Vísir - 08.12.1959, Blaðsíða 22

22
JÓLABLAÐ VÍSIS
IVÖUIA NHPI
Þetta er ósköp hversdagsleg
frásögn, um hversdagslegt efni
-— og allt gerist þetta þegar
enn var fært frá á íslandi. —
Eg var á þrettánda árinu og
ráðinn sem vikastrákur í sveit.
Ekkert er borgarbörnunum,
sem alast upp í göturykinu,
heilbrigðara en aS dveljast
sumai'langt í sveit, og umgang-
ast og kynnast skepnum. Það
er lífsreynsla fyrir sig. Koma
svo heim að haustinu, bústin,
sterk og hraust, vera búin að
sprengja utan af sér fötin og
orðin svo stór að mamma og
pabbi þekkja varla barnið sitt
aftur.
Efiaust var það foreldrum
minum mikill léttir að losna
við mig ’ um stund, pöróttan
götustrák, sem aldi’ei sat á
sátts höfði við neinn og alltaf
var verið að kvarta undan.
Margt armæðuorðið hafði fall-
ið þegar ég kom heim gauðrif-
inn og skítugur eins og ég hefði
verið í kolum eða rennblautur
upp fyrir haus, svo lak úr
hven’i spjör, þegar ég hafði
dottið í sjóinn við að veiða kola
niðri á bryggju. Margur hefur
kastað mæðinni af minna til-
efni en að losna við slíkan
peyja.
En að fara í sveit í þá daga,
var ekki bara að labba með út-
troðinn sjópoka eða tösku í
hendinni niður á Ferðaskrif-
stofu, kaupa sér farmiða með
bifreið, setjast upp í og halla
sér aftur á bak í dúnmjúku sæt-
inu og láta fara vel um sig.
Þá voru hestvagnarnir aðal-
flutningatæki bænda í kaup-
staðaferðum. Sumir voru með
þetta 6-^-8 hestvagna í lest.
Strákar, sem voru að fara í
sveit, urðu að gera sér að góðu
að sitja ■ á einhverjum *vagn-
anna, og‘ef til vill voru himin-
háir bingir af hertum þorsk-
hausum jfyrir aftan þá á sama
vagninuip. Þá var harðmeti
notað méir í sveitum en nú er
orðið. Sýo silaðist vagnalestin
áfram sppr fyrir spor, og hið sí-
felda, ópmbreytanlega urg í
vagnhjóllmum er þau smullu
af hnuUfingunum á veginum
höfðu svéefandi áhrif. Þá vildu
nú mardir óvanir ferðalangar
ver.ða syjfjaðir, og ef þeir voru
eklji butdnir á vagnana ultu
þeir bar^ mður á þjóðveginn.
. Venja bænda í þessum fei’ð-
um Var að leggja af stað úr
kaupstað að aflíðandi nóttu.
Þetta var gert til að oma hest-
unum á beit yfir nóttina. Væri
farið úr Reykjavík austur var
venjan að fara upp í Vötn og
tjalda þar- fyrstu nóttina.
Næsta dag farið yfir Hellis-
jheiðL Þétta voru nú dagleiðirn-
’íulí þá daga.
\ . O-r-O
Bærinn hét Núpur í Hraun-
sveit. Reisulegur bær á þeirra
tíðar vísu; byggður úr timbri í
gömlum bæjarstíl, með þrem-
ur stafnþiljum. Þar var kirkju-
staður. Bærinn stóð undir all-
háu felli, með miklum og ein-
kennilegum hömrum beint upp
af bænum. Fyrir ofan bæinn
stóð lítil, gömul timburkirkja.
Fellið fyrir ofan bæinn, sem hét
Núpsfell, var kjarrivaxið ofan
frá hömrunum niður að tún-
fæti. Fyrir framan bæinn, neð-
an við túnið, voru rennisléttar
grundir. Svo tóku við óræktar-
móar og mýrar niður að Dalsá,
allmiklu vatnsfalli, er rann um
dalinn, en þó alllangt frá bæn-
um. Núpur var talin kostajörð
og hafði yerið setin af efna-
bændum í langan tíma.
Húsbóndinn hét Jóhann Ár-
mannsson. Það fyrsta, sem ég
minnist um hann er hæruskot-
inn hökutoppurinn. Allir karl-
ar voru skeggjaðir í þá daga.
En það vai’ alveg sérstaklega
virðulegt að vera með höku-
topp, enda var Jóhann virðing-
armaður í sinni sveit. Hann
var hreppstjóri. Hann var mað-
ur kominn á efri ár; stjórnsam-
ur á heimili, nokkuð vinnuharð-
ur talinn, þumbaralegur í tali
og gat verið snöggur upp á lag-
ið, ef því var að skipta. Annars
var hann allra bezti karl inni
við beinið, þó stundum fyndist
mér helvíti langt inn í beinið á
honum, ef mér varð eitthvað
á í messúnni.
Húsfreyjan hét Katrín Samú-
elsdóttir. Hún var frekar lág
vexti, en sá algildasti kvenmað-
ur sem ég hafði þá augum litið.
Eg undraðist það mest, að hún
slcyldi aldrei sitja föst í bað-
stofudyrunum. Enda var sagt,
að gárungarnir í sveitinni hefðu
það í flimtingum, að það væri
röskui' tíu mínútna gangur i
kringum hana. En það var nú
náttúrlega heldur mikið sagt.
Katrín var góð kona, alltaf
brosmild og ljúf í viðmóti. Ein
af þessum ástúðlegu gömlu
konum, sem lýsa upp og hlýja
allt umhverfi sitt. Þau hjónin
voru barnlaus.
Það var um tuttugu manns í
heimili á Núpi. En ég get nú
ekki farið að gera manntals-
skýrslu um það. Heimilisfólkið
var svona eins og gengur og
gerist, en einn verð ég að
nefna. Það er Nonni. Oft fannst
mér hann vera eina persónan á
heimilinu, sem nokkru máli
skipti, enda er hann aðalsögu-
persónan í þessari frásögn.
Nonni var sautján ára, hnell-
inn og samanrekinn, með eld-
rautt hár og svo' hræðilega
freknóttur, að mér fannst ég
eiginlega aldrei sjá almenni-
lega framan í haiuu.Hann vai*
EFTIR
C'ju&M. ~K. éJiríl.
nson
að nokkru leyti alinn upp á
Núpi. — Já, hann Nonni, það
var nú karl í krapinu, og eng-
inn veifiskati, eitilharður og
sterkur og mesti áflogaseggur.
Við fórum líka í margar brönd-
óttar, oftast í góðu, þó stundum
gæti slegizt upp í vinskapinn.
Hann átti það til að verða ein-
kennilega ofsafenginn, eins og
honum væri það alls ekki sjálf-
rátt.
Eg held að mér hefði leiðzt
alveg hræðilega á Núpi fyrsta
kastið, hefði Nonni ekki verið
þar. Hann breytti allri tilvei’-
unni. Það hefði verið dauður
maður, sem hefði leiðst í návist
hans og verið þó vottur að öll-
um hans ski’ingilegu uppátækj-
um. Þótt ýmsir yrðu fyrir
glettingum hans á heimilinu,
held ég að öllum hafi verið
meinlaust til hans. Það hefði
þá helzt verið Rósant, sem lít-
ið vai’ um hann gefið framan
af sumri.
Rósant var ungur kaupamað-
ur úr Reykjavik; hálfgerður
spjátrungur og stertimenni,
sem var annaðhvort ástfanginn
upp fyrir eyru eða bara eitt-
hvað að daðra við hana Fíu,
unglingsstelpu, sem var þar
líka í kaupavinnu. Hún var víst
líka eins og þeir vildu hafa
þær, þessir kvennamangarar,
snoppufríð stelpa, með liðleg-
an kropp og þrýstin brjóst und-
ir þröngri blússunni, með hæfi-
lega kunnáttu á hinar réttu
sveigjur í mjöðmunum, með
æsandi, áfengan hlátur og log-
andi ástríðu í taugunum, fjör
í augunum og sakleysið farið
veg allrar veraldar.
Þau voru að pukrast úti á
kvöldin með leynd. En Nonni
var þefvís og naskur á hlutina
í kringum sig. Þau gengu upp
í skógarkjarrið upp í Núpnum
fyrir ofan bæinn. Þar settust
þau til að stytta sér stundir.
Rósant tók að kítla Fíu og hún
rak upp penpíulegan hlátur.
Svo kyssti Rósant Fíu, og Fía
kyssti Rósant. Og' Fía sagði:
— Æ, Rósant ... Ó, elsku
Rósant .. . Og fleira gerðist . . .
En við Nonni trénuðumst
fljótt upp á að gantast við þess-
ar turtildúfur og leiðinda hjú.
Það var lítið spennandi til
lengdar.
0—0
Eitthvað mánuði eftir að ég
kom að Núpi, henti mig slys.
Eg var á Blesa gamla, traust-
um hesti; hafði verið- sendur
með skilaboð á næstu bæi. Eg
var kominn að rennisléttum
flötunum fyrir neðan Núp, og
spretti úr spori, reið í loftinu.
Eg ímyndaði mér að. ég væri
knapi á veðreiðum, eins og ég
hafði. séð í bíó. heima r— og ég-
ætlaði mér að/.vþrða .fyrstur í
mai'k og hljóta verðlaunin. í
hliðinu var lág grind, en mér
fanns það alveg sjálfsagt að
kenna Blesa gamla líka lúndr-
unarhlaup — eins og var í bíó-
myndunum. En þegar að hlið-
inu kom, snarstanzaði Blesi, en
ég hentist í loftköstum inn fyr-
ir hliðið og hafnaði í moldar-
traðkinu í tröðunum. Nei, Blesi
garnli var ekki efni í neinn veð-
hlaupa-Blesa — það sannfærð-
ist ég um á stundinni.
Eg stóð upp haltrandi, hafði
snúið mig illa á öðrum fætin-
um. Á hlaðinu stóð Jóhann
bóndi og hreppstjóri. Mér
fannst andlitið á honum jafn
ógnþrungið og á mannætu tíg-
risdýri, sem mundi eta mig á
stundinni og það var enginn
vafi að hökutoppurinn titraði.
Mér var aldrei þessu vant boð-
ið haltrandi inn í stofu eða kon-
tór á Núpi. Það var líka í það
eina skipti sem ég kom þar inn
allt sumarið. Þar fékk ég þær
yfirhellandi skammir, að ég
minnist þess ekki að hafa heyrt
slíkar síðan.
Eg man ekki eitt orð af öll-
um þeim orðaflaumi. Eg man
aðeins, að ég gjóaði augunum
ýmist niður í gólfið eða upp um
veggi. En ég man annað enn
mjög vel. Eg man eftir öllum
mvndunum á veggjunum í
stofunni. Það var mikið af ýms-
um heimilismyndum, brúð-
kaupsmyndum og svoleiðis, og
stór mynd af séra Hallgrími
Péturssyni, Jóni Sigurðssyni,
Napoleon mikla á hvítum fáki,
Drottinn blesSi heimilið, mynd
af Mai’íu mfey og stór litmynd
úr útlendu blaði: Eyðilegging
Jerúsalemsbogar.
Eg varð að vera í rúminu í
nokkra daga' og það var borið
eitthvað á fótinn á mér.
Dag einn, meðan ég lá í rúm-
ínu, kom Nonni inn til mín. Og
til að gleðja mig í legunni dró
hann kistil undan rúminu sínu
og tók ýmislegt dót upp úr hon-
um til að sýna mér. Þar var
einn glæsilegur dólkur, kassa-
myndavél og mikið af útskorn-
um dýrum í tré: kindur, hund-
ar, hestar og beljur, einnig út-
skorinn karl að skera neftóbak
og kerling að spinna á rokk.
Þetta hafði gamall maður á
bænum skorið og gefið Nonna,
þegar hann var fyrir innan
fermingu. Nú var gamli mað-
urinn dáinn. Þá voru þarna
nokkrar bækur, bréf og mynd-
ir. En eitt var þarna, sem ég
horfði á stórum augum. Það
var súkkulaðipakki i marglit-
um umbúðum, með mynd af
belju með bjöllu um hálsinn.
Það kom vatn í munninn á mér
og það glaðnaði nú heldur en
ekki yfir mér því ég bjóst auð-
vitað við, að nú. mundi Nonni
brjóta ofurlitla - ögn af súkku-
laðinu og gefa mér, af því ég lá
í rúminu. En í þess stað tók
,hann upp mynd af stelpu á
fermingarkjól og sagði:
— Þetta er hún Snjólaug á
Árbakka.
í þessu kom Katrín hús-
freyja, og fyllti upp í baðstofu-
dyrnar, og kallaði á Nonna.
Nonni flýtti sér að rusla öllu
ofan í kistilinn, líka súkkulað-
inu — og þar með var sá draum
urinn búinn. Hann henti efstu
bókinni ofan á sængina hjá mér
og sagði: v
— Þú getur lesið í þessari.
Hún er alveg ægilega spenn-
andi!
Og þau voru farin. Eg leit á
bókina. Það var gömul marka-
skrá.
— Fari það í........
Nei, það er ekki prenthæft,
sem ég sagði.
0—0
Eg var aftur tekinn til við
fjárgæzluna. Kvöld eitt, er
Nonni gerði það sér til gamans
að reka með mér kvíærnar í
haga, niður að bökkum Dalsár,
fór hann að segja mér af Snjó-
laugu á Árbakka. Árbakki var
handan Dalsár, svo að segja
beint á móti Núpi.
Snjólaug á Árbakka var
fermingarsystir hans. Hún var
há og grönn, með hvelfdan
barm; ljóshærð, björt og ynd-
isleg og með þáu allara, allara
fegurstu augu sem hann hafði
séð, drottinn minn. Hann hafði
oft fylgt henni alla leið heim,
þegar hún kom til spurningar,
og hafði líka oft dansað við
hana á dansleikunum í Ung-
mennafélagshúsinu. Og Nonni
sagðist segja mér það í fylsta
trúnaði, að eitt síðkvöld í fyrra-
sumar, þegar Ungmennafélagið
fór í skógarför, sem það gerði
oftast einu sinni á sumri, hefði
hann kysst hana — og varla
vitað, hvernig hann komst
heim af eintómri hamingju. Að
lokum sagðist hann drepa mig,
ef ég segði nokkurri lifandi
sálu frá þessu.
Eg hlustaði á allt þetta tal
með ólund. Eg fór að hugsa
hvort Nonni ætlaði að fara að
verða eins hundleiðinlegur og
Rósant, og leggast í eitthvert
bölvað kvennastúss. Stelpur
voru ekki hátt reiknaðar í mínu
höfði.
— Nú verður þú að duga
mér, Mumrni, sagði Nonni aft-
ur. — Það er svo langt síðan ég
hef séð hana Snjólaugu. Eg veit
ráð til að vera sendur yfir að
Árbakka. Eg á líka erindi við
hana Snjólaugu. Eg á nefnilega
svolítið sem ég ætla að gefa
henni. súkkulaði, sem ég fékk
með ferðinni í vor, sem þú
komst með.
Eg mundi vel eftir súkkulað-
inu. Slíkur munaður var dýr-
mætur í sveitinni, þar sem
hann sást aldrei. Eg hafði líka
barizt harðri baráttu í legunni,
hvort ég ætti ekki að reyna að
haltrast yfir gólfið á veiku
löppinni og brjóta mér bita af
því. Og nú ætlaði hann að fara
að gefa það einhverri stelpu.
En ég sagði ekki orð við Nonna,
þennan erki-glóp, því það
fannst mér hann vera og ekk-
ert annað. Hinsvegar va.r ég'
vitanlega alltaf til í að bralla
eitthvað skemmtilegt.
— Þú sérð tóttirnar .þama,
rétt við árbakkann,- sagði
Nonni. —:Við rekum- nokkrar.
trolluskjátur inn I tóttina og'