Vísir - 08.12.1959, Blaðsíða 12

-r.
12
J Ó LAB LAÐ VÍSIS
, ------------------
★
ÞDRSTEINN BJÖRNSSDN:
«
\ HORÐIJ VORI
Minningar úr Skagafirði fyrir rúmri háifri öld
,,Oft jinnst oss vort land eins
og helgrinda-hjarn,
en hart er það aðeins sem móðir
við barn.
Það agar oss strangt með sin
ísköldu él,
en samt til blíðu það meinar
allt vel."
Vorið 1906.
Vorið 1906 var harðasta og
alversta vor sem ég man eftir,
þó mörg vor hafi komið köld
og erfið síðan.
Eg var 17 ára þetta vor. —
Hirti tæpár 70 kindur veturinn
áður, 40 ær og 27 lömb. Veturinn
1905—1906 var mjög misjafn.
Mátti kallast sæmilegt fram að
þorra. Með þorrabyrjun gjörði
verstu tíð. Jarðlag var þá orðið
ilt fyrir útigönguhrossin. Allt
var komið í gadd nema þúfna-
kollar og hæstu tindar og
hæðir. Á voru sífelldir norðan
fi'ostnæðingar og oft stórhríðar-
byljir. Búið var.að taka á hús
öli lélegri hross, flest folöld og
yngri trippi og margt af eldri
hrossum. Betri hrossin gengu
lengur, þó mörg tekin á hús er
kom fram um þorralok. Þá
mátti heita að öll hesthús á
Miklabæ væru orðin full af
hrossum og flest öll hrossin
komin á hús.
Sauðfé var öllu gefið inni, frá
því um miðjan vetur og til
Góuloka. Þetta var annar vet-
urinn sem ég hafði skepnuhirð-
ingu á hendi. Mér heppnaðist
mjög vel með þessar skepnur.
Ærnar á annan veturinn voru
mjög vel aldar. Ef ég lét þær
ut fyrir húsdyr þennan harð-
indakafla um veturinn, léku
þær sér sem mest þær gátu.
Það eldi var mjög í minnum
baft, af öllum þeim er sáu þær.
Hornahlaup voru mikil á þeim,
holdgrónar mjög, ullbólgnar.
Heyið sem ég gaf þeim var út-
hey af Miklabæjarþiljaengi. -—
Töluvert hafði hitnað í því, það
var þó nokkuð bliknað, alltaf
þétt að taka á því inn í hey-
stálið og stundum volgra í því.
Ein tvævetlan fékk höfuðsótt.
Henni var lógað rétt fyrir sum-
armálin. Skrokkurinn af henni
vóg 42 pund, 10 punda gæra og
mörin 10 pund. Þessi kind var
rétt í meðaliagi úr hópnum,
margar væ’nni og þó nokkrar
eitthvað slakari. Þessar ær hirti
ég í Lækjarhúsum á Miklabæ,
rétt sunnan við Þjófalaut.
Lömbin sem ég hirti voru 27
gimbrarlömb, allt fjallalömb,
Krókárdalsgengin sumarið áð-
ur. Handa þeim hafði ég græn-
verkað hey af norðari Fitinni
í Miklabæ. Gaf þeim 3 föng á
dag. Þau voru heilsugóð og
fóðruðust vel, fengu góða fram-
för. Þó ekki jafn stálgróin og
tvævetlurnar. Aldrei nein
vomela í nokkurri skepnu. Þá
þurfti ekki að gefa inn orma-
lyf eða sprauta fénaðinn nein-
um sprautum. Þá þekktist held-
ur ekki tilbúni áburðurinn og
hið mikla magn sem gefið er
aí heyi, sem framleitt er af
honum. Þá var aldrei gefið síld-
armjöl eða annar matur, utan
rúgmjöl til að halda lífi í fén-
aði í mestu harðindum að vor-
inu, þó aðeins stuttan tíma.
Sauðfé var líka ‘áreiðanlega
mjög' miklu heilsubetra en
það er nú.
Lömbin vóru höfð í Kýrhóls-
húsi á Miklabæ.
Þessi harðindaskorpa sem
byrjaði með þorrakomu hélzt
óslitið til Góuloka. Snemma á
Einmánuði gekk í sunnan átt
allhvassa og rosasama. ísa
leysti mjög, snjó og frera af
jörðu. Hugðu menn þá allgott
tii vorsins og harðindin mundu
um garð gengin. Á skírdag var
úrhellis rigning allan daginn
og fór að festa snjó um kvöldið,
logndrífa var á um alla nóttina.
Föstudagsmorguninn langa var
komin mikil lognfönn. Þá var
orðið mjög jarðlítið, sökum
bleytunnar sern á var þegar
snjóaði. Gekk þá í norðan átt
með fosti, jörð fór öll í gadd og
storku. Húshross fóru öll í hús
aftur, sem búið var að sleppa
í góðu tiðinni. Þetta veðurlag
hélzt fram um páskaheigina,
ekki rosasamt, en frost og kuldi.
Páskana bar þá upp á sunnu-
daginn seinasta í vetri. Á sum-
ardaginn fyrsta var stillt veður,
heiðríkt og sólfar. Þá seig
snjórinn mikið, svo að grunnt
var orðið á hæstu þúfnakolla,
sem allir voru nauðsorfnir í
harðindaskorpunni fyrr um
veturinn.
Á föstudaginn fyrsta í sumri
var komin norðan stórhríð, sem
hélst allan næsta sólarhring. Á
laugardag var hríðin á enda
að mestu, en rakin norðan átt
og kuldi eins og um hávetur,
ahhvass utan og skafrenning-
ur fram eftir degi, en lægði að
mig minnir undir kvöldið. Þá
voru hey mjög til þurrðar
gengin hjá flestum og útlit
mjög alvarlegt með tíðarfarið.
Á laugardagskvöldið var lagt
á stað með öll betri hross á
Miklabæ fram í Silfrastaða-
fjall. Vitað var að þar var alltaf
jörð, úr því komið var fram
yíir sumarmál stenst snjór þar
sjaldan við.
Rekin voru útigönguhrossin,
sem mest sóttu fram til afrétt-
arinnar á vorin og öll betri
húshross, folöld og betri trippi.
Lélegri hross voru eftir heima
við heygjöf.
Eftir fyrstu sumarhelgiiia
voru hey orðin mjög lítil eftir
handa sauðfénu. Sjáanlegt var
að það mundi illa endast því
öllu, ef vorið yrði mjög kalt.
Þá afréð faðir minn að láta
reka yngri ærnar og gemling-
ana fram í Egilsdal, talið þar
veðursælt og vorgott. Þetta
voru kindurnar sem ég hafði
hirt um veturinn. Kom nú vel
nð haldi hve þær voru vel ald-
ar. Mest af heyi eftir hjá tvæ-
vetlunum og á þær heyleifar
helzt að treysta handa eldri
ánum sem eftir voru heima,
því þeirra heyforði var orðinn
mjög rýr.
Við fórum þrír með fram í
Egilsá, faðir minn, Þorlákur
Thorarensen og ég, allir á hest-
um. Mig minnir að kindurnar
væru 96. Tæpar 70 sem ég hirti
um veturinn, 12 tvævetlur, sem
voru úr öðru húsi og með voru
svo tekin fóðralömb „prest-
lömb“ fram á bæjunum í leið-
inni.
Við gistum á Egilsá um nótt-
ina, faðir minn og eg, en Þor-
lákur hélt heim um kvöldið. —
Kindunum var gefið hey um
kvöldið og morguninn eftir og
hýstar um nóttina. Svo voru
þær reknar upp á Egilsdal og
sleppt. Þá var veður sæmilegt,
en þó frekar kalt, en maður
hugði að vorið væri í nánd. —
Eftir það héldum við feðgar
lieim. Búið var að sléppa þó
nokkuð mörgu fé neðan úr
sveit á Egilsdal. Það voru
gemlingar frá Stóru-Ökrum.
Þegar liðnir voru nokkrir
dagar, eitthvað þrír—fjórir,
rann upp stórhríð af norðri,
sem stóð í sólarhring eða leng-
ur. Þegar rofaði fórum við þrír
fram eftir að vitja um féð og
jafnvel til að sækja það ef okk-
ur svo litist. Það voru: Jóhann-
es Jónsson á Stóru-Ökrum, Jón
Guðmundsson bóndi á Minni-
Ökrum og ég. Við fórum af stað
frá Miklabæ úr dagmálum og
gengum fram að Egilsá. Þar
stöðvuðum við töluvert. Þaðan
héldum við upp á hálsinn upp
frá bænum og svo ofan í dal-
inn. Færð var sæmileg, nokkur
snjór hið efra, en minna er nær
dróg árgilinu.
Féð var allt niður í árgili,
því þar hafði snjórinn lítt fest
eða ekki. Virtist okkur að því
líða sæmilega eftir ástæðum.
Eg man að Jóhannesi varð að
crði: „Ég sé það á ykkur að
þið ætlið að hafa kindurnar hér
kyrrar að þessu sinni, en óálit-
legt er að hafa þær hér í þessu
tíðarfari, sem nú er, og væri
mér mest í skapi að fara heim
með Akra-gemlingana, ef eitt-
hvert hey væri til að gefa
þeim.“ Það varð úr, að við lét-
um féð eiga sig í dalnum í
þetta sinn. Veður líka batnandi
í þann svipinn.
Við héldum svo heim á leið,
komum heim um náttmál. Þá
var orðið mjög hai'ðindalegt í
Blönduhlíð og um allan Skaga-
fjörð, sjór yfir allt,nauðasorfnir
þúfnakollarnir upp úr fönninni.
Fiestir nær búnir með hey sín
og fáir aflögufærir. Man þó
eftir tveimur bændum í fremri
hluta Blönduhlíðar sem förg-
uðu heyi til muna. Það voru
þeir: Sigurður Sigurðsson bóndi
á Víðivöllum og Stefán Sveins-
son bóndi á Uppsölum. Pétur
Andrésson bóndi í Stokkhólma
í Valihólmi var mjög heybirgur
og hjálpaði mörgum um hey,
bæði austan Vatna og vestan.
Eftir fáa daga var aftur á
stað farið að vitja um féð sem
fram frá var. Þá fórum við
tveir fram eftir, Kristján
Gislason frá Ökrum og ég. —
Kiddi var tveimur árum eldri
en ég. Við fórum heiman að
siðla dags. Veður var bjart, en
uppgenginn þokubakki eða
hríðar til hafsins jafnt Tinda-
stól. Við fórum fram í Egilsá
um kvöldið og litum upp í dal-
inn til kindanna, sem allar voru
í Heimadalnum. Okkur sýndist
eð þeim líða sæmilega. Eitthvað
hafði roðnað þar framan um
hlíðar, sólin hafði skinið þann
daginn.
Þá nóttina á eftir gistum við
Kiddi á Egilsá. Um kvöldið
var alldrungalegt og hríðarlegt
orðið að sjá ofan til héraðsins,
uppgenginn dimmur kólgu-
mökkur með fjöllum hið neðra
til héraðsins. Þegar við vökn-
uðum morguninn eftir var
komin dimmviðris norðan hríð
og allhvasst. Hríðarstrenginn
lagði neðan úr sveitinni og yfir
Norðurárdalinn neðanverðan
cg upp á Egilsdal.
. -Sýndist okkur þá engin leið
að hafa kindurnar lengur í
Fgilsdalnum. Fórum um morg-
uninn að smala dalinn og feng-
um Friðfinn bónda með okkur.
Gengum svo allan Heimdalinn,
Framh. á bís. 30. 'j ■