Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1985, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 28. MARS1985.
Hvað er guðsorð?
I fyrstu ritsmíö minni í þessari
greinaröö spurði ég: ,,En hvaö er
Nýja testamentið og hvaö ekki? Um
þaö mun ég fjalla lítiö eitt síöar. Og
hvaöa texti þess er réttastur? Og
hvaöa skilningur — þótt textinn sé
tundinn? Og í hvaöa samhengi? Og
hvaö um mótsagnirnar? Og hvemig
skal heimfært uppá samtímann? Það
veröur annríkt í Landsveitinni.”
Bókstafstrúarmönnum
til hrellingar
Nú skal eg leitast við að skýra fyrir
lesendum mínum hvaö eg á viö meö
spumingunni hvaö sé Nt. Er nema
eitt Nt? Jú — reyndar.
Frumkristin rit vom upphaflega
legíó. Ekki hlutu öll þeirra náö fyrir
augum kirkjuþinga og páfa eöa inn-
göngu í safn þaö sem við nú þekkjum
undir heitinu Nýja testamentið.
Tam. vom til fleiri guöspjöll en þessi
fjögur. Um þaö var deilt hvaö væri
kórrétt og hvaö ekki. Og það sem inn
komst þurfti aö laga til, fella úr eða
breyta. Okkur er víst sagt aö Biblian
sé guösorð. En ekki rann hún alsköp-
uö og i heilu liki fram af tungu Guös.
Hitt var verra aö honum láöist aö
merkja hugverk sín svo einhlítt væri.
Og enn verst aö það hefir vafizt fyrir
sjálfum guösmönnunum aö þekkja
stílinn. Er þá ekki hinum vantrúðuöu
nokkur vorkunn? Búddhistar leystu
þetta svo hjá sér aö þeir höfnuöu eng-
um ritum og halda því ekki fram aö
nokkur guö hafi stýrt penna þeirra.
Svo illa voru sum þessara fom-
kristnu rita — eöa öllu heldur hættu-
leg hagsmunum sumra — að þau
vom ýmist brennd aö kolum eða
„grafin” í bókasafni Vatikansins. En
lengi slapp eitt og eitt við
hreinsunareldinn. Sitthvað af þess-
konar forboönum ávöxtum hefir
slæözt uppá fjörum nútímans „bdk-
stafstrúarmönnum” til hrellingar.
Tvö slík guöspjöll hafa komizt mér
í hendur. Kveöur þar viö nokkuö
annan tón en í hinum fjórum. Skal nú
gerö nokkur grein fyrir þeim:
1) „Fagnaðarerindiö um hiö full-
komna líf” eöa öðm nafni „Guöspjall
hinna tólf heilögu”. Fyrir rétt liölega
einni öld komst enskur prestur yfir
handrit þetta. Aö því er hann staö-
hæfir haföi þaö varöveitzt í tíbetsku
klaustri. Haföi kristinn flóttamaöur
treyst búddhískum munkum fyrir
gæzlu þess. Þá fullyrðingu má auö-
vitaö draga í efa. Hitt verður þrautin
þyngri aö útskýra hversvegna þaö í
margri grein kemur heim og saman
viö „Dauöahafshandritin”. En þau
fundust ekki fyrr en 70—80 árum
síðar. Stuttur útdráttur eða endur-
sögn úr guöspjaili þessu birtist í
Ganglera, haust-hefti 1982.
2) „Guöspjallið um frið Jesú
Krists”, haft eftir postulanum
Jóhannesi. Fannstþaöí Vatikaninuá
sinni upprunalegu tungu, eða
aramaisku, sem talin er hafa verið
móðurmál Jesúbarnsins. Hlýtur aö
hafa verið ritaö þegar á lstu öldinni
og þvi eldra öllum guðspjöllunum
fjórum. Þá fannst þaö einnig í orö-
réttri slóvenskri þýðingu í „Konung-
lega bókasafninu” í Habsburg i
Austurríki. Ætla mætti aö svo fomu'
guöspjalli meö tungutaki frelsarans
hefði veriö tekiö höndum tveim —
amk. aö þaö heföi kallaö á rannsókn-
ir guðfræðinga. En þögnin ein hefir
veriösvarþeirra.
Apokryfisku ritin
Þá eru í ööru lagi þau rit sem ekki
fengu inngöngu í Nt, en samt ekki
reynt aö útrýma eöa neita tilvist
þeirra. Þetta eru hin svokölluðu
„apokryfisku” rit eöa „apokryfur”.
(Dregiö af grísku orði:
apokrufa=leyndur, dulinn.) Á
mótunartíma Nt var deilt um hvaöa
rit ættu þar heima og hver ekki. Ekki
ófáum ritum, sem upphaflega
komust inní hina grísku gerö Nt, var
síðar hafnaö og vísað brott úr hinni
latnesku gerö þess, Vulgata. Þröngt
var nálaraugað. Viö höfum fyrir satt
aö þar hafi fremur ráöiö hagsmunir
páfa en sannleiksleitin. önnur rit,
sem aö lyktum hlutu náð páfa, áttu
um stundir erfitt uppdráttar. Gildir
það ma. um Opinberun Jóhannesar.
Nú þykir þaö hiö merkast rit, þótt
öörum sambærilegum opinberunar-
bókum væri úthýst. Því spyr eg:
Skulum við um aldur og ævi hlíta úr-
skuröi páfa — sem Lúther fordæmdi
sem sjálfan Antí-Krist — um þaö

STAOÐWNHf
nútímagerö Nt. 2) Þau renna síður
en svo stoðum undir „rétttrúnaö”
séra Hannesar og jábræðra hans. 3)
Kirkjunnar menn hafa móttekiö
þetta ferska guðsorö meö allmiklum
semingi — og er enda vorkunn. 4) Viö
sjáum enga ástæöu fyrir því aö
dæma þetta án rannsóknar síöra
guðsorð en hiö hefðbundna og
meðtekna. Guöfræðingar eru bundn-
ir á bás erföakenninga og hefða.
Þeir óttast aö opin rannsókn muni
skekja grunn kirkjunnar. Sumt sæöi
fellur meöal þyma.
Þannig rann Sigurbimi Einarssyni
biskupi blóöiö til skyldunnar. A sjálf-
um aöfangadagsaftni fann hann kær-
komið tækifæri til aö reka homin í
hina grandvöm einsetumenn
Kumran-hellanna sem meö trúverð-
ugustum hætti höfðu gætt elztu
handrita þeirrar trúar sem hann
sjálfur játar. Eitthvað skyldi maður
samt álíta brýnna á þessum síöustu
tímum upplausnar, ölvímu og eitur-
® „Viö skulum fremur beina sjónum
okkar að fordæmi Krists — orðum
hans og gjörðum — en seinni tíma
mannasetningum. ’ ’
SKÚLI
MAGNÚSSON
JÓGAKENNARI
hvaö skal teljast guðsorð og hvaö
ekki?
öllum prestum er aö sjálfsögöu
kunnugt um tiivist hinna
„apokryfisku” rita. Hinsvegar er
mér mjög til efs að hinn óbreytti
safnaöarmaöur hafi minnsta pata
þar af. Enda ekki getið við
fermingarundirbúninginn og örugg-
ast aö almenningur brjóti sem
minnst heilann um trúarlærdóma.
Dauðahafshandritin
Þá erum við í þriðja lagi komin aö
handritafundum þeim miklu sem
uröu kringum 1950. Fyrst urðu miklir
fundir handrita í Kumran-hellunum
viö Dauöahafið. Um þá geta menn —
og ættu svo sannarlega — að lesa í
nýútkominni bók, gagnmerkri,
„Arin þöglu í ævi Jesú”, í þýöingu
séra Árelíusar.
Einnig urðu handritafundir nokkru
síðar ó Egyptalandi sem kenndir eru
við borgina Nag-Hammadi. Þau rit
munu einkum heyra til „villu”-trú
gnostíka og seint veröa geðþekk
háklerkum.
Hér skal nú nægja aö drepa á eftir-
farandi: 1) öll þessi rit af þrenns-
konar uppruna hafa eðli máls sam-
kvæmt komizt undan ritskoðun páfa
og kirkjuþinga — og ættu því að ööru
jöfnu aö gefa sannferðugri mynd af
frumkristni og kenningu Krists en
Sinfóníuhljómsveitin:
íslenskt
tónverk
— á hljómleikunum
íHáskólabíói
kl. 20.30 íkvöld
Sinfóníuhljómsveit Islands heldur
næstu áskriftartónleika sína í Há-
skólabíói í kvöld kl. 20.30. A efnis-
skránni eru verk eftir Magnús Bl. Jó-
hannsson, Béla Bartok og Paul Hinde-
mith. Stjórnandi á tónleikunum
veröur bandaríski hljómsveitarstjór-
inn Arthur Weisberg. Einleikari á
pánó er Anna Málfríður Siguröar-
dóttir.
Verkið eftir Magnús Bl. Jóhanns-
son er Atmos I, hiö fyrsta af f jórum
úr flokki samnefndra verka. Magnús
samdi Atmos I upphaflega fyrir tón-
gervil (synthesizer) en endursamdi
það síöan fyrir flautu, tóngervil og
hljómsveit. Hiutur tóngervilsins er
forritaöur og myndar andstæöu viö
þátt hljómsveitarinnar sem ræðst
lyfja. Guðsmaöurinn geröi þetta á
sinn hægláta en ýtna og ísmeygilega
hátt. Sæði sundrungar svo bezt sáö
aö sauðimir verði helzt einskis varir.
Frjáls hugsun
Ályktunarorð mín skulu vera þessi:
Frjáls hugsun og opin rannsókn hlýt-
ur aö vera aöalsmerki nútíma-
manna. Aldagamlar „dogmur” keis-
ara og páfa má ekki lengur hafa fyrir
leiðarstein trúarinnar. Og kenningar
kirkjunnar mega ekki vera einkamál
háklerka. Viö skulum fremur beina
sjónum okkar aö fordæmi Krists —
orðum hans og gjöröum — en seinni
tíma mannasetningum.
Menn geta og verða að búa saman í
sátt og samlyndi þrátt fyrir skoöana-
mun. Enginn má halda aö hann hafi
höndlað allan sannleik i eitt skipti
fyrir öll, við skulum því ekki dæma
aörar skoöanir og forkasta sem
„villutrú”. „Rétttrúnaöurinn” gerir
þá reginvillu — aö eg hygg — aö
hann ætlar „kórrétta” skoöun for-
sendu sannrar trúar. Því sáir hann
fræjum úlfúöar og ofbeldis.
Meö þeirri von aö sú stjarna sem
vakir yfir Betlihemsvöllum megni að
hrekja á flótta skugga þröngsýninn-
ar úr hugskoti hinna kreddubundnu
lýk eg þessum skrifum mínum.
Megi sú stjarna skína okkur.
Skúli Magnússon.
Magnús Bl. Jóhannsson tón-
skáld.
mjög af hugmyndum hljómsveitar-
stjórans. Jafnframt er skipan hljóm-
sveitarinnar breytt þannig aö fiölu-
leikaramir sitja báöum megin á
sviðinu til aö ná fram eins konar „lif-
andi stereófóníu”. Verk Magnúsar er
meö því sérstæðasta í íslenskum tón-
bókmenntum.