Eimreiðin - 01.10.1919, Page 42

234
EMBÆTTAVEITINGAR
[EIMREIÐIN
stórra fjárfyrirtækja lengi verða auðugir, ef þeir veittu
æðstu sem lægstu stöður við fyrirtæki sín eftir slíkum
kansellíreglum.
Reynslan hefir og margsýnt, að embættaveitingar í hönd-
um einstakra manna mistakast oft og einatt herfilega.
Önnur aðferð er sú, að láta alþýðu kjósa embættis-
menn sína. Sú aðferð hefir verið reynd hér nokkuð, með
prestkosningalögunum. En miklu meira hefir þessi að-
ferð verið notuð annarsstaðar, t. d. í Bandaríkjunum í
Norður-Ameríku. Par eru embættismenn alment kosnir,
jafnvel dómarar.
Hvernig reynist það?
Menn þar eru víst yfirleitt ánægðir með þetta skipulag,
en samt mun það vera háskalegt að mörgu leyti. Alþýða
manna þekkir umsækjendurna ekki og þarfir embættisins
því minna. Upplýsingarnar verða allar litaðar af kosninga-
æsingi og »agitationum«, eins og gerist og gengur. Auk þess
eru embættismennirnir ekki kosnir nema til fárra ára, og
mega því jafnan búast við að flæmast úr embættunum
við næstu kosningar, og það án saka, en það elur upp í
þeim minni rækt við embættið. T. d. man ég eftir því,
að dómstjórinn í hæstarétti Norður-Dakóta ríkisins varð
að sækja um endurkosningu, og féll fyrir lögmanni ein-
um, er sótti á móti honum, og gat þó enginn sagt mér,
hvað hann hafði til saka unnið.
Að breyta til á þessa leið frá ráðherraveitingaraðferð-
inni er þvi að fara úr öskunni i eldinn, og því hefir hún
og haldist, þótt hún sé meingölluð.
En er ekki hægt að finna einhvern »gullinn meðalveg«?
Eg vil hér geta um aðferð, sem mér finst að gæti bætt
talsvert úr þessu, og stendur hún þó vafalaust til bóta,
ef færir menn fjölluðu um hana. Mér hefir sérstaklega
hugkvæmst hún til þess að bæta úr vandræðaástandi því,
sem prestkosningarnar hafa komið á prestakallaveiting-
arnar. En hún ætti jafnt að geta komið til greina um
önnur embætti.
þessi aðferð er sú, að láta nokkurskonar ráð, t. d. 5