Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1983, Qupperneq 12

12
DV. MIÐVIKUDAGUR 7. DESEMBER1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF.
Stiómarformaflur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvaemdastjóriogútgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoflarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó<-ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI BÓAU. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiflsla, áskriftir, smáaugtýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plqtugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA12. P rentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuði 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað25kr.
Greiðslubyröi skatta
Fjölmiðlar greina frá því þessa dagana að tekjuskattur
lækki og barnabætur hækki og áköfustu stuðningsmenn
ríkisstjórnarinnar gefa í skyn að skattalækkanir séu
boðaðar með þessum breytingum á tekjuskattinum.
Ekki er það alls kostar rétt. Það sem verið er að gera er
fyrst og fremst að sjá til þess að skattbyrðin verði í heild
hin sama af tekjum greiðsluárs á árinu 1984 og á árinu
sem er aö líða. Þetta skal útskýrt með einföldu dæmi:
Undanfarin ár hefur verðbólga farið vaxandi og þá
jafnframt laun og tekjur, í formi verðbóta og launaskriðs.
Skattgreiöendur hafa þar af leiðandi greitt skatta af tekj-
um framtalsárs með launum greiðsluárs. Ef laun hækka
um 50% milli ára hafa skattgreiðendur helmingi fleiri
krónur til aö greiða skatta af launum fyrra árs. Að þessu
leyti hefur verðbólgan unnið með okkur og létt á greiðslu-
byrði skatta.
Með minnkandi verðbólgu og stöðnun launahækkana er
á hinn bóginn deginum ljósara að óbreytt skattþrep og
skattvísitala, sem aðeins tæki mið af launahækkunum
milli ára, leiddi til mikillar þyngingar í skattgreiðslum.
Skyndilega værum við farin að greiða skatta frá fyrra ári
með nokkurn veginn sömu launum og við fengum á fram-
talsárinu. Slíkt hefði í för með sér miklar og auknar byrð-
ar fyrir heimilin í landinu.
Til að forða frá þeim ágjöfum hefur orðið að lækka
skatthlutföll og hækka barnabætur til að ná fram því
markmiði að greiðslubyrðin verði sú sama á milli ára.
Þetta er megintilgangur þess skattalagafrumvarps, sem
kynnt hefur verið í fjölmiðlum að undanförnu.
Hins vegar eru í frumvarpinu minniháttar skatta-
lækkanir til handa hinum lægst launuðu, svo og einstæð-
um foreldrum og börnum. Þær breytingar vega ekki
þungt enda vart hægt að gera ráð fyrir að á þessum miklu
þrengingartímum megi búast viö beinum og umtalsverð-
um skattalækkunum.
1 sjálfu sér má halda því fram að það sé afrek út af
fyrir sig ef tekst að ná endum saman í ríkisútgjöldum án
hækkunar í greiðslubyrði skatta til hins opinbera. Fjár-
veitingamefnd alþingis er þessa dagana að kljást við
f járlagafrumvarpið og gera sér grein fyrir hvort forsend-
ur þess standist. Á síðasta ári var lagt fram marklaust
f járlagafrumvarp enda reyndust f járlög þessa árs algjör-
lega óraunhæf. Slíkt má ekki endurtaka sig. Það hefur
enga þýðingu að samþykkja fjárlög sem enginn getur
farið eftir og kalla á endalausar aukafjárveitingar.
Það er til lítils að tala um sparnað og niðurskurð og
sömu skattbyrði ef öllu þarf að kollvarpa síðar á árinu
vegna þess að áætlanir og fjárhagsspár eru fjarri veru-
leikanum.
4
Það er fullkomlega ljóst að með minni kaupmætti og
almennum samdrætti á vinnumarkaðnum er það upp á líf
og dauða fyrir hvert heimili að skattbyrði haldist í sömu
hlutföllum og verið hefur milli skatta og launa á greiðslu-
árinu. Nýja skattafrumvarpinu er þess vegna vel tekið af
öllum almenningi og þá ekki síður viðleitni stjórnvalda til
að halda aftur af ríkisútgjöldum.Hvort tveggja helst í
hendur.
Sveitarfélögin sem leggja á útsvörin verða að fylgja
sama fordæmi. Útsvarsálagningin verður að byggjast á
þeirri meginreglu að greiðslu- og skattbyrði verði í heild
hin sama og á þessu ári.
ebs.
Reisum skorður við
seðlaprentunarvaldinu
Verðbólgan á Islandi hjaðnar ekki
fyrr en við höggvum að rót hennar og
hættum þeim kostnaðarsama skripa-
leik atvinnustjórnmálamanna og
embættismanna, sem nefndur er
„baráttan við verðbólguna”. Þær
tillögur, sem ég geri því, í þessari
grein og hinni næstu styggja senni-
lega þann fjölmenna hóp í stjóm-
málaflokkunum fjórum, ráðuneyt-
um, Seðlabanka og Þjóðhagsstofnun,
sem hefur beinan hag af þessari
„baráttu”, en það breytir engu.
Hagur framleiðenda
annar en notenda
Viö skulum byrja á spumingu:
Hvað myndum við gera, ef við fengj-
um vald til þess aö prenta peninga-
seðla fyrir þjóðina og okkur væm
ekki settar neinar sérstakar reglur
um prentunina? Eg held, að svarið
liggi í augum uppi: Við myndum
haga seðlaprentuninni þannig, að við
græddum á henni. Það fæli í sér, að
við myndum ekki prenta of marga
seðla, því að þá féllu þeir of mikið í
verði, og ekki heldur of fáa, því að þá
bærum við sjálf ekki nægilega mikið
frá borði. Við myndrnn setja markið
þar, sem gróðinn fyrir okkur væri
mestur.
En á þessu er því miður einn galli.
Markið, þar sem gróðinn er mestur
fyrir okkur, framleiðendur seðlanna,
er annað en markið, þar sem gróðinn
er mestur fyrir þjóðina, notendur
seðlanna. Hagkvæmast væri fyrir
þjóðina, að við prentuðum peninga-
seðlana með þeim hraða, sem
næmi framleiðsluaukningunni með
þjóðinni, því að þá hlytist engin verð-
bólga af seölaprentuninni — þá væru
jafnmargir seðlar um hverja vöru
eftir eitt ár og voru fyrir. En við
myndum alltaf prenta fleiri peninga-
seðla en þetta, því að ella myndum
við ekki græða á seölaprentuninni.
Forsenda þessarar rökfærslu er,
að við séum venjulegir menn í heimi
takmarkaörar þekkingar, þar sem
hugmynd okkar um eigin hag er
miklu skýrari en um þjóðarhag. Eg
veit, að til eru menn, sem neita að
trúa þessu. Þeir segja, að til séu
menn, sem myndu vinna að þjóðar-
hag fremur en eigin hag, ef þeir
fengju valdið til þess aö prenta
peningaseöla. En hvemig eigum viö
að finna þessa menn? Það hefur ekki
tekist fram að þessu.
Við getum tekið hliðstætt dæmi.
Viö eignumst fyrirtæki, sem er eitt
um að framleiða tiltekna vöru og er
ekki bundið af neinum reglum um
verölagningu hennar. Hvemig
myndum viö verðleggja vöruna? Að
sjálfsögðu myndum við leggja hærra
verö á hana en við samkeppni, við
Ótímabærar
athugasemdir
Hannes H. Gissurarson
myndum með öðrum orðum hirða
einokunarhagnaðinn, sem okkur
væri réttur á silfurfati. Hverjir trúa
því, að þeir, sem einoka, reyni ékki
að hagnast á því? Við sjáum hliö-
stæðuna með seðlaprentuninni og
vöruframleiðslunni. Seðlabanki er
ekkert annaö en einokunarfyrirtæki,
og við höfum ekki ímyndaö okkur
annað en að við höfum tekið við
stjóm hans.
Seðlaprentunarvaldið
alltaf misnotað
Menn þurfa ekki að vera miklir
spekingar til þess að skilja þetta. En
hvers vegna hafa vestrænar þjóðir
látið sér svo lengi lynda, að valdið til
þess að prenta peningaseöla væri í
höndum atvinnustjómmálamanna
og embættismanna? Svarið liggur,
held ég, í þeirri almennu, en alröngu
hugmynd, að menn breyti um eðli,
þegar þeir stíga inn í stofnanir ríkis-
ins, verði skyndilega óeigingjarnir
þjónar þjóðarinnar, hætti að hugsa
um eigin hag. En atvinnustjórnmála-
menn og embættismenn eru að sjálf-
sögðu hvorki betri né verri en aðrir:
þeir gera góðverk á sunnudögum, en
hina sex daga vikunnar hugsa þeir
um sjálfa sig — eins og við hin.
Það, sem ég er að reyna að segja,
er, að seðlaprentunarvaldið er eins
og allt annað vald — fyrr eða síðar er
það misnotað, ef það er ótakmarkað.
Við hljótum að draga tvær ályktanir
af þessari rökfærslu okkar. önnur
ályktunin er þessi: Seðlaprentunar-
valdið hefur verið misnotað, þeir,
sem hafa haft það, hafa prentað
peningaseölana með meiri hraða en
nemur framleiðsluaukningunni.
Þetta getum við sagt fræöilega fyrir
um með fullri vissu, ef rökfærsla
okkar er rétt. Og hvað sjáum við,
þegar við litumst um á Vesturlönd-
um? Verðbólgu, verðbólgu og aftur
verðbólgu. Reynslan staðfestir þann-
igrökfærsluokkar. ,
Fastar reglur um
seðlaprentunina
Hin ályktunin, sem við hljótum að
draga, er sú, að setja veröi fastar
reglur um seðlaprentunina, reisa
verði rammar skorður við seöla-
prentunarvaldinu. Frjálshyggjan
hvílir á vantrausti — því vantrausti
á valdinu, sem mannkynssagan öll
sýnir okkur, að á við sterk rök að
styðjast. Með einhverjum ráðum
verður að gera seðlaprentunina
óháða einstökum mönnum, því aö
þeir munu fyrr eða síðar misnota
seðlaprentunarvaldið sjálfum sér í
hag. Atvinnustjórnmálamenn og em-
bættismenn á Islandi hafa prentað
peningaseðla til þess að kosta eyðslu
sína og atkvæðabrask, þegar þeir
hafa ekki treyst sér til þess að legg ja
á nýja skatta, hvort sem það hefur
veriö kallaö „yfirdráttur ríkisins hjá
Seðlabankanum” eða „afurðalána-
kerfi” eða eitthvað annað.
Veröbólgan á Islandi hjaðnar ekki
við það, að við breytum um valds-
menn, skiptum um seðlabankastjóra
eöa ráðherra, heldur við það, að við
breytum um reglur, reisum nýtt
skipulag peningamála. Minna máli
skiptir, hverjar skoröumar yrðu, sem
reistar yrðu við seðlaprentunarvald-
inu, en að þær yrðu einhverjar.
Sú greining á verðbólgu, sem getur
hér að líta, er einkum sótt í bækling
eftir hagfræðiprófessorana James
M. Buchanan og Geoffrey Brennan,
Monopoly in Money and Inflation
eða Einokun á peningum og verð-
bólgu, sem Institiute of Economic
Affairs í Lundúnum gaf út fyrir
nokkrum árum. Þeir nefna ýmis ráð
til þess að gera seðlaprentunina
óháða einstökum mönnum, en öll fela
þau í sér, að seölabanki hættir að
vera til, að minnsta kosti í núverandi
mynd sinni. I næstu grein ætla ég að
ræða um, hvað kunni að henta okkur
Islendingum, og þar ætla ég að reyna
að svara þeirri spumingu, hvort
íslenska krónan sé orðin ónothæf
eftir illa meðferð i 70 ár.
Hannes H. Gissurarson
sagnfræðingur.
• „Seðlaprentunarvaldið er eins og allt
annað vald — fyrr eða síðar er það
misnotað, ef það er ótakmarkað.”
Sá bannsetti
bavíanismus
Ahugamenn um „skipulega sam-
þættingu” námsefnis og „raunvirkt
nám” í samræmi við „nýjustu vísinda-
legar niðurstöður á sviði sálar- og fé-
lagsfræði” hafa að undanförnu þvælst
hver fyrir annars fótum á ritvellinum.
Sumir mikiö reiðir en aðrir minna
reiðir undirrituðum. Afbrot hans: Að
taka til umræðu örlög Islandssögu-
kennslu á grunnskólastigi með orð-
réttum tilvitnunum í ummæii náms-
stjóra í Mbl., sem reyndust vera yfir-
farin fyrir birtingu af námsstjóra
sjálfum.
„Óraunvirk" þekking
Einhver piltur innanvert við
kennaraborð, sem af eintómri ást á Is-
landssögu tímir ekki að kenna hana,
brýtur grundvallarboðorð sitt með því
að stefna okkur Haraldi Blöndal að
prófborði í dagblöðunum. Þar leggur
hann fyrir okkur skriflegar spumingar,
um menn úr Islandssögunni, sem hann
steinþegir um við nemendur sína af
virðingu fyrir óhlutdrægninni.
Með því:
1. Að taka okkur til próf s
2. Að spyrja okkur um þekkingar-
atriði
3. Að gruna okkur um að vita svörin
lýsir strákur fyrirlitningu sinni á
okkur félögum og lægir okkur í duftið
ofan; sjáanlega hraustur stuðnings-
maður „samþættingar” og eindreginn
andstæðingur „óraunvirkrar” þekk-
ingar lítilsgildrar uppfræðslu
forbavianismans í uppeldis- og skóla-
málum. Semsé: sanntrúaður.
Bavíanismus
Undirritaður er illa að sér í
bavíanismús. Lærði bara sögu og
landafræði í barnaskóla. Félags- og
sálvísindi voru svo skammt á veg
komin fyrir 30 árum. Auk þess voru
sálarlíf hans og geðheilsa eyðilögð með
þvi að láta hann taka próf og skilnings-
gáfa hans steinrotuð meö þekkingar-
atriðum.
Nokkra fróðleiksmola hefur undir-
ritaður þó tínt upp af götu sinni um það
stórmerka fyrirbæri, bavíanismus,
sem týnt hefur 900 árum innan úr Is-
landssögunni. Þar á meðal, að verði
einn bavían hræddur þá skræki allur
hópurinn.
Þetta þekkingarbrot veröur að duga
yðar einiægum til skilnings á því fé-