Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.1988, Blaðsíða 22

22
LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1988.
Menningarverðlaun DV
1987 fyrir bókmenntir:
Mevskí
1 /
i i
aypKarsmiM
/
omra
mannskmniiJini
Spjallað við
Ingibjörgu Haraldsdóttur
þýðanda
g verð aö viðurkenna að verðlaun-
in komu mér á óvart. Þaö voru
gefin út svo mörg íslensk skáldverk
á síðasta ári að mér datt einhvem
vegin ekki i hug að þýðingar kæmu
til álita,“ segir Ingibjörg Haralds-
dóttir, en hún hlaut menningar-
verðlaun DV 1987 fyrir þýðingu
sína á Fávitanum eftir rússneska
rithöfundinn Fjodor Dostojevskí.
Fávitinn kom út í tveimur bindum
á vegum bókaútgáfu Máls og
menningar, fyrra bindið haustið
1986 og seinna bindið fyrir síðustu
jól.
Ingibjörg er fyrst innt eftir því
hvað hafl orðiö til þess að hún byrj-
aöi að fást við þýöingar.
í kvikmynda-
skóla í Moskvu
„Það er æði löng saga. Árið 1963
fór ég til Sovétríkjanna og hóf kvik-
myndanám við skóla í Moskvu. Á
þessum tíma hafði sjónvarpið ekki
hafið göngu sína hér heima, íslensk
kvikmyndagerð var í lágmarki,
þannig að þetta var langt frá því
að vera hagnýtt nám. Ég var sex
ár í þessum skóla en að honum
loknum fluttist ég til Kúbu og
dvaldi þar í önnur sex ár. Á þeim
tíma vann ég mest við leikhús
þannig að þegar ég kom hingað til
Islands að nýju var svo langt Uðið
frá því að ég fékkst við kvikmyndir
að ég var ekki tilbúin í þann slag
sem fylgir kvikmyndagerð hér á
landi. Mig skorti þá sannfæringu
sem þarf til að hella sér út í slíkt
ævintýri.
Þegar ég áttaði mig á að ég hafði
eytt löngum tíma til að læra eitt-
hvað sem ég kæmi ekki tU með að
vinna við fór ég að skoða máhn aö
nýju. Ég uppgötvaði aö hluti af
þessu námi voru tungumáUn sem
ég hafði lært, þau voru nokkurg
konar aukabúgrein og mig langaði
til að reyna að notfæra mér þá
þekkingu við að þýða.“
Nógu forhert
fyrir Dostojevskí
Fyrsta bókin sem Ingibjörg
þýddi var Meistarinn og Margaríta
eftir rússneska rithöfundinn Mik-
haíl Búlgakov sem út kom á ís-
lensku 1981. „Þetta er ein af mínum
uppáhaldsbókum sem ég komst í
kynni við í Moskvu á sínum tíma.
Ég byijaði á því að þýða fyrstu tvo
kaflana, fór síðan með þá niður í
Mál og menningu og sýndi Þorleifi
Haukssyni, þáverandi útgáfu-
stjóra. Hann las kaflana yfir og
sagði mér að halda áfram.
Á næstu árum þýddi ég tvær
bækur úr spænsku eftir perúansk-
an rithöfund, Manuel Scorza, fyrir
bókaútgáfuna Iðunni. Svo var ég
orðin nógu forhert til að ráðast á
Dostojevskí. Ég haföi lesið Glæp og
refsingu á rússnesku meðan ég var
í námi og langaði mikið til að þýða
hana yfir á íslensku. Hún hafði að
vísu verið þýdd áður, af Vilhjálmi
Þ. Gíslasyni, en ekki úr frummál-
inu. Ég vildi bæta um betur.“
Glæpur og refsing hlaut góðar
viðtökur híá íslenskum lesendum
þegar hún kom út 1984 og Ingibjörg
réöst ótrauð í næsta stórvirki, þýð-
ingu á Fávitanum. Henni reiknast
til að það hafi tekiö hana um það
bil eitt ár að ljúka við hvort bindi
fyrir sig, en á þessum tíma hefur
hún ekltí sinnt neinni annarri
vinnu sem neinu nemur, fyrir utan
þýðingarstarfið.
Aðspurð um þau vandamál, sem
fylgja því að þýða úr rúmlega 100
ára gamlli rússnesku, segir hún
þau vart meiri en að þýða úr öðrum
tungumálum. „Að mörgu leyti er
sú hugsun, sem einkennir bók-
menntír þessara 19. aldar „raun-
sæis“höfunda, ekki svo fjarlæg
þeirri hugsun sem okkur er töm.
Ég hef til dæmis átt í mun meiri
erfiöleikum með suðurameríska
texta þar sem hugsunarhátturinn
er framandi.
Aftur á móti er ýmislegt í stíl
Dostojevskí sjálfs sem er mjög erf-
itt að þýða yfir á íslensku. Bækurn-
ar eru til dæmis fullar af
smáorðum sem er ekki hægt að
þýða og þýða ekki neitt. Þetta eru
rússneskar upphrópanir sem má
helst líkja við orðið „sko“ í ís-
lensku. Dostojevskí bætir þeim inn
í samtöl tíl að færa þau nær tal-
máli. í þessu tilviki er aðalvanda-
málið ekki rússneskan sem slík
heldur íslenskan."
Nákvæmni og
tilfinning
Þegar Ingibjörg er beðin um að
meta sjálfa sig sem þýðanda segist
hún vera frekar nákvæm. „Það má
ef til vill segja að tíl séu tvenns
konar þýðendur. Annars vegar eru
þeir sem þýða frá orði til orðs og
hins vegar eru þeir sem leggja allt
kapp á að ná andblæ textans. Ég á
ef til vill meira sameiginlegt með
fyrrnefnda hópnum en hinum síð-
arnefnda, en auðvitaö reynir
maður að hafa bæði sjónarmiðin í
huga. Ég reyni að fá tilfmningu
fyrir frumtextanum og þýði síöan
eins nákvæmlega og hægt er án
þess að þýðingin hætti að vera ís-
lenska."
Ingibjörg líkir þýðandastarfinu
við starf rithöfundar að því leyti
að það er ekki hægt að læra til þess.
Óþýðanlegar
upphrópanir