Vísir - 08.12.1959, Blaðsíða 30

30
J ÓLABLAÖ VÍS-IS
A IIORÐU
von -
Franíh. af bls. 12.
'fórum frám fyrirÞambargil hið
'fremra og allt fram undir
Grjótá. Smalamennskan gekk
vel þó á yæri hríð og alldimmt
með köflum.
Kindurhar sýndust vera vel
útlítandieftir þennan tirna á
Egilsdal. Eriðfinnur sýndi mér
tvo svarthöttótta gemlinga,
fceldur litla, sem þeir Borgar-
gerðis feðgar höfðu misst upp í
dalinn snemma á Einmánuði,
þeit voru styggir og vel spræk-
ir. Friðfinnur kvað það vel
sanna þrautseiglu Egilsdals, ef
hann gæti fóðrað slika smá-
gemsa í harðindatíð seinni part
vetrar og vors. Ég held að þeir
höttóttu hafi lifað harðindin af.
Þegar við komum heim að
Egilsá með féð var enn krapa-
hrið, ekki hvasst, en þó stóð
hríðarstrengur neðan frá meira
upp á Egilsdalinn. Við beittum
fénu heima á Egilsá, meðan við
átum dögurð og fórum okkur
að engu óðslega. Vorum þó hálf
róðþrota með hvað við ættum
nú að gjöra við kindurnar. —
Á meðan við sátum þarna og
ræddum úm þverkné okkar,
fcvað upp skyldi taka kom
Bjarni bóndi í Borgargerði.
Hann sagði að nú væri alveg
fcríðarlaust og blíðalogn fram í
Borgargerði. Algjörlega hefði
skipt um veðuriag miðja vegu
á milli bæja Borgargerðis og
Egilsár. Það var Bjarna ráð
nijög eindregið að við færum
með féð fram í Borgargerðis-
fjall og hefðum það þar þangað
til eitthvað batnaði veðurlag
cg gætum sleppt því aftur á
Egilsdalinn. Hann áleit farsælla
mundi að halda sig að þessurr-
f.iallkjálka sunnar árinnar, en
að reka það út fyrir Norðurána
og sleppa því í Silfrastaðafjall,
sem okkur var nú mjög farið
að detta í hug að gjöra, því þar
tók strax upp snjóinn þó að
hríðaði með köflum.
Það varð að ráði fyrir okkur
að við fórum eftir tillögu
Bjarna. Féð rákum við seinni
part dagsins fram í Borgargerði.
Þá var kominn til samfylgdar
vyið okkur^ Jóhannes Bjarnason
eonur Bjarna í Borgargerði.
Okkur gekk vel með kindurn-
ar fram eftir utan þess að einn
gemling varð að bera lengst af.
Það var grár gemlingur frá
Ökrum. — Hann hafði haft
vometu um veturinn og þess
vegna þolað verr hai'ðindin en
hitt féð. Það var eina kindin
sem ég sá.
Útlitið var kuldalegt í Borg-
argei'ði. Fjallið allt hulið snjó
eins og baldjökuil, aðeins rautt
fram með ánni neðst, ofurlítið
upp með gilskorningum. Á
þessa fjallrinda slepptum vio
fénu. Veður var stillt og gott,
en mikil næturfrost. Sjáanlegt
var að þai'na höfðum við ekki
haga nema stuttan tíma fyrir
svona margt fé.
Mér er það í rninni að fyrsta
kvöldið, sem við Kiddi vorum
með féð í Boi'gargerði, og vor-
um búnir að sleppa því fram
eftir, þegar við vorum búnir að
borða úr malpokum okkar og
jafna okkur eftir smalamennsk-
una og rekstur fjársins, að við
fórum út á bæjarhólinn og sett-
umst þar til að njóta logn-
værunnar í faðmi dalsins, þó
úfið og óyndislegt væri að sjá
hríðai'sti'enginn hið neðra til
sveitarinnar. Við héldum að
mönnum og málleysingjum
mundi þar illa líða. Þá komu
þeir -feðgar Bjarni og Jóhannes
og settust hjá okkur. Tókum
við að skrafa saman um dag-
inn og veginn. Sjálfsagt aðal-
lega um harðneskjuna sem
væri í tíðinni og um hið ömur-
lega útlit sem væri ef þessu
héldi fram. Þá tók ég tóbaks-
pípuna mína og tróð í hana tó-
baki, fór að í’eykja í mestu
makindum. Var þá nýfarinn að
reykja, lærði það helzt til
snemma. Þá varð Bjarna gamla
að orði: „Gefðu mér upp í mig
Kardus.“ Ég hélt. að hann kall-
aði mig Kardus og ætti að vera
sama og strákur, og hann héldi
að ég gæti gefið sér munntóbák.
Ég sagði honum að ég ætti ekki
munntóbak. Það sagðist hann
vita, en reyktóbak væri oft
kailað kardus. Ég gaf honum þá
vel upp í sig af reyktóbakinu,
sem var vel þegið af gömlum
tóbaksmanni, sem búinn var að
vera lengi tóbakslaus luktur
inni í afdal í harðindatíð, og átti
engra kosta völ að ná því að
sinni.
í Boi'gargei'ðisfjallinu höfð-
um við kindui'nar í þrjá sólar-
hi’inga. Þá daga var stillt veður
þar frammi, mikil næturfrost,
klöknaði lítt eða ekki að deg-
inum. Eilífur norðan næðingur
niðri í sveitinni og skafrenn-
ingur á kvöldum og um nætur.
Við Kiddi rölturn innan um féð
á daginn og litum eftir því. Það
hélt sig fram með Norðuránni
í neðstu kvei'kum fjallsins og
allt frarn undir Stóralæk. Þar
fyrir framan tekur við afréttin.
Þar sást hvergi á dökkan díl,
ailt eintómur reginn'jökull yfir
að lítá, með miklum kulda.
Heldur þótti okkur félögum
dauflegt þarna fram í dalnum
cg tilbreytingai'lítið. Datt okk-
ur því í hug einn daginn sem
við vorum að rölta við kindurn-
ai-, fram við Selgil í Borgar-
fjalli að við skyldum vaða yfir
Norðurána og fara heim að
Fremi’i-Kotum, fá okkur auka-
kaffi og spjalla við fólkið.
Þar var margt aí ungu fólki og
fullorðnu og hið mesta gest-
risnis- og greiðaheimili. Þar
bjuggu þá Jónas Hallgrímsson
og Þórey Magnúsdóttir með
uppkomnum böi’num sínum.
Við fórum yfir ána þar sem
okkur sýndist hún bezt yfir-
ferðar. Þá var Norðurá vatns-
lítil í vorkuldunum.
Á Fremri-Kotum var okkur
ágætlega tekið, veittur hinn
bezti beini eins og því fólki var
séi’staklega lagið að hlynna vel
að öllum gestum sem að garði
bar. Þar töfðum við góða stund
úr deginum. Þegar við ætluð-
um að fara að halda á braut,
tókum við eftir því að ein
heimásætan tók eitthvert hljóð-
skraf við móður sína og urðum
þess vissir að hún lagði það til,
að okkur yrði fylgt á hestum
yfir ána. Það var víst auðsótt
og var Hjörtur elzti sonur
þeirra hjóna látinn fylgja okk-
ur yfir Noi'ðurána á hestum.
Þessa daga sem við vorum
í Boi'gargerði, sem voru þrír
eða fjórir, var kalt, sífelld frost
og noi'ðan átt, en kyrrt og úr-
komulaust fram í dalinn. Ofur-
lítil rönd fram með ánni sem
hægt var að beita kindunum á.
Einn daginn sáum við tvo
menn á hestum á ferðalag'
hinum megin ár. Við héldum
cfan að ánni t.il máls við þá.
Þar var kominn Sigurður Jóns-
son bóndi í Sólheimum við
annan mann og voru þeir að
huga að skepnum, sem þeir
áttu þarna. Þeir voi'u með boð
til okkar að við skyldum reka
féð út fyrir Norðurána og
sleppa því yfir í Ketilsstaða-
heiði og Silfrastaðafjall. Daginn
eftir smöluðum við fénu og
rákum það út fyrir ána. Þar
var snjólaust að kalla. Héldum
við Kiddi svo áleiðis heim í
sveitina, hvor til síns heima.
Ekki var ég búinn að vera
nema stutt heima á Miklabæ,
einn eða tvo daga, þegar boð
Komu frá Silfrastöðum, að það
þyrfti einliver að koma og vera
5 fyrii’stöðu við féð, því það
jeitaði svo mjög á að komass
ofan í sveitina.
Alltaf hélzt sami kuldinn,
utannæðingur og frost og fönn
yfir allt. Það varð úr að ég færi
í Silfrastaði í fyrirstöðu og til
að hafa eftirlit með skepnum
frá Miklabæ.
Þá bjuggu á Silfrastöðum,
Steingrímur Jónsson og
Kristín Ái’nadóttir kona hans.
Jóhannes var sonur þeirra, nú
bóndi á Silfrastöðum, hrepp-
stjóri og oddviti í Akrahi’eppi.
Annað fólk var þar sem ég
man eftir: Magnús Jónasson
frá Fremi'i-Kotum, vinnupiltur,
Jóhann Höskuldur Stefánsson,
vetrarmaður, gekk á Bessakot
til fjárgeymslu veturinn áður.
Ein vinnukona, sem mig minnir
að væri íraman úr Austurdal
ættuð. Gömul kona sem hét
Elín Eggertsdóttir og roskin
húshjón, Helgi Árnason bróðir
Kristinar húsfreyju og kona
hans Ingibjörg Andi'ésdóttir.
Á hverjum morgni var fé
komið út á Botnáreyrar, af
sveitafénu, sem sleppt hafði
verið í Silfrastaðafjallið. Það
voru helzt fulloi'ðnar ær frá
Úlfstöðum og Vöglum. Mitt
fyrsta verk að morgninum var
að snúa þessu fé við og reka það
fram fyrir Silfrastaði. Venju-
lega vorum við tveir við það.
Oftast var Magnús Jónasson
með mér í öllum fjallgöngu-
fei'ðum eða þá Höskuldur
Stefánsson. Seinna um daginn
var æfinlega fai'ið fram að
Kotagili. Við það vorum við líka
venjulega tveir. Þá litum við
eítir hrossum og sauðfé sem í
fjallinu var.
Þegar eg kom í þessa fyrir-
stöðu á Silfrastöðum, voi'u þeir
þar fyrir, Sigurður Jónsson
bóndi í Sólheimum og Gísli
Sigurðsson á Víðivöllum. Þeir
höfðu komið með fé sem þeir
hýstu á nóttunni en héldu því
aftur þegar tíðin batnaði. Við
vorum nú ekki á því.
Steingrímur bóndi á Silfra-
stöðum var orðinn blindur fyr-
ir nokkru er þetta var. Kristín
kona hans var rúmföst og gat
litla björg sér veitt. Þau gátu
þó veitt nokkuð mikla hjálp
þetta harðindavor, með því
að taka í haga þennan mikla
fjölda fjár og hross í Silfra-
staðafjall. Allt heppnaðist það
að mestu vel, fyrir þá sérstæðu
veðui’sæld sem er í Silfrastöð-
um, sem bezt nýtur sín þegar
allra kaldast er í norðan átt á
barðindavorum, þá er logn í
Silfrastaðafjalli og sólin vei'mir
brattan og fjallvangann.
Helzt hugsa ég að Steingrím-
ur hafi lítt eða ekki selt þessa
haga í Silfrastaðafjalli þetta
vor. Þessi hjálp var þó allmikil,
veitt af blindum manni og
heilsulausri konu, án eigingirni
í því trausti að að sem mestu
gagni mætti vei’ða.
Það lá vel á öllum á Silfra-
stöðum þennan tíma sem ég
var þar. Mér fannst sérstaklega
létt yfir heimilinu, og þar réði
hver sjálfum sér sem mest.
Allir glaðir og reifir og hús-
bændurnir líka, þó miklir öi’ð-
ugleikar væru fyrir hendi með
heilsufar. Enginn vilaði þó á
móti blési með tíðai'fai’ið. Það
var óbilandi traust á þau góðu
öfl, sem mundu sigra i hlýjuin
faðmi dalsins. Þar biðu allir
rólegir.
Á Krossmessudaginn var of-
urlitlu mildara veður árdegis
en að undanförnu. Þá ákvað eg
að taka þær ær frá Miklabæ
Miklibær, en þar átti Þorsteinii heima, begar atburðir þeir
gerðust, sem hann lýsir í greininni.
til beitar að deginum. Það voru
nxargir sem flýðu með skepnur
úr sveitinni fram í Silfrastaða-
fjall. Þeir voru þarna fáar næt-
ui’ eftir að ég kom. Mig minnir
að Gísli færi með sitt fé fram í
Gulreit í Borgargerðisfjall og
sleppti því þar, en Sigurður
færi heim í Sólheima með sitt.
Við sváfum fjórir í vestara
baðstofulofti á Silfrastöðum.
Höskuldur Stefánsson, Sigúi'ð-
ur í Sólheimum, Gísli á Víði-
völlum og eg. Jóhannes Stein-
grímsson segir að við þessir
fjói’menningar höfum kveikt
hressilega í pípunum okkar á
kvöldin þarna í baðstofuloftinu.
Við reyktum allir, en í meira
hófi þó en sígarettureykingar
sem nú tíðkast hjá fólki. Eg
man eftir því að Helgi hús-
maður kom eitt sinn sem oftar
upp á loftið til okkar og stakk
upp á því hvort við vildum
ekki hætta þessum reykingum á
meðan þessi ótíð stæði, en byi’ja
sem héldu sig neðarlega í
Sílfrastaðafjallinu og reka þær
íram fyrir Norðurá og upp á
Egilsdal aftur. Halda síðan
heim og hætta þessai’i smala-
mennsku að sinni. Það var svo
fátt af Miklabæjai'fénu sem
sótti ofan í sveitina. Það hélt
sig oftast lengra fram þegar
kom fram um hádegi fór að
þyngjast í lofti og byrja að
koma snjómugga.
Eg man að Kristín hús-
freyja kallaði á mig inn til sín
og í’eyndi að telja mér hughvarf
nreð að færa nokkuð af fénu
fram fyrir Norðui’á. Hún hélt
að það mundu fáir gjöra í svona
útliti sem nú væri. Það hefur
víst áreiðanlega verið rétt
athugað. En ég var staðráðinn
í að færa féð fram fyrir ána.
Jóhann Höskuldur fór með
mér fram eftir þennan dag. Við
lögðum á stað upp úr hádegi og
héldum fram fjallið ög tókum
með okkur fram eftir það af