Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1983, Blaðsíða 13

DV. FIMMTUDAGUR1. DESEMBER1983..
13
ERU ÁKVARÐANIR
VERÐLAGSRÁÐS
SJÁVARÚTVEGSINS
MARKLEYSA ?
Kjallarinn
Hilmar Rósmundsson
Mikil og eölileg óánægja hefur nú
gripiö um sig meöal sjómanna og út-
vegsmanna loönuskipa, vegna þess
raunverðs er þeir fá fyrir þennan
fisk. Föstudaginn 4. nóv. sl. var
loönuverð ákveöið í yfirnefnd Verö-
lagsráös sjávarútvegsins, af odda-
manni og fulltrúum kaupenda gegn
atkvæöum seljenda. Kr. 1330,00 á
lest. Veröið miöast við 16% fituinni-
hald og 15% fitufrítt í þurrefni. Síöan
breytist þaö til hækkunar eða
lækkunar, eftir því hve mikið af þess-
um efnum mælist í hverjum farmi.
Fundaö haföi verið um veröiö í fimm
daga samfleytt, en á fyrsta degi var
því vísað til yfirnefndar. Áhersla var
lögö á aö hraöa verðlagningu þar
sem veiðar höföu verið leyföar en út-
vegsmenn loönuskipa höföu sam-
þykkt aö hefja þær ekki fyrr en verö
lægi fyrir. Strax og veröiö birtist
voru seljendur loönunnar mjög
óánægöir með þaö og sú óánægja
varö aö reiði eftir aö veiðarnar
hófust og þaö kom í ljós að eitt
mikilsvert atriöi í þessum verösamn-
ingierþverbrotiö.
Þaö nýmæli var í þessari verö-
ákvöröun aö Framleiðslueftirliti
sjávarafuröa var, í samráði viö
Rannsóknastofnun fiskiönaöarins,
falið aö sjá um sýnatöku úr hverjum
farmi svo og meðferð og flutning
sýna. Áöur fór þetta þannig fram aö
starfsmaður loönubræöslu tók sýnin
og átti fulltrúi skipshafnar aö fylgj-
ast meö hvernig þaö væri gert. Þessi
breyting var gerö aö ósk kaupenda í
yfirnefndinni þar sem þeir töldu aö
ákveðnir loönukaupendur hefðu haft
tilhneigingu til þess að laða til sín
skip meö því aö láta framkvæma
sýnatöku á annan hátt. Fulltrúar selj-
enda í yfirnefnd höföu ekkert við þaö
að athuga, þó að þessi breyting yröi
gerö til reynslu, ef Framleiöslueftir-
litiö gæti annast þetta á sómasamleg-
an og réttan hátt, en það hefur nú
strax komið í ljós aö svo er ekki.
Samningsbrot
Þaö stendur nefnilega skýrum
stöfum og orörétt í þessum verð-
samningi „Verðiö miðast viö loðnuna
komna i löndunartæki verksmiðju.”
En eru sýnin tekin þar? Nei, aldeilis
ekki. Löndunartæki verksmiðju er
sogdælan er sogar fiskinn upp úr
skipinu og ekkert annaö en hún. Það-
an fer loðnan í gegnum slöngu í svo-
nefndan skiljara, sem gegnir því
hlutverki aö skilja sjó eöa vatn sem
hugsanlega kann aö vera í lestum
skipanna frá fiskinum. Ur skiljaran-
um rennur loönan í sumum tilfellum
á bíla sem flytja hana í verksmiðju-
þró. Þar sem svo háttar til eru sýnin
tekin á milli skiljara og bíls eöa á
bílnum. Þó nokkrar verksmiöjur
hafa komiö sér upp flutningskerfi til
þess aö losna viö aksturinn, þar sjá
færibönd eða dælur um aö flytja fisk-
inn frá löndunartæki alla leiö í verk-
smiöjuþró og þá eru sýnin tekin ein-
hvers staöar á þeirri leið, jafnvel viö
þróarvegg.
Sem fulltrúi útvegsmanna í yfir-
nefnd þeirri er ákvaö þetta lága
loðnuverð mótmælti ég því aö þessi
aðferð viö sýnatöku verði viðhöfö
áfram, þar sem meö henni er verið
aö þverbrjóta þennan verðsamn-
ing. Eg varö undir í átökunum um
veröiö en allir aöilar í yfirnefndinni
samþykktu aöra liöi samningsins og
ég sætti mig ekki við þaö oröalaust
aö þeir séu brotnir. Eg vil alls ekki
trúa því að loönukaupendur séu vís-
vitandi aö breyta þeim samningi
sem fulltrúar þeirra í yfirnefnd hafa
samþykkt. Hins vegar held ég aö
Framleiöslueftirlit sjávarafuröa,
sem oröið er þátttakandi í ákvöröun
loðnuverðs, í bili, hafi viljandi eöa
óviljandi viöhaft röng vinnubrögð og
ættu forráöamenn þess aö sjá svo um
aö þeim veröi breytt hið snarasta og
að farið veröi eftir þeim ákvæöum
sem um getur í verðsamningnum.
Norska aðferðin
Eölilegast væri að sami háttur yrði
á sýnatöku hér og í Noregi, en þar
mun vera notað áhald sem tekiö
getur sýni alls staöar í skipinu áöur
en löndun hefst. Auövitaö yrðu þessi
tæki aö vera eins á öllum löndunar-
stööum svo aö loönukaupendur gætu
ekki kroppað augun hver úr öörum
frekar en oröiö er. Annars eru til
ýmsar fleiri aöferöir við þaö aö laða
til sín fiskiskip meö farm og verður
þeim eflaust beitt, sér í lagi nú þegar
loönuverð er óeölilega lágt. Norska
aöferðin hefur einnig í för meö sér
verulegan spamaö þar sem ekki tek-
ur ýkjalangan tíma aö taka sýni úr
hverjum farmi. En meö þeirri aöferö
sem hér er notuð verður starfsmaður
Framleiöslueftirlitsins aö norpa yfir
sýnatökum allan þann tíma, er lönd-
un tekur því aö taka skal sýni á hálf-
tíma fresti. Þegar þetta er skrifað,
hefur veriö landað hér í Eyjum
tveimur loönuförmum ca 1300
lestum. Laun starfsmanns eftirlits-
ins viö sýnatökuna eru varlega áætl-
uð 4—5 þúsund kr. Hann er sjálfsagt
ekkert ofhaldinn af þeim, þar sem
þetta er mjög bindandi starf og getur
veriö kalsamt í kuldatíö.
Aö síöustu vil ég mælast til þess viö
forsvarsmenn Framleiðslueftirlits
sjávarafuröa aö þeir lesi vel til-
kynningu frá Verölagsráöi sjávarút-
vegsins nr. 20/1983, og um leið fræða
þá um þaö aö löndunartæki verk-
smiöju er um borö í skipinu allan
þann tíma sem löndun og þar með
sýnataka fer fram. Vilji þeir virða þá
verðákvöröun á loönu, sem gerð var
4. nóv. sl. og þau ákvæði, er henni
fylgdu, er ákaflega vandséð hvar
annarsstaðarer hægt aö taka sýnin
en þar sem löndunartæki verksmiðju
er staösett þ.e.a.s. um borö í skipinu.
Verði haldið áfram að taka sýnin
annars staðar, jafnvel uppi viö þró,
veröur aö álíta að samþykktir Verð-
lagsráös sjávarútvegsins séu mark-
leysa, en ég er ekki viss um aö odda-
maðurinn, í þessu tilviki Bolli Þór
Bollason, samþykki aö hægt sé aö
seg ja þaö meö sanni.
Hilmar Rósmundsson
skipstjóri,
Vestmannaeyjum.
„Strax og verðið birtist voru seljendur
loðnunnar mjög óánægðir með það...”
TVÖFALDIR í RODINU
I nýlegri grein í DV skýrði ég frá
frumvarpi þingmanna BJ til breyt-
inga á stjómarskrá. Þar er lagt til
að eftirlit Alþingis meö framkvæmd
laga og starfsemi ríkisstofnana veröi
aukiö. I DV-greininni var síöan fariö
nokkrum orðum um mikilvægi þessa
starfs.
En í framangreindu frumvarpi er
einnig kveöiö á um aö þingmönnum
séu óheimil störf hjá stofnunum
framkvæmdavaldsins, þ. e. þau
störf, sem lúta aö greiðslu f jármuna,
mannaráðningum, gerö verk- og
sölusamninga o. fl.
Af þessu leiðir, aö ráöherrar, sem
eru oddvitar framkvæmdavaldsins,
mega ekki vera þingmenn. Stööu
sinnar vegna eiga þeir að hafa rétt til
setu á Alþingi, en ekki rétt til aö
greiða atkvæði.
Þessar leikreglur eru nauösynleg-
ar til aö þingmenn geti sinnt starfi
sínu viö löggjöf og eftirlit, frjálsir og
óháöir hagsmunatengslum úti í þjóð-
félaginu.
Árekstur hagsmuna
Um hættuna á hagsmunaárekstri í
víðasta skilningi er þaö að segja, aö
á Islandi eru hugmyndir um slíkt
mjög ómótaöar. I ýmsum löndum
eru geröar miklar kröfur til alþingis-
manna, ráöherra, sveitarstjómar-
manna, embættismanna og stjórn-
sýslunnar yfirleitt, miklar kröfur um
að ekki veröi árekstrar milli opin-
berra hagsmuna heildarinnar og
þeirra einkahagsmuna eöa fyrir-
tækja sem þeir tengjast. Þessar
kröfur eru gjarnau svo strangar að
þaö er ekki nóg að sýna, aö menn fari
aö lögum í starfi sínu, heldur verða
menn aö sýna, aö það sé ekki
minnsta hætta eða möguleiki á aö
hagsmunir geti rekist á.
Því veröa menn aö segja af sér
störfum, setja hlutabréf sín í ósnert-
anlega sjóði, jafnvel selja fyrirtæki
ef þeir ganga í opinbera þjónustu,
• „Alþíngismennirnir verða að vera lausir
við hagsmunaþrýsting hvort sem þeir
gegna störfum sínum við löggjöf eða eftirlit
með framkvæmd laganna.”
Guðmundur Einarsson
annaöhvort sem stjómmálamenn
eða embættismenn. Þessar kröfur
eru ýmist bókfæröar í reglugerðum
eða útfæröar í siðgæðisvitund þjóöa.
Þær eru ekki settar neinum per-
sónulega til höfuös frekar en almenn-
ar bókhaldsreglur fyrirtæk ja.
Þær eru hins vegar settar af þeirri
fullvissu aö stjómkerfi og lýðræðis-
leg framvinda stjómarathafna verði
aö vera hafin yfir allan vafa, ég end-
urtek löggjafarstarfsemi og stjóm-
sýsla þjóöar veröi aö vera yfir allan
vafa hafin hvaö drengskap og heiöar-
leik snertir.
Alþingismenn verða aö vera lausir
við hagsmunaþrýsting hvort sem
þeir gegna störfum sínum viö löggjöf
eöa eftirlit meö framkvæmd lag-
anna.
Þaö er nauðsynlegt á Islandi aö
taka upp málefnalega umræöu um
hugtakiö hagsmunaárekstur, eöa
conflict of interest, sem var ekki
fundiö upp af Bandalagi jafnaöar-
manna, heldur er skilgreint ýmist í
bókum eöa réttlætiskennd þeirra
þjóða sem vilja veg sinna þinga og
stjómsýslu sem mestan.
Við freistingum gæt þín
Þessi mál hafa nokkmm sinnum
komiö til umræöu hjá okkur, gjaman.
fyrir kosningar í pólitískum víga-
móöi.
Alþingismenn hafa löngum setiö í
bankaráöum ríkisbankanna og í
stjórn Framkvæmdastofnunar síðan
hún var stofnuð. Margir hafa oröið
til aö gagnrýna veru þeirra þar af
ýmsum ástæðum. Varnarviöbrögðin
em yfirleitt þau sömu. Menn berja
sér á brjóst og spyr ja: Er veriö aö
saka mig persónulega um misferli í
starfi? Er veriö aö þjófkenna mig?
Er ekki kjömum fulltrúum treyst-
’andi til aö fara með fjármuni fólks-
ins? Þar meö er slegið á strengi viö-
kvæmninnar í samfélagi frændsemi
og kunningsskapar og möguleiki á ó-
brjáluðum, hlutlægum skoöanaskipt-
umglatast.
En þaö er þörf á aö ræöa á mál-
efnalegan hátt um hættuna á hags-
munaárekstri og aöferðum til aö
koma í veg fyrir hann.
Hverju reiddust goðin?
Þeir alþingismenn, sem eru tvö-
faldir í roöinu og kunna aö taka þetta
persónulega til sín, verða aö líta á
þetta með augum löggjafans um
stund.
Þá er ágætt að minnast þess aö lög
og reglur um samskipti fólks eru
ekki sett neinum til höfuðs persónu-
lega, heldur gjaman af þekkingu á
mannlegri náttúru og freistingum
hins daglega lífs.
Lög um framtalsskyldu, bók-
haldsskyldu og endurskoöun bók-
halds erutil almennrar leiösagnar.
Engan þekki ég sem tekur til sín
íslenska hegningarlagabálkinn. Til
þess þyrfti óvenju slæma samvisku
eöa ofsóknarbrjálæði.
Guðmundur Einarsson
alþingismaður.