Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1985, Blaðsíða 20

20
DV. FIMMTUDAGUR 28. MARS1985.
REKTORSFRAMBJODENDUR Á FUNDI:
HÁSKÓUNN í ÚLFAKREPPU
HÁSKÓLINN VINNUSTAÐUR YFIR FIMM ÞÚSUND MANNA.
VANTAR HUNDRAÐ MILUÓNIR Á ÁRI í FIMM ÁR í BYGGINGAR.
LÁNAR RÍKIÐ HÁSKÓLANUM ÞJÓÐ ARBÓKHLÖÐU N A?
Félag háskólakennara hélt fund um
málefni Háskóla íslands fimmtudag-
Inn 21. mars sl. Framsögu höfðu þeir
prófessorar sem flest atkvæði fengu í
prófkjöri fyrr í mánuðinum: Jónatan
Þórmundsson, Július Sólnes, Páll
Skúlason, Ragnar Ingimarsson og Sig-
mundur Guðbjarnason. Margt var á
fundinum, sem haldinn var í Hátíðar-
sal Háskólans.
Formaður félagsins Jón Bragi
Bjarnason dósent setti fundinn og skip-
aði Þóri Kr. Þórðarson prófessor
fundarstjóra. Ræðumenn töluðu i staf-
rófsröð.
Jónatan Þórmundsson prófessor
gagnrýndi reglur um rektorskjör, taldi
þær löngu úreltar, hann hefði lagt til
breytingar á þeim fyrir tólf árum.
Kjósa bæri um stefnur og hæfni til
stjórnunarstarfa. Rektorsembættið
væri eitt erfiðasta starf í landinu. Há-
skólinn ætti nú í kreppu vegna þjóð-
félagsástands, þessi kreppa væri
reyndar alþjóðleg. Fólk efaöist um
gildi þekkingaröflunar og vitrænnar
umfjöUunar vandamála. Samfara
þessu væru gerðar auknar kröfur á há-
skólana, sem væri eðlilegt, því annars
yrði stöðnun. Háksólinn ætti að móta
almenna menntastefnu í landinu.
Jónatan fjaUaöi síðan um þrjá mála-
flokka: Stjórnsýsiuna, heUdstæða
menntastefnu og tengsl háskólans við
umhverfið.
Hann sagði stjómsýslu háskólans
víða ábótavant og stjórnkerfið úrelt.
Starfsemin yrði að ganga greitt fyrir
sig, úrlausn ágreiningsefna yrði aö
fást og lausn mála skólans út á viö
einnig. Léleg launakjör starfsmanna
háðu stofnuninni, öU gagnavarsla væri
í molum og störf sköruðust innan stofn-
unarinnar. Gera yrði heUdarúttekt á
háskólanum, deUdum hans og stjórn-
sýslu. Glögg skU yrðu að vera á miUi
sérmála og heildarmála auka ætti
stjórnunarþátt í vinnuskyldu kennara
og endurskipuleggja rektorsembættiö,
sbr. skýrsiu Þróunarnefndar, bls. 98.
Rektor mætti ekki loka sig af, hann
yrði að treysta á aðra að vinna frum-
vinnuna. Þá hét Jónatan samráðsfund-
um viö Félag háskólakennara ef hann
næði kosningu og endurmati á störfum
háskólaráðs.
Jónatan taldi enga almenna
menntastefnu nú mótaða í háskóian-
um. HáskóUnn ætti að hafa áhrif á
námsframboð í menntaskólunum.
Hann lýsti sig mótfaUinn almennu
undirbúningsnámi en auka ætti fjöl-
breytni í námsvaU og blanda
menntunarmöguleika meira þvert á
deUdarmúra, t.d. í viðskiptafræði og
verkfræði. AtvinnuUfið sárvantaði sér-
menntað fóUc. Þá sagðist Jónatan hafa
lagt áherslu á það í störfum sínum í
stjórn Háskólabíós, að byggöir yrðu
stórir fyrirlestrarsaUr og lýsti áhuga
sínum á viðgangi grundvaUarrann-
sókna í háskólanum.
Um tengsl háskólans við umhverfið
sagði Jónatan að hann mætti ekki
verða neinn fílabeinsturn. Stofnuninni
yrði aldrei rétt eitt eða neitt á silfur-
fati, þótt þátttaka i sjálfstæöum at-
vinnurekstri yrði honum aUtaf vanda-
söm. I Bretlandi væri t.d. skipulega
unnið að kynningu á háskólastarfi,
sUkt yrði að taka upp hér. Samstaða
aUra starfsmanna háskólans um efl-
ingu hans yrði honum drýgst tii
lengdar og aUir væru þeir frambjóð-
endur samherjar.
JúUus Sólnes prófessor talaöi næst-
ur og sagði f járveitingar til háskólans
hafa orðið hornreka hjá ríkisvaldinu.
Hann spurði hvort menn heföu reynt að
gera sér grein fyrir því, hvað yrði um
íslenska menningu ef háskóUnn Uö-
aðist í sundur. Stofnunin ætti vissulega
rétt á meh-i f járveitingu. Vinnubrögðin
innan skólans væru einnig furðuleg viö
fjáröflunina. Fyrst semdu deUdir
vandaðar fjárveitingartillögur, sem
væri búiö að skera niður eins og hægt
væri á deUdar- og skorarfundum. Þá
kæmi tU einhver samstarfsnefnd, sem
háskólinn ætti aðild aö, og skæri enn
niður áður en hagsýslustofnun og fjár-
málaráðuneyti fuUkomnuðu enn verk-
ið fyrir fjárveitinganefnd og Alþingi.
Július sagði kjör og aðbúnað starfs-
fóUcs við háskólann afar léleg. Kjara-
samningar færu nú í hönd og háskólinn
væri ein ríkisstofnana sem greiddi ekki
fasta ómælda yfirvinnu. Yfirstjóm há-
skólans gæti vissulega bætt hér úr.
Stjómvöld yrðu að gera sér grein fyrir
því aö annaðhvort væri hér háskóli eða
ekki, nú væru tímamót í þessum efn-
um.
Auðvitað væru ýmsir tekjuöflunar-
möguleikar fyrir háskóiann, í Banda-
ríkjunum stunduöu háskólar t.d. það
að selja ölkrúsir og háskólaboli. Auka
mætti starfsemi happdrættis Há-«
skólans og hrein fásinna væri að
20% af tekjum happdrættisins rynni
beint í ríkissjóð út á eitthvert einka-
ieyfisgjald. Bætt stjórnun yrði einnig
aö koma tU innan háskólans sjálfs,
enda væri starfsemi háskólaráðs aUt of
mUcið bundið smámunum. Sjálfræði
deUda þyrfti aö stórauka og þær sjálf-
ar ættu aö fara með fjárráð sín.
Deildarforsetar fengju aukin völd og
meiri umbun vinnu sinnar. Núna
forðuðust menn að taka þetta starf að
sér eða skorarst jórn.
Deildarforseta ætti aö kjósa til
lengri tíma, t.d. þriggja ára en ekki
tveggja eins og nú er og þá ætti að
endurkjósa minnst einu sinni. Þá gætu
þeir gert mUcið gagn. Erlendis væm
heUu skólarnir stórfrægir af einstökum
Fjölmenni var á fundinum.
deildum sínum einum, sUkt gæti einnig
orðið hér með auknu sjálfstæði deUda.
HáskóU Islands væri vinnustaður
hvorki meira né minna en yfir fimm
þúsund manna og hagsmunir starfs-
fóUcs og stúdenta fæm algjörlega
saman. Ræddi JúUus síöan hugmynd
sína um háskólasamféiag sem nú
þegar væri svo margmennt að reka
mætti banka og kjörbúö á svæðinu.
Furðulegt fannst JúUusi að Happdrætti
Háskólans skyldi ekki hafa útibú á há-
skólalóðinni. Hann sagði ríkisvaldið
hafa svikið stofnunina í byggingarmál-
um, alUr sem tengdust háskólanum
þyrftu að standa saman og stúdentar,
kennarar og starfsUð þyrftu að auka
samskipti sín á milli. Háskólaútvarp
kæmi til greina ásamt heUdarblaði
fyrir háskólann, sem innihéldi bæði
Stúdentablaðið og Fréttabréf háskól-
ans. Blaðið gæti komið út á háifs
mánaöar fresti og verið málgagn
stofnunarinnar. 1. desember ætti skU-
yrðislaust að vera stórhátíðisdagur
Háskóla Islands.
JúUus ræddi síðan um deildir
háskólans og taldi þær um margt
óUkar. Sumar deildir væru með engU-
saxneska kerfið, þ.e.a.s. B.A. nám plús
meistaranám, aðrar deildir væru með
langt nám tU lokaprófs, þ.e. eldra kerf-
ið. JúUus taldi engilsaxneska kerfið
henta betur öUum deildum. Fólk í
erfiöum deildum gæti þá frekar söðlað
um án erfiðleUca.
Þannig gætu tU dæmis B.A.
nemendur í læknisfræöi haldið áfram í
Uffræði og haft fuUt gagn af námi sínu
til lokaprófs. HáskóUnn ætti aUs ekki
að opna nýjar námsbrautir nema
framhaldsmenntunarmöguleik&r væru
fyrir hendi. Framhaldsnám væri æski-
legt og nemendur þar bestu aðstoöar-
menn prófessora við vísindarannsókn-
ir og fræðastörf. Furðulegt væri t.d. að
hér á landi vantaöi kerfisbundiö fram-
haldsnám í íslenskum fræðum, þótt
menn hefðu reyndar útskrifast héðan
með doktorspróf í greininni. Þá vant-
aði nám í listgreinum.
Aö lokum lýsti JúUus þeirri skoðun
sinni að sér fyndist verðbólga vera
hlaupin í hugtakið háskóU. Fimm
skólar í landinu að minnsta kosti teldu
sig nú veita menntun á háskólastigi.
Skipta ætti háskólamenntun í tvennt,
þ.e. til B.A. prófs, sem aUir gætu
kennt, og svo framhaldsmenntun, sem
færi fram í háskólanum einum í tegnsl-
um við vísindastarfsemi, þótt launa-
kjörm hömluðu vissulega grundvaUar-
rannsóknunum. JúUus varpaði einnig
fram þeirri hugmynd hvort ekki mætti
timabundiö leysa húsnæðisvandamál
háskólans með að rikisvaldiö fæli
honum forsjá Þjóðarbókhlöðubygging-
arinnar, sem elckert yrði notuð hvort
sem væri fyrr en um aldamót. Starf-
semi háskólans færi nú fram á mUU tíu
og tuttugu stöðum víðs vegar um borg-
ina í tæplega 30 þúsund fermetra
plássi og Háskólabókasafn væri hreint
á hrakhólum. Þjóðarbókhlaðan ein
væri um helmingur þessa pláss og
gífurlegir möguleikar ef háskóUnn
fengi eitthvað að nýta hana enda væri
sífeUt verið að segja upp leiguhúsnæöi
því sem háskóUnn yrði aö búa við hér
ogþar.
PáU Skúlason prófessor sagði aö há-
skóUnn væri honum hugsjón, okkar
sameigmlega hugsjón. Þessi samstaða
um háskólann gerði hann sterkan.
Hann sagðist hafa samið greinargerð
um málefni háskólans sem hann
myndi senda öUum í Félagi háskóla-
kennara. Þar myndi hann fjaUa nónar
um höfuðþætti málflutnings síns, þ.e.
stjórn Háskóla islands, menntastefnu,
rannsóknir, Háskólabókasafn, kjör
starfsmanna og húsnæðis- og bygg-
ingarmál.
Páll sagði lýðræðislega stjórnar-
hætti skipta öUu máU fyrir háskólann.
Góðir stjórnsiðir væru þeir að ÖU mál
væru leyst eftir skýrum reglum.
Sérhver starfsmaður á aUtaf að vita
hvar hann stendur. Hann sagði vísindi
og menningu þann grunn sem mennta-
stefnan byggðist á. Við hefðum ekki efni á
því að ala upp ómermtaða sérfræöinga.
HáskóHnn ætti ekki að vera Qölbrauta-
skóB á háskólastigl. Aukin samvinna viö
Rfldsútvarpiö kæmi tfl greina. Almenn
menntastefna væri fólgin í agaðri hugsun.
Tiyggja þarf rannsóknarfrelsi,
hvetja ætti tfl rannsókna, skapa aöstöðu
og útvega fé. Rannsfknir efla atvinnuvegi
landsmama og kynna einnig háricólarm.
Leita bæri skipulega að fjóröflunarieiðum,
bæöi erlendis og innanlands.
Gott Háskólabókasafn væri nauösyn-
legt vegna rannsókna og kennslu. Á
Háskólabókasafni ríkti nú hreint
neyöarástand. Kjaramál starfsmanna
háskólans væru nú á svo alvarlegu
stigi aö háskóUnn sem heUd yrði að
beita sér. Yfirvinnukerfiö væri drag-
bítur á rannsóknir. Hagsmunir eins
væru hagsmunir aUra. Húsnæðis- og
byggingarmál væru í alvarlegu
ástandi og virkja þyrfti stjómvöld og
fyrirtæki fyrir háskólann. PáU sagðist
aö lokum gera sér grein fyrir því að
ýmsir teldu heimspekinga frekar
menn oröa en athafna. Hinn frægi faðir
heimspekinnar, Thalos frá Mílos, hafði
á sínum tima verið mikiö skammaður
fyrir að glápa á stjörnurnar en sjá ekki
fram fyrir fæturna á sér. Þó kom einu
sinni að þvi aö gríski herinn stóð
frammi fyrir fljóti sem hann komst
ekki yfir. Thalos var kaUaöur til og
sagði þeim einfaldlega að færa fljótið.
Sem þeir og gerðu og gátu haldið
áfram aö stríða.
Ragnar Ingimarsson prófessor
sagöist myndu halda sig mest viö
byggingar- og húsnæðismál háskólans
enda hefði hann unnið aö þeim málum
samfeUt í tíu ár fyrir yfirstjórn
skólans.
Hann sagði að þá þegar heföi veriö
ljóst að enginn möguleUci væri á að fuU-
nægja húsnæðisþörf að óbreyttum fjár-
veitingum. Ræddi hann síöan um
byggingaráfanga hinna ýmsu deilda
en hver áfangi hefði verið um átján
hundruð fermetrar. Ræddi síðan um
störf byggingaraefndarinnar, sem
hann hefur veitt forstöðu. Hann sagði
það þó ekki á verksviði nefndarinnar .
að afla fjármuna tU bygginga auk þess
sem Innkaupastofnun ríkisins hefði að
mestu séð um daglegar framkvæmdir.
Ragnar ræddi næst einstakar
byggingarframkvæmdir og sagði að
áriö 1978 hefði dr. Maggi Jónsson arki-
tekt hafið teikningu á Hugvísindahúsi.
Framkvæmdir hefðu svo byrjað
tveimur árum seinna en tafist mikiö
vegna erfiöleika verktaka. Fyrst í
vetur heföi það verið tekið í notkun.
Framkvæmdir á Landspítalalóð hefðu
hafist árið 1977 og mUcið fé hefði
fengist beint frá ríkinu umfram happ-
drættisfé til framkvæmda. Svokölluð
bygging 7 væri nú risin aö stórum hluta
en fé vanfaði til tækjakaupa og innrétt-
ingar fyrir læknadeUd. Byggingin væri
því ekki enn nýtt að fuUu.
A þessu ári færu um tólf milljónir í
Hugvísindahús og unnið væri af kappi
við byggingu húss verkfræði- og raun-
vísindadeUdar. Um hundraö mflljónir
vantaöi tU þess að ljúka þeirri
byggingu, af því mætti búast viö 50 til
60 milljónum frá happdrættinu.
Ragnar taldi útlitið dökkt í
byggingarmálum stofnunarinnar, hús-
næði vantaöi tilfinnanlega og starf-
semin væri dreifð út um aUan bæ.
Hann taldi það dapurleg örlög, ef fariö
yrði út í byggingu ódýrra smáhýsa a
háskólalóðinni til þess að spara nokkur
prósent. Byggmgarhraðinn væri nú
mUcUl við verkfræði- og raunvísinda-
deildarbyggingu.
Ragnar sagöi nú vanta 100 milljónir
til byggingar 7 á Landspitalalóö og
annaö eins í verkfræði- og raunvísinda-;
deUdaráfangann. 70 mUljónir vantaði í
Hugvísindahús og í Líffræðihús
vantaöi 100 milljónir. Þá vantaði mUcið
fé í stækkun húss um 500 fermetra á lóð
verkfræði- og raunvísindadeUdar og
nýir kvUcmyndasaUr viö Háskólabíó
væru í hönnun. I raun vantaði stofn- ,
unina um hundrað mUljónir á ári í j
fimm ár frá rikinu tU þess aö hægt væri
aö halda áfram byggingum með eðU-
legum hraða á háskólalóðinni. Ekki
væri þó tekið á því stefnuleysi sem
rikti í byggingarmálum Háskólabóka-
safns.
Ragnar taldi þetta mUciö fé en í
samanburði við margt annað væri það
ekki svo gífurlegt. Þetta væri sem
svaraði hálfum skuttogara á ári i fimm
ár eða einu stykki saltverksmiðju.
Þetta væru þó fjármunir sem skiptu
sköpum fyrir Háskóla Islands.
Sigmundur Guðbjarnason prófessor
rakti i upphafi máls síns þá úttekt sem
gerð hefði verið á málefnum Háskóla
Islands undanfarin tíu ár. Fyrir
þremur árum hefðu verið kynnt drög
um úrbætur á rannsóknum við stofn-
unina, nefnd hefði verið skipuð um
þessi mál í hittifyrra og langtíma-
áætlun væri til um rannsóknir við há-
skólann. Þetta væru allt góð gögn til að
vinna eftir en spurningin væri bara
hvemig þeim væri komiö í fram-
kvæmd. Það ríkti ályktunargleöi en
f ramkvæmdir vantaði.
Vandi háskólans væri fyrst og fremst
ófullnægjandi aðstaða og skilyrði.
Þetta væri ekkert nýtt og Sigmundur
sagðist sífellt dást aö þeim sem byggöu
skólann í upphafi við nánast engar
aðstæður. Honum væru minnisstæð
fyrstu árin í sinni deild. Húsnæði heföi
vantað, kennara hefði vantað og allar
rekstrarvörur. En bjartsýnin hefði
verið óþrjótandi, dugnaðurinn og
krafturinn. Þetta hefðu verið erfiðir
tímar og oft miklar vökur en þetta
hefði þó fyrst og fremst verið skemmti-
legt. Þeir heföu einnig verið illa
launaðir þrátt fyrir þrotlausa vinnu.
Nú væri þessi tími orðinn hluti af
þróunarsögu háskólans og allir þeir
sem tengdust háskólum gerðu sér
grein fyrir því að háskólastarf væri
ekki venjuleg vinna. Fyrst og fremst
væri þetta varðveisla, miðlun og öflun
þekkingar. Háskólinn veitti allri
þjóðinni mikilvæga þjónustu. Hann
gæti enn bætt þessa þjónustu. Opinn
háskóli kæmi til greina og virkja mætti
sjónvarp og útvarp til kennslu. Þjóðin
gæti þannig enn frekar notið
þekkingar, vísinda og lista. Auka
mætti símenntun og fullorðinsfræðslu.
Háskólinn ætti að hafa meira frum-
kvæði í þróun kennslumála bæði í
grunnskólunum og menntaskólunum.
Gott samstarf aUra aðUa væri mikU-
vægt, sbr. áUt tengslanefndar frá
árinu 1976.
Sigmundur taldi sumar deUdir mega
fækka fyrirlestrum en auka sjálfsnám.
Mikilvægt væri aö fylgjast með
þróuninni erlendis. Án rannsóknar-
starfs myndu kennararnir staðna
smám saman og þá brygðist háskólinn
þjóðinni og nemendunum. Ágæti
kandidata og vísindastörf þeirra
sköpuðu háskólanum viröingu. Kynna
þyrfti því rannsóknarstarfsemina og
efla hana.
Nú væri nýsköpun í atvinnulífi
þjóðarinnar. Háskólinn þarf að eiga
þama þátt. Aðstæður væru nú hag-
stæðar til þess aö efla rannsóknir og
nýtingu þeirra. Háskólinn á að eiga
frumkvæðið við fyrirtækin. Þar kæmi
tU bæði nýstofnað Þróunarfyrirtæki og
samvinnuverkefni.
Samvinnuverkefnin væru mikilvæg
og háskóUnn ætti að innheimta
aðstöðugjald af þjónusturannsókn-
unum. Virkja þyrfti aUa háskóla-
kennara í öUum verkefnum. Nýta
þyrfti sem best reynslu manna. Nú
væru t.d. vinnunefndir háskólaráðs
tvær en þeim þyrfti að fjölga upp í
fimm.
Forsendur fyrir auknu starfi væruj
auðvitaö viðunandi laun. Nú væri há-
skólastarfið beinUnis í hættu vegna lé-
legra launa.
Sigmundur minnti að lokum á aö við
stæðum á heröum forvera okkar. Bæta
þyrfti og byggja upp til auðgunar
menningu og atvinnulífi þjóðarinnar.
Hvetja þyrfti og styrkja þá ungu og há-
skólamenn þyrftu að kynnast betur
innbyrðis og kynna betur verk sín út á
viö.
Þá hófust frjálsar umræöur og tóku
til máls Araór Hannibalsson, Einar
Sigurðsson, Jónas Eliasson, Ágúst
Kvaran, Jón Torfi Jónasson og Björa
Þ. Guömundsson. Þótti fundurinn
takast hið besta og skýra þau mál sem
heitast brenna á háskólanum, auk þess
aö gefa glögga mynd af viðhorfum
frambjóðendanna til þeirra. G.T.K.
Ljósm. G.T.K.