Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.1986, Page 15

FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 1986.
15
Bókaþjóðin les vídeó
Fyrir nokkru átti ég erindi í sjoppu
úti á landi. Ég ætlaði að gera upp
reikninga fyrir blaðasölu síðustu
mánaða úr því ég var hvort sem er
á ferðinni.
Sjoppueigandinn, greind og vin-
gjamleg kona, sagðist vera að hætta
með blaðasölu. Það var nýbúið að
endumýja alla sjoppuna, færa til
veggi, mála og snurfusa. Að lokinni
endurskipulagningu komst konan
að þeirri niðurstöðu að það væri
ekkert pláss fyrir íslensk tímarit inni
í sjoppunni.
Hún sagði mér að það væri mikið
umstang í kringum blaðasöluna.
Sum blöð seljast vel, önnur illa.
Óseldu blöðin hrannast upp. Að vísu
bíður sjoppueigandinn ekkert flár-
hagslegt tjón þótt tímarit seljist illa
því blöð em alltaf seld í umboðssölu.
Blöð em svo til eina verslunarvaran
nú orðið sem seld er í umboðssölu.
Áhætta kaupmannsins er engin.
Að lokinni endurskipulagningu í
áðumefiidri sjoppu var um helming-
ur hennar kominn undir vistlega
sælgætis- og veitingasölu. Hinn
helmingurinn skiptist á milh bensín-
afgreiðlu og vídeóleigu.
Vídeó í staö lesturs
Um leið og ekkert pláss var lengur
til fyrir tímaritin í sjoppunni var
vídeóleigan þar stækkuð og endur-
bætt.
Þessi þróun er tímanna tákn og
ekki við sjoppueigandann að sakast.
Viðskipti em jú viðskipti og skiljan-
legt að menn sækist eftir hámarks-
hagnaði.
Samt er sárt að sjá íslenskt lestrar-
efni þurfa að víkja fyrir erlendum
myndböndum. Fjöldi manna heíúr
sitt eina lesefni úr blöðum og tima-
ritum og litur sjaldan í bók. Hætt
er við að sá lestur minnki eða hverfi
alveg þegar videóið skipar öndvegi
á meðan blöðin em falin undir borð-
um eða hreinlega útrýmt.
Að visu em flestar vídeómyndimar
textaðar. En það er fremur nöturleg
tilfinning að vita fjölda manna fá
„lestrarefhi" sitt sem neðanmáls-
texta með erlendum kvikmyndum.
Gjá aö myndast
Bókaþjóðin er að klofria. Öðrum
megin gjárinnar er minnihlutinn.
Þar er fólkið sem notar reglulega
alla þætti tungunnar, talar, les og
skrifar. Þetta er fólkið sem les mál-
vöndunargreinar Morgunblaðsins af
áhuga, skrifar bréf og greinar vegna
starfsins eða af persónulegum
ástæðum og fær islensku jólabæk-
umar að gjöf.
Hinum megin gjárinnar er stærsti
hluti þjóðarinnar. Þetta fólk lítur
sjaldan eða aldrei i bók, nema
kannski um jólin í eitthvað af létt-
ara taginu, helst þýtt. Það les oftast
blöðin, að minnsta kosti fyrirsagn-
imar. Og það les skýringartextana
í sjónvarpinu.
Þessi stóri hluti þjóðarinnar skrif-
ar aldrei neitt. Síminn, fjölmiðlar og
atvinnugreinaskrifarar hafa leyst af
hólmi þörf eða löngun fólks til að
skrifa. Sendibréf þekkjast vart
manna á milli nú orðið.
Að visu skrifa námsmenn. En þeir
gera það flestir tilneyddir og láta af
skrifum um leið og þeir sleppa úr
skóla.
Uppgjöf
Þjóðin hefur gefist upp. Málfars-
vöndun, málnotkun og viðhald
KjaHaiinn
Ólafur
Hauksson
ritstjóri og útgefandi
hjá Sam-útgáfunni
tungunnar er aðeins á höndum
nokkurra tuga þúsunda íslendinga.
Þeir hafa áhyggjur af útlenskuslett-
um, þágufallssýki, móðurmáls-
kennslu o.s.firv. Þeim finnst Sverrir
Hermannsson ábyrgur forystumaður
í viðhaldi íslenskunar.
Hinir Islendingamir hafa engar
stóráhyggjur, enda rekast þeir ekki
á vandamáhð í sínu daglega lífi.
Þeir geta flett upp í símaskránni
nokkum veginn skammlaust, lesið
dagblöðin á 7 mínútum og farið eftir
leiðbeiningunum í hraðbankanum.
Þessi stóri hluti þjóðarinnar horfir
á videó í stað þess að lesa sér til
afþreyingar. Það er ekkert til að
böndum".
skammast sín fyrir. En þegar til
lengdar lætur kemur það niður á
tungumálinu. Þegar þeim sem lesa
íslensku fækkar þá fækkar um leið
þeim sem skrifa hana.
Til að tungan verði ekki að einka-
máli menntamanna og embættis-
manna þarf að hefja sókn. Skólar
verða að leggja alla áherslu á notk-
un íslensku í ræðu og riti, þannig
að hver og einn hafi trú á getu sinni
í þeim efnum. Islenskt lestrarefni
verður að vera svo aðgengilegt (les-
ist ódýrt) að það freisti ekki síður
en vídeóspólumar. Fyrsta skrefið í
þá átt er að afriema söluskatt af
bókum og þeim tímaritum sem enn
bera hann.
Ólafur Hauksson.
„Þjóðin hefur gefist upp. Málfarsvöndun,
málnotkun og viðhald tungunnar er aðeins
á höndum nokkurra tuga þúsunda íslend-
inga.“
„Þið framtíðarmenn," sagði karl-
inn um leið og hann steig upp úr
heita pottinum í laugunum og
sendi um leið væna vatnsgusu með
lófanum að síðasta ræðumanni. Sá
var í miðri setningu og svelgdist
ógurlega á þar sem góður sopi lenti
beint ofaní hann, við gífurlegan
hlátur viðstaddra. „Annars ber ég
virðingu fyrir bjartsýninni," hélt
karlinn áfram yfir handriðið og
kom þannig í veg fyrir hefndarað-
gerðir ræðumannsins sem mat
einingu andans í Einari Ben.
„Við - „komandi menn“ - ,“
stundi sá málglaði milli hóstakvið-
anna, kinkaði kolli og náði sér
brátt aftur á strik í ræðunni um
gullna framtíð lands og þjóðar.
Hvemig lítur þetta þá út úr heitu
pottunum séð núna?
Einstakt árferði
Svo sannarlega á bjartsýnin við
á íslandi. Einstakt árferði til lands
og sjávar, æskan mannvænleg sem
aldrei áður, tækniframfarir auð-
velda lífsbaráttuna, menntun
þjóðarinnar með því besta sem ger-
ist í veröldinni og velferðarríkið
blómstrar í heilsugæslu og al-
mannatryggingum. M.a. verða
íslenskar kerlingar svo gamlar að
helst má ekki minnast á það og
þjóðfélagið reynir sitt ýtrasta til
þess að koma til móts við þá sem
em hallir í lífsbaráttunni og styðja
þá minni máttar. öfan á þetta bæt-
ist svo góð staða útflutningsat-
vinnuveganna á erlendum
mörkuðum, skuldirnar lækka með
dollaranum, sem stefnir í jafnvægi,
og lækkun olíuverðsins hefur ger-
breytt innflutningsverðlaginu til
stórbóta. Ennþá hefui einnig al-
þjóðlega séð tekist að koma í veg
fyrir viðskiptastríð milli Banda-
ríkjanna, Japans og Efnahags-
bandalagslandanna, þannig að
markaðirnir standa okkur nánast
alfarið opnir. Fyrir þvílíka verslun-
arþjóð sem Islendinga er þetta mjög
Komandi menn
stórt atriði og nánast lítið gjald að
greiða þótt við töpum einhverju á
lækkun dollarans sem var sátta-
bragð Bandaríkjanna við fríversl-
un í veröldinni og meðbræður sína
á „Hótel jörð“ í austri og vestri.
Svo er það blessaður hvalurinn.
Sefasýkin um selinn
Á sínum tíma tókst friðunar-
mönnum nánast að eyða byggðum
eskimóa og annarra norðurhjara-
íhúa í sefasýkisöldunni um selinn.
Þegar filmstjörnum og öðrum vitr-
ingum í þessum hóp var bent á
Annars ber auðvitað að varast
þjóðarrembu og „prósentumenn-
irnir", sem sumir andans menn
nefria þá sem reyna að brjóta efna-
hagsmál til mergjar, verða auðvit-
að að reyna að temja sér kalda
afstöðu til allra tilfinningamála, -
veri það freðfiskmarkaðimir eða
langamma Reagans. Undir þá
mælistiku sett verður víst langt í
doktorinn í vísindaveiðum landans
í hvalnum.
Stóru málin
Mestu máli skiptir þó að fólk al-
mennt geri greinarmun á stóru
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræöingur
„Svo sannarlega á bjartsýni við á ís-
landi. Einstakt árferði til lands og sjávar,
æskan mannvænleg sem aldrei áður...“
hverjar afleiðingar gerðir þeirra
hefðu fyrir afkomu þessa örfátæka
fólks, þá svöruðu þau því einfald-
lega til að þau hefðu bara ekki
gert sér grein fyrir þessu. Þannig
var kvittað fyrir það.
Langamma Reagans
Þegar hvalfangaramir verða
komnir á vonarvöl tilkynnir Ro-
nald Reagan þeim ábyggilega að
langamma hans hafi verið íslend-
ingur eða eitthvað álíka og frænd-
ur séu bara frændum verstir. Hvað
hefðú Bandaríkjamenn sagt ef ís-
lendingar hefðu gert athugasemd
við blóðvöll nautgripahjarðanna í
Chicago?
málunum og leiðréttingarmálum.
Auðvitað viljum við frelsi og þá
tilfinningu að við ráðum okkur og
okkar málum sjálf. En eins og karl-
inn sagði „frelsi mitt endar á nefi
náungans,“ má heldur ekki gleyma
því að við lifum í stórum heimi og
velmegun er ekkert sjálfsagt mál.
Hungur, fátækt, vanþekking, getu-
leysi og vonleysi blasir við stórum
hluta mannkyns. Fyrir því fólki
öllu er íslenskt þjóðfélag blátt
áfram paradís á jörð. Þetta eru
stóru málin: velmegun byggð á
traustu atvinnulífi, öflug heilsu-
gæsla, metnaðarfull menntunar-
stefna ásamt sívirkri félagslegri
samhjálp og síðan rétt mat á stöðu
þjóðarinnar í hinu alþjóðlega sam-
félagi. Leiðréttingarmálunum
verður þjóðin svo að treysta „pró-
sentumönnunum" að sjá fram úr.
T.d. hvort við græðum meira á
hvalveiðum eða traustum freðfisk-
mörkuðum.
Sjálfsvirðing þjóða
Þá er það spumingin um mann-
lega reisn og eðlilegt þjóðarstolt.
Sá sem glatar sjálfsvirðingunni lít-
ur auðvitað ekki glaðan dag. Fólk
á miðjum aldri man líka heims-
styrjöldina síðari. Þá bárust þjóðir
norðurálfu á banaspjótum. Tugir
milljóna lágu í valnum. Þá bar
mannlega reisn og þjóðarstolt oft
á góma. Nú nálgast íbúar jarðar-
innar það hröðum skrefum að
verða fimm milljarðar. Vandamál
sumra þjóða, svæða og heimshluta
eru svo geigvænleg að við í örygg-
inu og allsnægtunum hér á Fróni
megum ekki til þess hugsa. Við
reynum líka að hjálpa þessu fólki,
sendum peningagjafir, sérþjálfað
fólk og tæki og það rennur upp
fyrir okkur ljós; vandamálin eru
verri viðureignar en svo að við
leysum þau með fingursmelli í
heitu pottunum í laugunum.
Gott að vera íslendingur
Samt gagnar svartsýnin ekki
neitt, þá er bara betra að láta það
vera að skipta sér nokkuð af þessu.
Betra er að leggjast á bæn og biðja
um bjartsýni. 1 krafti þess síðan að
spreyta sig á öllum vandamálunum
á þjóðarheimilinu stóra. „Mörg
vandamál á stóru heimili," sagði
karlinn. En „hin ungborna tíð“ og
„komandi menn“ læra að svo best
skín ljósið um eyjuna okkar að
heimsfriðurinn og prósentumálin
séu í sátt og samlyndi. Af og til er
líka hollt að minnast þess með
þakklæti að vera íslendingur, þrátt
fyrir alla gúlsopana, mistökin í
leiðréttingarmálunum og grátleg
pólitísk mistök sem hinir málglöðu
í heitu pottunum sjá í hendi sér.
Þaðan séð lítur þetta allt mjög vel
út.
„Gjafir þínar, sól og vor.“
Lengi hefur „víkingaþjóðin i
norðri þráð „bjarta, heiða nótt“. Á
þessum undurfögru sumardögiun
er freistingin mikil að eiga þær
einu innri kenndir, sem náttúru-
fegurð, sólskin og fleiri gjafir og
tilhlökkunarefni sumarsins valda.
Smella fingri í heitu pottunum og
málið er leyst. Svo er bara að sjá
hvað framtíðin ber í skauti sér.
Stinga sér til sunds og reyna að
ná hinum bakkanum án þess að
kaffæra náungann.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.