Tölvumál - 01.10.1991, Blaðsíða 19

Október 1991
Ritvöllur, hjálparforrit við kennslu í ritun
Helgi Þórsson, sérfræðingur við Reiknistofnun Háskólans
Ágrip
Heíldarverkefni: Búa til forrit
sem gerir ýmsar athuganir á stíl
á íslenskum texta og gefur
ábendingar um stafsetningu,
beygingar, samheiti og fleira.
Forritið er einkum ætlað
grunnskólanemum á aldrinum 9-
15 ára.
Núverandi gerð forritsins er á
margan hátt ófullkomin og þarf
að stefha að endurbættri útgáfu
eftir tvö ár.
Heildarverkefnið er í raun nýr
áfangi í að laga ritvinnsluforrit
að íslensku máli. Byrjað er að
setja upp forrit fyrir grunn-
skólanema vegna þess að þar
kemur hugbúnaður af þessu tagi
að gagni strax auk þess sem
kennarar á því skólastigi eru
áhugasamir um verkið.
Jón Torfi Jónasson skrifaði
frumgerð forritsins í lógó. Hún
var reynd í Melaskóla veturinn
1989-1990.
Ný gerð forritsins var síðan
skrifuð undir heitinu Ritvöllur.
Vinna við hana hófst sem hluti af
starfi Reiknistofnunar fyrir
menntamálaráðuneytið við
þýðingar og aðlögun á
kennsluhugbúnaði. Hildigunnur
Halldórsdóttir sérfræðingur á
Reiknistofnun og Ragnheiður
Benediktsson kennari við
Melaskóla önnuðust verkefnis-
stjórn og skipulagningu á
vinnunni. Þessari gerð verður
dreift af IBM fyrst í stað, en IBM
styrkti verkið. Auk þess hafa
Þróunarsjóður grunnskóla og
Rannsóknasjóður Háskólans
styrkt þessa vinnu.
Guðmundur Kristmundsson lektor
í Kennaraháskóla íslands hefur
verið til ráðgjafar og hefúr skrifað
hluta af leiðbeiningarbæklingi
með Ritvelli.
Lýsing á forritinu
Notaður er einfaldur ritill,
sérstaklega skrifaður fyrir þetta
forrit til þess að slá inn texta.
Hann er ekki með rit-
vinnsluaðgerðir s.s. letur-
breytingar. Textinn er ekki settur
upp á sfður í ritlinum, heldur
prentaður eins og hann birtist á
skjánum eða vistaður f textaskrá
(ascii skrá) sem má svo taka inn
í venjulegt ritvinnsluforrit til þess
að lagfæra útlitið. í framtíðinni
er óskandi að unnt verði að nota
aðgerðir úr þessu forriti beint úr
venjulegum ritvinnsluforritum
sem viðauka við þau.
Auk einföldustu aðgerða f ritli er
unnt að gera eftirtaldar aðgerðir:
1. Athuga tíðni orða og lengd
málsgreina. Talningin er geymd
í skrá og má skoða hana á skjánum.
í núverandi gerð forritsins er
fúndin orðabókarmynd orðs áður
en talið er og talið hve oft hvert
orð kemur fyrir án tillits til
beygingarmynda. Ef orðmynd
er margræð er hún þó talin sem
sérstakt orð.
2. Upphaf. Hægt er að sjá
dæmi um ýmiss konar upphaf
ritsmíða og fella inn í textann.
3. Samheiti. Unnt er að fletta
upp í samheitasafni sem byggist
áaðalmynd orða. Efvaliðerorð
úr textanum finnur tölvan
orðabókarmynd þess áður en
leitað er að samheitum. Notandi
getur einnig búið til eigið
samheitasafn.
4. Beygingar. Unnt er að skoða
beygingar orða. Notaður er
orðmyndasmiður á sama grunni
og Púkinn.
5. Stafsetning. Unnteraðhafa
Púkann vakandi þegar slegið er
inn. Einnig má senda allan textann
gegnum hann á eftir.
Nokkur ritvinnsluforr it hafa haft
að geyma íslensk orðasöfn sem
hafa verið notuð við vélrænan
yfírlestur á texta. Útbreiddust
hafa sennilega verið WordPerfect
og Ritstoð. Galli við að nota
orðasafn beint er að geyma þarf
allar beygingarmyndir orða og
verður það mjög umfangsmikið.
Til dæmis þarf að geyma allt að
16 myndir af einföldum
nafnorðum, þ.e. flögur föll í et.
og ft. með og án greinis. Auk
þess þarf að geyma þessar sömu
myndir í mörgum samsetningum.
Önnur leið við að yfirfara texta
er að nota upplýsingar um
beygingarflokka og samsetningar-
möguleikaorða. Þaðhefurverið
gert í Púka, forriti sem Friðrik
Skúlason tölvunarffæðingur hefúr
samið og lagað að ýmsum
ritvinnsluforritum. Einingar úr
Púkanum eru notaðar í Ritvelli.
Þannig sparast geymslurými og í
stað langs leitartíma í orðasafni
kemur vinnslutími við að skoða
beygingarmyndir.
Við vinnuna hefúr komið í ljós
að tölvuvinnsla á beygingar-
myndum og samheitum er mikið
19 - Tölvumál