Dagblaðið Vísir - DV - 15.09.1986, Page 30

30
MÁNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1986.
Valdið er Sverris
Stiklað á stóni á viðburðanku ári hjá menntamálaráðherra
1 haust verður liðið ár frá því að
Sverrir Hermannsson tók við embætti
menntamálaráðherra. Gengið hefur á
ýmsu frá því að ráðherrann hóf störf
. og mikið verið um átök. Ráðherra á
til dæmis yfir höfði sér tvær ákærur,
aðra frá Jafnréttisráði vegna stöðu-
veitingar sem talin er bijóta í bága
við ákvæði laga um jafhan rétt kvenna
og karla, hina frá samtökum náms-
manna vegna reglugerðar frá því í
janúar um frystingu námslána.
En þegar mikið gengur á vilja at-
burðir eins og þessir gleymast. Lesend-
um til fróðleiks eru því rifjuð upp
nokkur atvik sem átt hafa sér stað frá
því að ráðherrann tók við embætti.
Eins og til dæmis þegar sömu stofnun-
inni var útvegað nýtt húsnæði tvisvar
sama misserið.
Hús Mjólkursamsölunnar
Um miðjan desember keypti
menntamálaráðherra hús Mjólkur-
samsölunnar við Laugaveg fyrfr
Þjóðskjalasafii íslands. Kaupverð
hússins var 110 milljónir króna en hús
Mjólkursamsölunnar er 7.400 fermetr-
ar að stærð.
Ráðherra hafði engin samráð við
Alþingi eða fjárveitinganefnd vegna
þessara húsakaupa og á Alþingi 19.
desember var þeim mótmælt harðlega.
I stjómarskránni segir að allar fjár-
festingar á vegum ríkisstjómarinnar
séu háðar samþykki Alþingis.
Menntamálaráðherra studdist hins
vegar við lagaákvæði frá árinu 1974
sem heimilar honum að taka lán til
fasteignakaupa með samþykki fjár-
málaráðherra, þannig að samþykki
þingsins þurfti ekki til.
Húsakaup þessi þóttu aftur á móti
undarleg fyrir þá sök að fyrr um haus-
tið hafði menntamálaráðuneytið tekið
á leigu 1.200 fermetra húsnæði á Árt-
únshöfða gagngert undir starfeemi
Þjóðskjalasafiisins. Var gerður bind-
andi samningur til níu ára og kveðið
svo áum að ríkið greiddi tvær milljón-
ir króna á ári fyrir aðstöðuna, sem er
í stórhýsi Kristjáns Siggeirssonar. í
♦ framhaldi af því samþykkti fjárveit-
inganefrid Alþingis að verða við beiðni
frá menntamálaráðuneytinu um 1,6
milljón króna aukafjárveitingu á ár-
inu 1986 til að standa straum af
leigunni og til endurbóta á hús-
næðinu.
En það var áður en ráðherra fór út
í fasteignakaup.
Þegar blaðamaður DV hafði sam-
band við menntamálaráðherra 21.
desember, til að kanna hvað yrði um
leigusamninginn eftir kaupin á húsi
Mjólkursamsölunnar, svaraði hann:
„Þetta er lygi. Ég svara þér engu um
þetta.“ Lauk þannig samtalinu.
Sverrir hringdi þó í blaðamanninn
klukkustundu síðar og sagðist þá
*• „engar áhyggjur hafa af þessum leigu-
samningi." Aðspurður sagðist hann
hafa vitað um leigusamninginn áður
en hús Mjólkursamsölunnar var
keypt.
Núna er staðan í máli þessu sú að
Þjóðskjalasafnið ætlar að vera í leigu-
húsnæðinu í þijú eða fjögur ár eða
þar til Mjólkursamsöluhúsið verður
tilbúið. Hvað gert verður við leiguhús-
næðið eftir það veit enginn. Leigu-
samningurinn gildir til ársins 1994 og
leigan er tvær milljónir króna á ári
eins og fyrr segir.
Sverrir skipar lektor
Eitt fyrsta verk Sverris Hermanns-
sonar á nýju ári var að skipa Matthías
Viðar Sæmundsson lektor í íslenskum
bókmenntum við Háskóla íslands.
Gekk þessi ákvörðun þvert á vilja
dómnefndar og deildarfundar heim-
spekideildar.
Meðal umsækjanda um þessa lekt-
orsstöðu var Helga Kress, bókmennta-
fræðingur og dósent í almennri
bókmenntafræði við Háskóla íslands.
Dómnefhd mælti sérstaklega með
Helgu og Matthíasi í stöðuna en af
þeim tveim var þó meira mælt með
Helgu. Á deildarfundi heimspekideild-
ar fékk Helga einnig flest atkvæði eða
26, þá Öm Ólafsson, sem fékk sjö, og
í þriðja sæti var Matthías Viðar Sæ-
mundsson með fjögur atkvæði.
Sverrir færði þau rök fyrir ákvörðun
sinni að lektorsstaða þessi væri ein-
ungis laus til bráðabirgða, eða i tæp
þrjú ár á meðan Vésteinn Ólason væri
í leyfi. Helga væri dósent við Háskól-
ann og hefði henni verið veitt lektors-
staðan hefði þurft að ráða annan í
embættið sem hún gegnir nú. Þá hefðu
skapast erfiðleikar þegar Vésteinn
sneri aftur til starfa. Einnig væri
ástæða til að fá nýja menn, eins og
Matthías Viðar, til starfa við Háskól-
Ekki féllust þó allir á þessi rök og
olli ákvörðun ráðherrans mikilli
óánægju innan heimspekideildar.
Helga Kress sagði að ákvörðunin
væri i samræmi við ríkjandi kynja-
misrétti hér á landi og talandi dæmi
um valdníðslu. í janúarmánuði kærði
Helga stöðuveitinguna til Jafhréttisr-
áðs sem úrskurðaði í mars að mennta-
málaráðherra hefði brotið ákvæði laga
frá árinu 1985 um jafiian rétt kvenna
og karla. Var síðan ákveðið að afla
frekari gagna og kæra stöðuveiting-
una til dómstóla. Hefúr málið legið
niðri í sumar vegna réttarhlés en verð-
ur tekið upp að nýju með haustinu.
Framkvæmdastjóri LÍN rekinn
Önnur embættisfærsla menntamála-
ráðherra sem þykir varða við lög er
brottrekstur Siguijóns Valdimarsson-
ar úr stöðu framkvæmdastjóra
Lánasjóðs íslenskra námsmanna.
Fréttaljós
Erling Aspelund
Sverrir vék Siguijóni fyrirvaralaust
úr starfi 3. janúar síðastliðinn. í við-
tali við Morgunblaðið daginn eftir
sagðist menntamálaráðherra ekki
geta horft upp á sjóðinn rekinn öðru-
vísi en undir stjóm þeirra sem hann
treysti. „Þau skil sem mér voru gerð
af hálfu þessa sjóðs á síðasta ári fylltu
mig vantrausti á að vel og skynsam-
lega væri á málum haldið," sagði
Sverrir. „Mér var ekki gerð grein fyr-
ir stöðu mála sem skiptu tugum
milljóna króna.“
í ályktun, sem starfemenn Lána-
'sjóðsins sendu frá sér nokkrum dögum
síðar, var hins vegar bent á að af lög-
um og reglugerð LÍN sé ljóst að stjóm
Lánasjóðsins sé ábyrg fyrir þeirri
„vanrækslu" sem menntamálaráð-
herra sakar Siguijón um, það er að
áætlanagerð sjóðsins fyrir árið 1985
hafi ekki staðist, og að Siguijóni hafi
því verið vikið úr starfi á röngum for-
sendum. Töldu starfemennimir að
brottvikningin væri ólögleg.
Starfemenn Lánasjóðsins fóru á fund
Steingríms Hermannssonar forsætis-
ráðherra mánudaginn 6. janúar og
skomðu á hann að láta rannsaka
embættisfærslu menntamálaráðherra.
Forsætisráðherra sagðist ætla að taka
málið fyrir á ríkisstjómarfundi, en
Sverrir Hermannsson var þá staddur
erlendis.
Daginn eftir sagðist Steingrímur
telja að embættisfærsla Sverris varð-
aði við lög. „Það stefnir því í málaferli
og skaðabætur út af þeim aðgerðum
sem við erum að tala um,“ sagði for-
sætisráðherra í samtali við DV. Og
þeir voru fleiri sem efuðust um lög-
mæti brottrekstursins.
Sigurjón taldi sig geta með fullum
rétti höfðað mál á hendur ríkissjóði
og krafist skaðabóta. Af þeirri máls-
höfðun varð þó ekki þar sem sam-
komulag náðist um bætur til handa
Siguijóni. Miðaðist bótaupphæðin við
13 mánaða laun ásamt orlofi og hluta
af yfirvinnu og var samtals að fjárhæð
um 960 þúsund krónur. í frétt sem
menntamálaráðuneytið sendi frá sér
11. júrrí síðastliðinn segir: „Við ák-
vörðun bóta hefúr verið höfð hliðsjón
af niðurstöðu dómsstóla í málum sem
áður hafa gengið vegna brottvikning-
ar ríkisstarfsmanns úr starfi."
Brottreksturinn reyndist því ríkinu
dýrkeyptur.
Málefni Lánasjóðsins
Afekipti Sverris af Lánasjóðnum
voru ekki einskorðuð við brottrekstur
framkvæmdastjórans.
í upphafi árs gaf ráðherra út reglu-
gerð um „frystingu" námslána, þannig
að þau yrðu framvegis reiknuð miðað
við verðlag í september 1985 en ekki
samkvæmt hækkun framfærsluvísi-
tölu. Vakti þessi ákvörðun mikla reiði
meðal námsmanna og áleit Stúdentar-
áð að hún jafngilti 30% niðurskurði á
framlögum.
Reglugerðin var gefin út 3. janúar
en tveimur vikum síðar sagðist ráð-
herra ætla að draga hana til baka ef
hann fengi samþykki flokksmanna
sinna og samstarfeflokks í ríkisstjóm
um grundvallarbreytingar á starfeemi
Lánasjóðsins. í blaðaviðtali sagði
hann tillögur til þessara gagngeru
breytinga á lokastigi og að hann væri
þess fúllviss að hann fengi þær sam-
þykktar, jafiivel í næstu viku.
Aldrei kom til þess. Tillögumar, sem
Sverrir vísaði til, vom aldrei sam-
þykktar og ekki gerðar opinberar fyrr
en mörgum mánuðum síðar. Nokkrar
spurðust þó út, eins og til dæmis tillög-
ur um að námsmenn ættu að greiða
rúm 3% í vexti og kostnað ofan á verð-
tryggingu, endurgreiða lánin á þijátíu
árum og njóta ekki þaks á endur-
greiðsluhlutfalli. Féllu hugmyndir
þessar allar í slæman jarðveg.
Á Alþingi 30. janúar fóm fram um-
ræður utan dagskrár um málefni
Lánasjóðsins. Stóðu umræðumar í
rúmar fimm klukkustundir og vom
þingpallar þéttsetnir. Menntamála-
ráðherra lagði á þáð áherslu að
fregnir í fjölmiðlum um breytingar á
lögum Lánasjóðsins væm að mestu
tómar getsakir. Samstarfehópur, sem
hann hefði fengið til liðs við sig, hefði
lagt fyrir hann frumhugmyndir um
breytta skipan á málum LÍN, en hann
hefði sjálfur ekki haft tíma eða tæki-
færi til að taka afetöðu til þeirra
hugmynda og ekki enn rætt þær við
flokksbræður og samstarfemenn í rík-
issfjóm.
Og það þrátt fyrir fyrri yfirlýsingar.
Ingvar Gíslason, fyrrum mennta-
málaráðherra og þingmaður Fram-
sóknarflokksins, vakti athygli á því í
umræðunum að í stjómarsáttmála
Sjálfetæðisflokksins og Framsóknar-
flokksins er hvergi kveðið á um
breytingar á lögum um námslán og
námsstyrki. Hann benti á að mennta-
málaráðherra hefði sett á laggimar
endurskoðunamefnd til höfuðs Lána-
sjóðnum og starfsemi hans án þess að
nokkurt samráð hefði verið haft við
Framsóknarflokkinn. Hér væri því
verið að fara á bak við samstarfsaðila
í ríkisstjóm í einkar mikilvægu máli.
Þingmaðurinn sagðist ætla að beita
sér fyrir því innan Framsóknarflokks-
ins að barist yrði gegn öllum grund-
vallarbreytingum á starfeemi
Lánasjóðsins.
Viku síðar fól forsætisráðherra
Finni Ingólfssyni, formanni SUF og
aðstoðarmanni sjávarútvegsráðherra,
að kanna frumvarp Sverris um breyt>
ingar á lögum Lánasjóðsins. Finnur
gerði það og á meðan fengu þingmenn
stjómarflokkana ekkert að vita um
efni frumvarpsins.
ann.
Hvað næst, Sverrir?
V