Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.1986, Qupperneq 21

LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 1986.
21

nð höfum
en líl
ir okkar o
c. Margir
af GÁrstök-
æifí%QC
XJíXt.
1 .>, c'
leldi
r,
Lyftuhrædd
í blokk
„Ég átti heima í háhýsi þegar ég
var lítil, bjó á 6. hæð og 6 ára göm
ul var eg í lyftunni þegar rafrnagnið
íor Eg varð ofsahrædd, fékk alveg
neiftarlega innilokunarkennd. Eft-
ir drjúga stund var mér bjargað út
og þegar rafmagnið kom aftur fór
mamma með mig niður í lyftunni
&g man hins vegar ekkert eftir því
og alla tíð síðan hef ég haft óbeit
a lyftum. Fyrst á eftir fór ég aldrei
i þessa lyftu, labbaði upp og niður
en þegar frá leið tók ég lyftuna
upp. Eg hafði bara ekki úthald í
annað. En ég stíg aldrei fæti inn í
aðrar lyftur."
Viðmælandinn er Kolfinna
Knutsdottir. Eftir þennan um-
rædda atburð bjó hún í 15 ár á sama
stað en flutti að heiman fyrir fáein-
um árum. Það lygilega er að hún
flutt,, lbúð á 9. hæð í blokk. „Þessi
ibuð kom upp í hendurnar á mér
mig hafði langað að leigja mér íbúð'
og finnst það alveg þess virði þótt
eg þurfi að þramma stigana. Það
ma segja að þetta sé góð æfing Ég
nota lyftuna stundum til að senda
dotið mitt upp en labba alltaf sjálf "
Þegar talið berst frekar að lyftu-
hxæðslunni segist hún alveg geta
seð fyrir sér lyftur> tilhugsunm ein
fylh hana ekki ótta en „alltaf þegar
eg se lyftuatriði í kvikmyndum á
eg von á að eitthvað komi fyrir
Mer finnst líka mjög óbægiWt að
L
rzt í r
misjalnle _
legu lífi en þess erui
mörg dæmi að fólk
lifi algerlega á valdi
óttans.
; ::
sjáum i' daglogu lífi, í sjónv.íu'pi,:
eðabíói, ¦heyrum frásogn at eða
tesum um nö geti vorið Vuettu-
i'ráro kemur að rannsokiur.
haia leitt tjós aó i-ælm er tvj
svar sinmmi algengan hjá
konum en koiium en" skiptar
skoðanir eru vun ástæður þe«sa.
Einhverjlr vllja reJýja þetta til
þess að konur hafia nunna af
testosteronÍTOrthóni. en karlar.
„Aðrir hafa haldtð því fram að
konur titeínki sér undirgefhí,
dákvéðni og hræóslugirni. en
kaiiar Jíeri htns' vegar aö.dylja
ótta og leiti þá gjarnan á naðir
Bakkusar eða annárra vítrtu-.
gjafa.i þeirri viöfcilni." Auk
vímugjafanna nöfnir Eiríkur
aukna míiUwiiívslvi -æm algen-
gustu hliörun "félks við.i'a>tni.
Ví-i er að Ijotdinn aiíur liíir
meo vundamálmu og ei' tregnr
t.it að leita sér hjálpar hjá sal-
eða ¦öðru sénnennt-
við fælni er
etrtkum tvenus konar oitir því
hvort beitt er atferlisfræðileg-
um eða „psykodynamiskum"
leiöum en Eirikur er >>im af
mátsvörum þeirra fyrrhefhaii.
Fvrsta skref meðferðar er Æ
tun'in;
. sem ei
Þegar tekist hefur að ná valdi"
a auðveliíustu kríngumstædun-
umfikrar hannsiguppog fcekut*
lynr þær aðstajður sem erfiðari
eru, og svo Kol! at koth. Sa -em
hræðisl hunda skoðar i>rM
¦¦ rayndir af hunditm, hlustar síð-
an á hund gelta í næsta her
bergi, ter tnn í herbergið iþai
scm hundur er fyor í lokuðu
bi'u-i. þar næst stendur Hann t
nokkuna metra fíar];i?gð fr^
iiundtnnmo s.frv, t.ins.h;tnnget
Ur vertð rolegur í návist
hunda."
Gttiirior Gunnarsson sálfríeðr
ingur hefur töluvert fengist vtð
fælni. með „psy kody namiskura''
aðferðum en að hans sógn
leggja þær áherslu á fmna
ástæður fyrh* atferh og.breyta
því í b'eínu framhatdj. „Ein ieið
er að ky.nnast þvi gem maður
hræðisi,' segii (.uni-u „1 ) i
upp duíuðma. Vi'ft hræðum>t
það sora við þekkjum ekki og
eigum þyí auövelt með . að
magna þaft upp, Menn þurfaþví
í niörgum tilvikum aðeins að
horfást í augu við pappírstígris-.
dýrið, Eg er hins vegar þeirrar
skoðunai" að .felni.,stafi oft áf:
þvíað i okkur isa* otti s.em atór
ei hefnr verið tjáður. Ottinn
bom stíkur er eðhteg tilfinntng;
það e'r náuðsynlegt að varast
h;pttur os? eðlilec ðttaviðbrosro
vera i læstu herbergi og fæ oft inni-
lokunarkennd sem ég tel beina
afletðingu af þessu atviki. Þetta
hair manm auðvitað," bætir hún
við „eg get til dæmis ekki farið í
skola í New York þar sem húsin
eru tugir hæða. Þetta getur stund-
ura venð þreytandi. Þá set ég niður
fynr mér hvort betra sé að taka
t iTnaxT°f koma óþrevtt UPP eða
labba. Niðurstaðan er alltaf sú að
eg hleyp með bros á vör. Ég vil frek-
ar leggja alla þessa áreynslu á mig
heldur en að ganga í gegnum að
yhrvmna skelfinguna sem er ofsa-
leg- " -JKH
háL u eig.lnleea verið skít-
hrædduj. aUtnatt líf en fór ekki að
upphfa og kynnast óttanum al-
menmlega fyrr en á námskeiði sem
eg for a fynr nokkrum árum. Þá
fyrst gerð, ég mér ljóst að ég var
samankrepptmv líkaminn var
reyrður saman af stöðugum ótta
¦I1 rlUn.?ni Var ég ekki hræddur
við eitt oðru fremur heldur bara
allt og alla, segir Garðar Bald-
vinsson. „Ég var eiginlega hættur
W-T «°tta SVOna dagsdaglega
bvi eg hafði komið mér upp bæling-
EnStri S6m gerði mig annað
hvort ævareiðan eða hreinlega
lamaðtrnigsvoaðégfannekkitil
nems^ Þa reyndi maður að hanga
a gallharðn skynsemi sem var auð-
vitað engin skynsemi heldur geld
rokhugsun Undir oki hennar var
tilfinnmgahfið gjörsamlega inni-
byrgt og þegar ég fór loks að opna
það a namskeiðinu kom í ljós að
eg var gangandi púðurtunna."
Garðar segir að samskipti sín við
folk aður fyrr sýndu best hvernig
þessi otti virkar. „Maður lærir
formulur til að hegða sér eftir, til
dæmts heilsa og segja allt ágætt,
ensvoþegarfariðerútfyrirform-
ulurnar verður maður hræddur og
velur alltaf bara annað af tvennu
ems og ég sagði, að reiðast eða
lamast.
Þegar Garðar er spurður nánar
t^m^em SegÍSt hann hafe
komist að ymsu nyju um tilfinning-
ar sinar , framhaldi af því. „Ég fór
að vmna af kappi í tilfinningum
minum °S attaði mig fyrst á því að
ymsar tilfinningar voru mér gjör
samlega framandi eða þá að aðrar
voru svo viðvarandi að mér hafði
adreidottiðíhugaðþærværu
tilfinnmgar eða kenndir. Ég hélt
að þær væru bara eðlilegt ástand
Pannig var með óttann og reyndar
einsemdinalíka.Enégkomstlíka
að þvi að eg var hræddur við það
sem eg kallaði ótta. Og þessi ótti
var eigmlega alltaf ótti við refsingu
sfóar aðmmÍí- Það VM 6kki fvrr en
siðar að eg kynnhst hreinum ótta
ottanum sem ekki verður komist
undan,viðþaðóþekktaeða„hmað
genst næst". Til þess varð ég að
opna allan óttann við refsingar og
þa kom vmnan við innrætinguna
þess, handahófskenndu boð og
bonnsemmérvoru innrætt í æsku
Óttinn
vid óttann
þetta „má ekki" viðhorf og , hvað
heldurðu að fólk haldi". Ég var
Semse ákafl,ega ^vöfaldur í roðinu,
hfði tvofoldu tilfinningalífi; mínu
eigm sem ég var hættur að taka
mark a og einhverju tilbúnu þar
sem eg var sífellt að reikna út hvað
aðnr hugsuðu um tilfinningar mín-
SySS-fffi °g Serðir. Fyrst var
Það fjolskyldan, ættin og skólinn
en þegar fram í sótti bættust við
vmnufelagar, kunningjar, vinir og
loks allt samfélagið."
Garðar telur að þessi ótti eigi sér
ekKi ema afmarkaða orsök, nefhir
mnrætinguna sem lykilatriði, „en
egheld að upplagið eða mitt eigið
eðh valdi miklu um. Það hlýtur að
vera eitthvað í mér sjálfum sem
hleyptt mnrætingunni í þennan
farveg. Samspil aðstæðna og eðlis
getum við sagt. Annars er þessi
innræting náskyld ofsatrú og
strongum guðsótta sem hefur ein-
hvers konar helvíti að launum fyrir
vonda hegðun og himnaríki fyrir
gooa. Boðskapurinn var enda mjög
einfaldur: Ef þú verður ekki góður
H Tu"Lþér stranSlega refsað.
Handahofið sem ég minntist á gerði
það hka að verkum að það var al-
veg sama hvað ég gerði, mér var
alltaf refsað, ef ekki af öðrum þá
refsað! eg mér bara sjálfur. Allt var
oleyfilegt. Jafovel það að vera
m-æddur." JKH