandi snerti var sú
breyting gerð, með konungsúrskurði 29. júní 1872,
að stofna skyldi landshöfðingjadæmi á landi hjer frá
1. apríl 1873, en stiptamtmannsembættið leggjast nið-
ur og amtmannsembættin sunnan og vestan sameinast.
Eins og beint lá við varð H. F. fyrsti landshöfð-
ingi vor. En eigi er unt að segja að honum hafi verið
hlýlega fagnað þegar þessi breyting varð á embættis-
stöðu hans. Þvert á móti; honum voru jafnvel sýnd
augljós óvirðingarmerki, sem að vísu engan vegin munu
hafa verið stýluð gegn honum persónulega, heldur að
eins sem fulltrúa dönsku stjórnarinnar. Hugir margra
manna, ekki síst ýmsra yngri mentamanna í Reykja-
vík, voru þá orðnir svo æstir, að þeir áttu örðugt
með að sjá eða átta sig á þeim stjórnfarslegu endur-
bótum, sem í rauninni voru gerðar með stofnun lands-
höfðingjadæmisins.
H. F. tók þessari mótspyrnu með mestu stillingu
og jafnaðargeði, og á fyrsta þinginu sem hann sat á
sem landshöfðingi, 1873, síðasta ráðgjafarþinginu, gafst
honum á ný tækifæri til að sýna einlægan ásetning
sinn og vilja til að gera alt, sem í hans valdi stæði til
þess, að vjer gætum fengið viðunanlegt sjálfsforræði.
Þjóðhátíðin, í minningu 1000 ára bygggingar ís-
lands, fór í hönd, og H. F. var það eigi síður en
þingmönnum ljóst, að hjer væri hentugt tækifæri, er
eigi mætti ónotað láta, til þess, að reyna að fá heppi-
lega úrlausn á sjálfsforræðismálum vorum. Að þessu