Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1982, Blaðsíða 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER1982.
Utlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
GJALDÞROTAMÁL MAN-
VILLE-FYRIRTÆKISINS,
—sem er aðili að kísilgúrverksmiðjunni íslensku
Eitt stærsta gjaldþrotamál í sögu
bandarískra fyrirtækja vakti athygli
íslenskra blaöalesenda í síöustu
viku. Það var risafyrirtækið Man-
ville Corporation, framleiöandi
byggingarefnis og stærsti asbest-
framleiöandi Bandaríkjanna, sem
gaf sig upp sem gjaldþrota.
Dótturfyrirtæki þess, sem heitir
Manville Intematioanl, á Kísilgúr-
hafa þegar veriö höföuö 16.500 skaða-
bótamál á hendur fyrirtækinu og 500
ný bætast viö mánaðarlega. Kröf-
urnar eru reistar á heilsutjóni, sem
starfsmenn hafa beöiö af vinnunni
viö asbestiö. Sérfræðingar hafa sýnt
fram á aö asbesttref jar eru krabba-
meinsvaldandi fyrir mannslungu,
meltingarvegi, nýru og barka. Það
hafa reynst ólæknandi s júkdómar.
en undir eftirliti skiptaráöanda. En
öll skaðabótamál eru fryst á meöan
og nýjum málum veröur ekki stefnt.
— Forráðamenn fyrirtækisins segja
aö meö þessu hafi þeir best getað
gætt hagsmuna hluthafa, starfsfólks
— og þegar lengra verði á veginn
litiö einnig hagsmuna fómardýra
asbesteitrunarinnar.
Báðir málaflokkar þessir, skaöa-
Þrátt fyrir mikinn öryggisviöbúnað til vamar gegn asbestryki, þykir mjög hættulegt að vinna við þetta efm vegna
krabbameinsmyndunar og er þvi líkt við tímasprengju, sem myndist í líkama starfsmanna.
verksmiðjuna við Mývatn á móti
íslenska ríkinu og selur það afuröir
Mývatnsverksmiöjunnar erlendis. —
Nýjustu fréttir herma að gjaldþrota-
mál Manville Corp. muni ekki snerta
dótturfyrirtækiö eöa eignarhlut þess
í kísilverksmiöjunni.
En gjaldþrot þessa iðnaðarrisa er
afar sérstætt mál og slíkt einsdæmi
að vakið hefur athygli víöa um heim.
Forráöamenn fyrirtækisins segja aö
rekstrarafkoma þess standi meö
miklum blóma og að þarna sé ekki
um viðskiptalegt eöa rekstrarlegt
skipbrot aö ræöa. Niöurstööutölur
efnahagsreikninga styöja raunar
þær fullyröingar. I nýlegri skýrslu
um afkomu fyrirtækisins kom fram
að hrein eign Manville Corp. væri 1,1
milljaröur Bandaríkjadala.
En það sem kom lögmönnum fyrir-
tækisins í Denver til þess að snúa sér
til fógeta og óska þess að þaö yrði
tekið til gjaldþrotameöferöar og um
leið undir vemdarvæng skiptaréttar-
ins voru hrikalegar skaðabóta-
kröfur, sem fatlaöir starfsmenn
fyrirtækisins eöa aðstandendur
þeirra hafa höfðaö á hendur því. Það
Fleiri asbestframleiöendur í
Bandaríkjunum hafa oröiö fyrir
þungum búsifjum af þessum at-
vinnusjúkdómi. Munu vera í gangi
um 35 þúsund skaöabótamál gegn 250
fyrirtækjum um þessa'- mundir.
Tryggingafélög eru hætt aö tryggja
fyrirtæki gegn áföllum af asbest-
áhættunni. — Þykir horfa til þess að
asbest-iðnaðurinn leggist af vegna
þessa.
Þeir hjá Manville Corp. töldu sig
sjá fram á aö málshöfðanir gætu
komist allt upp í 52.000 mál, sem
gætu kostað fyrirtækiö $ 2 milljaröa í
skaðabótum og málskostnaði. Þeir
töldu að fyrirtækið gæti ekki risiö
undir þeim ósköpum öllum. Þó hefur
fyrirtækið unniö 40% þeirra mála,
sem komið hafa fýrir rétt. En aö
meðaltali hefur hvert mál kostað
fyrirtækiö um $40 þúsund. Enda hafa
kviðdómar dæmt það til allt að 1,8
milljón dollara skaðabóta í einu til-
viki.
Með því bragöi, aö lýsa fyrirtækið
gjaldþrota, hefur þaö fengið grið í
bili. Rekstri þess veröur haldið
áfram meðan máliö er til meöferöar,
bótamálin og gjaldþrotamálin, þykja
hinir mikilvægustu. Sjúklingar, sem
fyrir eitrun hafa orðið af starfi viö
benzene, vinyl chloride og dioxin,
þykja sitja við svipað borö og asbest-
sjúklingar. En sérfræöingar hafa
leitt líkur aö því aö asbest er mesti
krabbameinsvaldur á vinnustöðum,
allra slíkra hættuefna. — En málið
hefur flækst nokkuð vegna þess að
sumir asbestsjúklingar hjá Manville
Corp. eru taldir hafa sýkst á stríös-
árunum þegar þeir störfuðu í skipa-
smíðastöðvum viö aö gera herskipin
eldtraust með asbestvömum, og vill
fyrirtækið draga ríkissjóð til með-
ábyrgðar í mörgum tilvikanna.
Sumir ætla að um 20 milljónir Banda-
ríkjamanna hafi á síöustu 40 árum
oröiö fyrir asbesteitrun í einhverjum
mæli (þar af 4,5 milljónir í stríösára-
vinnunni í skipasmíðastöðvunum).
Sérfræðingar leiða rök að því að 5000
manns eigi eftir að deyja af völdum
krabbameins frá asbesti fram að
næstu aldamótum.
Vegna eðlis þessa máls er það hið
viðkvæmasta og hefur gjaldþrotaráð
Manville Corp. mælst misjafnlega
fyrir. Hefur það veriö sakað um aö
reyna meö því aö skjóta sér undan
ábyrgö sinni. Stöku lögmenn í skaöa-
bótamálunum hafa reynt aö fá gjald-
þrotabeiðninni vísaö frá, en til vara
að hún verði látin bíða uns botn hefur
verið fenginn í skaðabótamálin.
Vegna þessarar ótryggu framtíðar
hafa hlutabréf Manville hrapaö í
veröi á veröbréfamörkuöum. Áriö
1977 gengu þau sölum á $38,25 hlutur-
inn, en þann eina dag, sem þau voru
seld eftir aö gjaldþrotabeiönin var
lögð fram, voru þau komin niður í
$5,13. Þá voru þau tekin úr umferö á
veröbréfamarkaönum og eru ekki
bótaábyrgö gagnvart asbestfórnar-
dýrum með því aö stofnaður yrði
sjóður, eða eins konar asbestsjúkra-
samlag, sem tryggði fómardýrin og
létti mestu skaðabótaáhættunni af
iönaöinum. Þaö hefur til þessa hlotið
litlar undirtektir, en Manvillemálið
kann að ýta á eftir einhverjum
úrræðum af hálfu þess opinbera.
Þrýstihópamir leggja nú mjög að
löggjafarfulltrúum að gera málinu
einhverja úrlausn.
UNR-Industries í Chicago er
glöggt dæmi um hvaöa örlög munu
bíða þessa iönaöar, sem þykir þó
afar mikilvægur. Þaö fyrirtæki hætti
John A. McKenney, stjómarforseti
Manville Corp., segir rekstrar-
afkomu fyrirtækisins standa með
miklum blóma, en lýsir það samt
gjaldþrota. Manville Interaational,
dótturfyrirtækis Denversrisans, er
meðeigandi í kísilverksmiðju ísiend-
inga.
lengur á Dow Jones-listanum (eftir
að hafa veriö þar í 52 ár).
Áhættan af asbestframleiðslunni
hefur nú í nokkur ár veriö mönnum
ljós og hefur komiö til tals í þing-
sölum í Washington aö hið opinbera
axlaði að einhverju eða mestu leyti
að framleiða asbest 1970, því aö þaö
varð gjaldþrota af 17000 skaðabóta-
málum, sem höfuö vom gegn því
vegna asbestseitrunar.
Ef þrýstihópur asbestframleiö-
enda fær sinn vilja fram geta asbest-
fatlaöir ekki sótt þá til skaðabóta,
heldur leitaö til sérstaks opinbers
sjóös um bætur. Tekjur sínar á
sjóöurinn aö fá úr asbestiönaöinum
og meö framlögum úr ríkissjóði. En
aöhaldssemi Reaganstjómarinnar í
opinberum fjármálum vekur ekki
miklar vonir um aö þetta nái greið-
lega fram að ganga, jafnvel þótt höfð
sé í huga ábyrgð ríkisins á heilsu-
tjóni starfsmanna skipasmíðastööva
frá stríösárunum. Mörgum finnst þó
slík sjóðsstofnun ekki aðeins bæði
réttmæt og nauösyn heldur og aö
bótaframlög sjóösins ættu aö taka
jafnframt til fómardýra, sem orðið
hafa fyrir eitmn í öðmm greinum
efnaiönaðarins.
(Endursagt úr „Newsweek”).
Asbestsjúklingur, sem síðar andaðist af atvlnnusjúkdómnum. — Margir eiga
um sárt að binda af efnlnu, enda hafa kviðdómar dæmt í stöku tilvikum allt að
$ 1,8 milljón skaöabætur til handa aðstandendum. Með 52.000 slík skaðabóta-
mál í sjónmáli gefst stærsti asbestframleiðandi Bandaríkjanna, Manville
Corp., upp og lýsir sig gjaldþrota.