Óðinn - 01.01.1924, Page 13

OÐINN
13
Þar sem kastað er úlfúð og áhyggju’ á glæ
og alföður dómsorðið falið,
í víðsýnisheiði, við hlýindablæ,
jeg hjá ykkur stund hefi dvalið.
Minn innræna hug og mitt útræna blóð
í einingu finn jeg því streyma.
Eitt handtak að síðustu’ og lítið ljóð,
sem lengi á þökk mína að geyma.
Sigurjón Friðjónsson.
Jakob Thórarensen skáld.
„Inngangur".
í »Óðni« 1913 er greinarstúfur eftir Þorstein skáld
og ritstjóra Gíslason, um Jakob Thórarensen. Var
Jakob þá fyrir nokkru tekinn að birta kvæði sín —
og eftir því, sem sjeð verður á grein Þorsteins, virð-
ist hann þar kynna Jakob fyrir þær sakir, að ýmsir hafi
gerst ærið forvitnir um það, hver sá væri, er í ljóði veldi
sjer svo lítt rudda vegi, ýmist fjallasýn eða á flúðum
frammi. Nú er það á alþjóðar vitorði, hver Jakob er^
sem og það, að hann heldur mjög uppteknum hætti,
dorgar lítt við smáfiskinn á grunnmiðum, en rær á
djúpmið eftir hákarli og kýs frekar »beinu skeiðin«,
þar sem blasir við »brattur háls, en greiðfærlegur*,
en hirðir eigi um að fara að dæmi þeirra, er hann
segir um:
„ . . . Samt var kosin krókaleiðin,
klungrum bólginn óravegur".
En þrátt fyrir þau kynni, er þjóðin hefur haft af
Jakob, vil jeg nú drepa á það, hversu æfi hans hef-
ur verið farið — og síðan minnast á skáldskap hans.
Og er jeg nú bið lesandann að fylgja mjer um götur
skáldsins, þarf hann ekki að búast við að jeg segi:
þarna datt Jakob ofan í — eða: þarna fjell skáldið
hnjeskít. En jeg mun reyna að sýna það, hvar hann
hefur rutt leið og sett upp markastein við veginn.
Æfiatriði.
Nokkra hríð þótti það í bókmentunum bera vott um
andlegt víðsýni og frjálslyndi skálda og rithöfunda að
láta pilta eða stúlkur af góðum ættum ganga að eiga
dætur eða sonu ónytjunga, þjófa eða bófa. Venjulega
var þetta gegn vilja foreldranna, er fengu hjá skáldinu
illa útreið fyrir þröngsýni og ættardramb. En lengst-
um mun það hafa verið skoðun íslendinga, að göf-
ugt ætterni væri eigi lítilsvert atriði fyrir þroska og
viðhald kynslóðanna. Og Jakob Thórarensen er ekki
dúfa úr hrafnseggi komin.
Hann er fæddur að Fossi í Hrútafirði 18. dag
marsmánaðar 1886. Faðir hans heitir Jakob og er
sonur Jakobs Thórarensen1) kaupmanns á Reykjar-
firði, einhvers hins mesta dugandismanns og höfðingja
á Vestfjörðum á sinni tíð. Hann var sonur Þórarins
bónda í Skjaldar-
vík í Eyjafirði,
síðar verslunar-
stjóra á Reykjar-
firði, sonar Ste-
fáns Thóraren-
sen amtmanns.
Enkona Þórarins
var Katrín, syst-
ir Pjeturs Haf-
steins amtmanns,
föður Hannesar
skálds og ráð-
herra. Er því
föðurætt Jakobs
skáldaætt og
höfðingja. Móðir
Jakobs er Vil-
helmína, dóttir
Gísla á Fossi í ]akob Thórarensen.
Hrútafirði2) Sig-
urðssonar að Felli í Kollafirði. Var Gísli hagorður
maður og prýðilega greindur, skemtinn vel, sögumaður
góður og áhugasamur urn þjóðlegan fróðleik. Faðir
hans, Sigurður, var og hinn merkasti maður. Var
Gísli föðurbróðir Stefáns skálds frá Hvítadal og virð-
ist skáldskapurinn þar einnig kynfylgja.
A Fossi var Jakob til níu ára aldurs og síðan á
ýmsum stöðum með móður sinni, en faðir hans var í
siglingum vítt um heim. Komu nú þau ár, er Jakob
skyldi gæta fjár, sitja yfir ám aleinn langt frá bæjum
í misjöfnu veðri, þokum stormum og rigningum. Eru
einkum þokurnar smalanum þyrnir í augum, ilt að
gæta fjárins og umhverfið kvikt af ímynduðum verum,
sem þjóðtrúin hefur mótað óafmáanlega í barnshug-
ann. »Margt býr í þokunni«. Risavaxin ferlíki veifa
1) Um hann er grein í júníblaði „Óðins“ 1908.
2) Mynd Gísla og æfiágrip er í marsblaði „Óðins" 1913.