Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1982, Blaðsíða 13
DV. FOSTUDAGUR 5. NOVEMBER1982
nKTOBEBW£.
de\lururohei'sug*s'“'
Wi>»K»
srsónulegti
Hippo"*”5
'St óöruggt a&
-s-sa; •ss&*s3tíff5s asssss—
S?aiiS
5tf@£«£ StfSSi
1 SfSSÍS"*'*"w> Sí«
- SssöJStfS^ «—•-»*
s«,.. ld tis&ss&i&ss. "5I5-;
t,»eodin9®f7nhettbrlgW.ytl^i'W toto v«r»ö S“J*^ ^Us » ' möU'óVur st
I a sainaUm* oRh'Xr aö þv> 80 sem vervó v*n • nyía ^V^öövunuir
1 á lstandi vlrJ,fj5S«k,»akeri» * hjá\P ‘Vrir *“na
* -■.-SSSS--HÍ SiSSSt- *•—•*■
.aro^«^“^vsero
sííflssts r
rt» l!™ í i*“„, k»»'
*r . .,cftnum w«í' -«”* „ i«\uu.
:^*rlenSrS- 'C
\ Keri' **l“*isV Islendii'Rum
\ sSiíffíííSiSC
\ ínssií' ■
Dósentinn.
at bÍY9öon
SkarpasW «
rar Wiveku Elrro
hennar inna
öanJMittf «»** kom t« **
Sítfft Emt"
firauers --1
=5=55
tilanna.
legRÍ3 .. r„,
*>*'*“ IS
mU-JJÍfi
»*r'*;TL<
SSÍUw •
Undanlarna
ur sVaNÖ un
Wöftum,
i reíTJrtííw"***1
'gfegs-S j
SlöV. I<senl*í«í ÖU * sV'pB&a' I
Vkóm‘>utuSl°^'uri dr Kimer. \
JÍ,n£n>“r;^S ”.6 s™ * .
si«*C!. »«2Íé
ss-beíssa&s
'ss£rjz&~xr-
i.*** “íff ><“„t
SSSSii-'-
intlúensa"
'lungnabólga
ónvannúöiegr ^ Wa UVIÖ i
°\Va6 cr ómannu^ ^ cvmæ I
sgtfí^
1 u"" • . . ,uiur \unr*óa" *' ,u
UanmR^'d'f a6 nurK
\ i íaindi og cr ‘,eívjlevVatri''MU;
ft H.W. 1*» *‘Jpvrt'1 '"“-í
Tim"is'**kr’!"9í!« 1 uo»» vlí
[rtlrttrt** rl„ 'y,«
S?í-SfeííS
revna ati imro» » 1 þvV hvem'R
S-£*íC-,ííSS
s^sSssstS
noUVvumveguroÍ^r ^ Ueiisug»'
*-w-£S?
'*inb“'“r"o.
5^-ftSS*—
irauer - ^ “^yningar uVar
^^itirsiuRerf^
íí'^r'
TrtW»r«'"'
jösu þórl
, siW ein-
. nokivurs
-ir.u ári aö
uVan i>ms
'8. iJrUnar
iror.
~n i trit'm® sm
Stasf'SSiíffír
rÆríísrstíj-s
, Uedberg.
í*rV i*V*t«
barnasiua-
' «*>*',.rsflfsi •
vil aó riuUa bama-
ó'e». '»®£Kbwrf1""'
dnoUWa JÓlavhring* # ,fur
!»me *" ^STwp »»**l"‘“
ffÖSyi-ftSiS
JU" ***" "*r*
Gunniaugur
lónssonsKn
tráSVll'i05
.»w>hj
gæslunnar. Jafnframt er ljóst að
heimilislækningar verða ekki ein-
göngu stundaðar í heimahúsum og
með þeim áhöldum sem hægt er að
taka með sér í lítilli læknatösku.
Heimilislæknar leggja einnig ríka
áherslu á það, að einstaklingar og
fjölskyldur velji sér einn og sama
lækninn, sem starfandi er við heilsu-
gæslustöð. Þessi þáttur verður því
óbreyttur frá fyrra kerfi
(númerakerfinu) nema hvað varðar
greiðslufyrirkomulag til lækna.
Krabbameinsleit
á heilsugæslustöðvum
Hér að ofan er einnig talað um
hópskoðanir og skipulega sjúkdóma-
leit. Á heilsugæslustöðvum er góð að-
staða til slíkra hluta t.d. til þess að
sinna fyrirbyggjandi s júkdómum frá
hjarta- og æðakerfi eða til greiningar
á krabbameini.
Þaö væri slæm þjónusta ef senda
þyrfti alla Islendinga á einn stað í
Reykjavík, t.d. Hjartavemd, eða til
Leitarstöðvar Krabbameinsfélags
Islands í slíkar skoðanir. Þessu hlut-
verki hefur þegar verið sinnt á
heilsugæslustöövum enda þarf yfir-
leitt ekki flókin tæki til slíkra hluta
né sérhæföa kunnáttu. Hins vegar
má að gefnu tilefni nefna, að vegna
þess hve seinlega hefur gengiö að
byggja upp heilsugæslukerfið á Stór-
Reykjavíkursvæðinu hefur álagiö
aukist á Leitarstöö Krabbameins-
félagsins og e.t.v. hjá Hjartavernd.
Vonandi verður hægt að minnka
álagiö á þessar stofnanir þegar
heilsugæslukerfinu hefur að fullu
verið komið á hér á höfuðborgar-
svæðinu.
Reynslan hér á landi
I upphafi greinar GAJ er talaö um
seinheppni Islendinga, samanber til-
vitnun hans. „Á sama tíma og heil-
brigðisyfirvöld á Islandi virðast
stefna að því að leggja niöur heimil-
islæknakerfið og innleiða þess í stað
kerfi, sem margir telja að sé sniöiö
eftir sænskri fyrirmynd er ljóst orðið
að almenningur hér í Svíþjóð, að
minnsta kosti í Lundi og nágrenni er
hundóánægöur meö það heilsu-
gæslukerfi, sem hann býr við.”
Islendingar hafa nú margra ára
reynslu af heilsugæslulækniskerfi og
má þar nefna staði svo sem Húsavík,
Egilsstaði og Asparfell í Reykjavík.
Starfsemin á Egilsstöðum hefur
vakið verðskuldaða athygli á Norð-
urlöndum. Má því segja að við séum
komnir langt á undan Svíum í viss-
um þáttum heilsugæslu og að þeir
hafi á ýmsum sviðum getað dregið
lærdóm af gangi mála hér á Islandi.
móttökum fyrir sjúklinga í tengslum
við sjúkrahús. Árið 1978 var talið að
um 60% allra samskipta viö lækna
væru í tengslum við slikar stofnanir.
Svíar voru orðnir óánægðir með
þetta fyrirkomulag og söknuðu síns
gamla heimilislæknis „huslákaren”,
eins og GAJ bendir réttilega á í
grein sinni. Til gamans má nefna, að
Islendingur, Guðjón Magnússon, nú-
verandi aðstoðarlandlæknir, tók þátt
í rannsóknum í Svíþjóö um þessi efni
og benti á þessa óheillavænlegu
þróun, þar sem sýnt var aö minnka
mátti aðsókn að sjúkrahúsum með
því að efla heilsugæslulækningar. I
ítarlegri skýrslu nefnda á vegum
heilbrigðisráðuneytisins sænska
(Huslákare — en enklare ech trygg-
are sjukvárd. Statens offentliga ut-
redningar 1978:74) um þessi mál var
komist að þeirri niöurstöðu, aö ein-
faldasta, vinsælasta og ódýrasta
formið á frumheilsugæslu væri aö
efla hinar almennu heimilislækning-
ar.
Þessi mál eru nú í örri þróun í Sví-
þjóð. Þar er hins vegar mikill skort-
ur á heilsugæslulæknum. Fjarlægðir
innan heilsugæslusvæðisins eru víða
geysilega miklar, oft yfir 40 km og
sumstaðar er þar aðeins einn heilsu-
gæslulæknir (ailmánlákare) fyrír
hverja 10 þúsund íbúa. Á þessum
stöðum hefur því verið ókleift að
sinnavitjunum.
Á ráðstefnu Læknafélaga Noröur-
landa I Osló í sumar voru þessi mál
til umræðu og stefna Svíar sem og
aðrar Norðurlandaþjóöir að því aö
einn heilsugæslulæknir verði fyrir
hverja 1.500—2.000 íbúa ákveðins
svæðis.
Lokaorð
Nokkurra ára reynsla hefur nú
fengist af heilsugæslukerfinu á Is-
landi. Ekkert bendir til þess að þjón-
ustan hafi versnað, oröið ópersónu-
leg eða þung í vöfum hér á landi
nema síður sé. Aukin menntun og
starfsaðstaða heilbrigðisstarfsfólks
á heilsugæslustöð mun draga úr
heildarkostnaði læknisþjónustu
þegar starfsemin er fullmótuð. Fólk
kann vel að meta, að á slíkum stöð-
um er yfirleitt hægt að leysa heilsu-
vanda þeirra, er þangaö leita á
staðnum. Það sleppur þá við að þeyt-
ast á milli stofnana til aö fá úrlausn
sinna mála.
Nú þegar uppbyggingu heilsu-
gæslukerfisins er langt komið úti á
landsbyggðinni er tími til kominn aö
íbúar höfuðborgarsvæðisins fái einn-
ig aö njóta sömu þjónustu.
Jóhanu Ág. Sigurðsson,
læknir Hafnarfirði.
Þar sem vel hefur tekist til hefur
verið hægt að bjóða upp á betri og
ódýrari þjónustu. Fólk hefur getað
fengið afgreiðslu sinna mála á einum
og sama staðnum og tilvísunum til
sérfræðinga hefur stórfækkað. Til
dæmis má nefna að ef bam, það sem
býr í Mosfellssveit fær smásár, er
hægt að veita því alla þjónustu á
heilsugæslustöðinni þar. Ef hins
vegar svipaö óhapp á sér stað í Hafn-
arfirði, þar sem engin aöstaða er
fyrir hendi, verður viökomandi að
fara til Slysavarðstofu Borgarspít-
alans og er þar iöulega margra
klukkustunda biö.
Heilsugæsla í Svíþjóð
Þar sem ég dvaldi við nám í heilsu-
gæslulækningum i Sviþjóö í 5 ár er ég
allvel kunnugur þróun mála á því
sviði.
Ekki þykir mér ástæða til að
rengja ummæli greinarhöfundar um
þær blaöadeilur, sem eiga sér stað í
Svíþjóð, en þykir þó rétt að taka
fram eftirfarandi:
Upp úr 1940 einbeittu heilbrigðis-
yfirvöld í Svíþjóð sér að því aö
byggja upp sérfræðiþjónustuna meö
en þar mátu stjórnskipaðir mats-
menn eignarnámsbóta jörðina á 1,3
milljónir króna, en dómkvaddir
matsmenn mátu hana á 16,3 millj-
ónir króna. Sjálfsagt teldu vinstri
menn lægri fjárhæðina sanngjamt
verö!
Margir hafa gert athugasemdir
um of háar eignarnámsbætur. Sú
gagnrýni er oftast byggð á misskiln-
ingi, en of langt mál er aö rökstyðja
það hér. Hins vegar verður að vara
við bótaákvæðum eins og nú á að
gera, — það opnar leið til víðtækrar
þjóðnýtingar.
úrskurða um embættistakmörk
yfirvalda út í bláinn. Þvert á móti
var það gert af brýnni nauðsyn og af
reynslu. Ákvæðið hefur vissulega
sannað ágæti sitt og fyllsta þörf aö
halda þvíáfram.
En einhverjir spekingar í stjórnar-
skrámefnd hafa fengiö aöra
nefndarmenn til þess að breyta
þessu ákvæði og verður lagt til að
lögsaga dómstólanna verði vemlega
þrengd.
Notum
prófkjörin
Þessar tvær frásagnir un störf
stjómarskrámefndar sanna betur en
nokkuð annað að bregða verður
skjótt við og koma í veg fyrir að
alþingismenn setji landinu nýja
stjórnarskrá.
Vandamálið er, hvemig er hægt að
stöðva þennan leik.
Þá vill svo vel til að prófkjör em að
hefjast. Nú eiga kjósendur aö standa
Skerða
lögsögu dómstóla
I stjómarskránni er ákvæði um að
dómstólar eigi úrskurðarvald um
embættistakmörk yfirvalda. Dóm-
stólar hafa iðulega dæmt um þessi
embættistakmörk og ónýtt stjóm-
valdsaðgerðir, sem brutu í bága við
lög eða vom gerðar með röngum
hætti. Stjómmálamenn hafa hins
vegar margir óskað eftir því að fá að
úrskurða endanlega um þrætur
manna ef þrætan er á sviði stjórn-
sýslu. Ef það er gert, stóreykst hætta
á misbeitingu valds, enda gegn öllu
réttaröryggi að þannig sé fariö að.
Dómurum var ekki gefið vald til að
• „Stjórnarskrámefnd vill minnka verad
eignarréttar og skerða lögsögu dóm-
stóla,” segir Haraldur Blöndal í grein sinni.
„Þessi áform sanni, að þjóðfundur sé nauðsyn-
legur.”
Við fundarbyrjun hjá stjórnar-
skrárnefnd. Gunnar Thoroddsen,
formaður nefndarinnar og Jón
Baldvin Hannibalsson. —
Höfundur greinarinnar teiur störf
nefndarinnar sýna að taka verði á
málum með nýjum hætti.
saman og leggja einfalda spumingu
fyrir frambjóðendur í prófkjörum:
„Styður þú, frambjóðandi góður,
kröfur okkar um þjóðfund? Ef þú
gerir það skal ég kjósa þig, en ef þú
vilt það ekki þá neyðist ég til þess að
kjósa aðra frambjóðendur, sem vilja
taka uppþessa kröfu á þingi.”
Ef til vill finnst mörgum að hér sé
lögð til of harkaleg aðgerð. Margir
alþingismenn séu fyllilega hæfir til
þess aö vega og meta, hvað rétt sé að
gera í stjórnarskrármálinu.
En spurningin er ekki um það. Þær
fréttir, sem berast frá stjómarskrár-
nefnd, benda eindregið til þess að
þar fari fram hrossakaup um gmnd-
völl þjóðfélagsins í pukri og meö
undirmálum. Slíkt verðuraðstöðva.
Ástand efnahagsmála er vissulega
mjög slæmt í dag og það getur
versnaö. En betra er þó að búa við
tímabundna nauð, ef bjart er undan
heldur en gera samning um að redda
hlutunum i horn i bili, en láta i
staðinn grundvallarréttindi, —
réttindi, sem em hornsteinar
borgaralegs þjóöfélags á Islandi.
Haraldur Blöndal.