Dagblaðið Vísir - DV - 18.04.1988, Síða 15

MÁNUDAGUR 18. APRlL 1988.
15
Risaálbræðsla í Straumsvík
Fremst á óskalista ríkisstjórnar-
innar í atvinnumálum er erlend
risaálbræðsla í Straumsvík. Á sama
tíma og útflutningsatvinnuvegum
landsmanna er haldið í úlfakreppu
með okurvöxtum er samninga-
nefnd stjórnvalda að reyna að fá
evrópska álhringi til að slá saman
í 180 þúsund tonna álbræðslu. Þetta
fyrirtæki og tilheyrandi virkjanir
er talið munu kosta um 1000 millj-
ónir bandarikjadala eða 40.000
milljónir islenskra króna. Engin
þjóðhagsleg úttekt hefur farið fram
á þessum áformum, sem myndu
virka eins og olía á eld byggðarösk-
unar á íslandi.
Alþýðubandalagið
krefst úttektar
Á Alþingi h'efur þingflokkur Al-
þýðubandalagsins flutt tillögu, þar
sem lagt er til að þjóðhagsleg úttekt
fari fram á áformunum um nýja
risaálbræðslu í Straumsvík. í slíkri
úttekt verði m.a. lagt mat á eftirfar-
andi:
★ Arðsemi og þjóðhagslega hag-
kvæmni álbræöslunnar.
★ Áhrifin af byggingu álbræðslu
og orkuvera á efnahagslífið.
★ Afleiðingarnar fyrir byggðaþró-
un í landinu.
★ Raforkusölu með tilliti til orku-
verðs frá nýjum virkjunum.
★ Áhrif þess aö útlendingar eigi
álverið.
Tillagan gerir ráð fyrir að nefnd
með fulltrúum frá öllum þingflokk-
um sjái um þessa úttekt með aðstoð
stjómvalda og hún verði tilbúin
fyrir lok þessa árs.
Fáheyrð vinnubrögð
Ef ráðist verður í slíka risaál-
bræðslu með tilheyrandi virkjun-
um væri um að ræða mestu umsvif
KjaUarinn

Hjörleifur Guttormsson
alþingismaður fyrir
Alþýðubandalagið
í íslandssögunni í tengslum við
eina framkvæmd og áhrifin á ís-
lenskt efnahagslíf yrðu gífurleg.
Vinnubrögðin í kringum þetta mál
eru öll með eindæmum, bæði í tíð
fyrrverandi og núverandi ríkis-
stjórnar. Nokkrir gæöingar stjórn-
arflokkanna í svokölluðum
„starfshóp um stækkun álvers“
eru látnir að mestu einir um þetta
mál. Alþingi er síðan ætlað að taka
við pakkanum, ef þeim Jóhannesi
Nordal og félögum tekst að koma
böndum utan*um hann, og sam-
þykkja innihaldið eða synja því
fyrirvaralítið. Þessi aðferð er orðin
vel þekkt úr fyrri álsamningum
með hörmulegum afleiðingum.
Þegar óbreyttir alþingismenn
gerast svo djarfir að flytja frum-
vörp, sem talin eru hafa útgjöld í
for með sér, er gerð krafa um að
kostnaðarmat fylgi frá Fjárlaga- og
hagsýslustofnun eða öðrum aðil-
um. Ríkisstjórnin er hins vegar
með starfshóp í gangi sem er að
efna til meiri fjárfestingarumsvifa
en áður hafa þekkst hér á landi og
þá er ekki minnst á tilkostnað og
efnahagsleg áhrif.
40 milljarðar á 5 árum!
Samkvæmt upplýsingum Frið-
riks Sophussonar iönaðarráðherra
er stefnt að því að ganga frá stofnun
formlegs undirbúningsfélags um
nýja álbræðslu á miðju sumri 1988
og telur hann að endanlegrar á-
kvörðunar um þetta óskabarn sitt
geti verið að vænta um mitt ár 1989.
Samkvæmt tillögum trúnaðar-
manna ríkisstjómarinnar í „frum-
hagkvæmniathugun" um
álbræðsluna er gert ráð fyrir að
hún taki til starfa í áföngum
1992-1994. Á sama tíma þyrfti auk
Blöndu að reisa virkjanir með um
2000 gígavattastunda framleiðslu-
getu á ári. Þessi pakki er talinn
kosta um 40 milljarða króna. Miðað
við 5 ára framkvæmdatíma þýðir
þetta um 8 milljarða króna inn í
hagkerfið á ári. Til að menn átti sig
á hvaða fjármunir hér eru á ferð-
inni má til samanburðar hafa í
huga að heildarfjármagn til allra
opinberra framkvæmda hér á landi
á árinu 1988 er talið nema 12,5
milljörðum króna. Þar eru m.a.
innifalin framlög ríkis og sveitarfé-
laga til skólabygginga, sjúkrahúsa,
hafna, flugvalla og vega um allt
land.
Alþingi kanni málið strax
Framkvæmdir viö nýja ál-
bræðslu munu hafa mikil áhrif á
þjóðarbúskap íslendinga og allar
efnahagsstærðir um margra ára
skeið. Gífurleg þensla mun verða
þeirra vegna á peninga- og vinnu-
markaði, ekki síst á höfuðborgar-
svæðinu, og hefur þó mörgum þótt
nóg um i þeim efnum að undan-
fórnu. Afleiðingin .verður óhjá-
kvæmlega stórfelldur samdráttur í
öörum fjárfestingum um allt land,
ef efnahagsstjómun, þar á meðal
verðþensla og vaxtastig, á ekki að
fara gersamlega úr böndunum.
Hvað segja menn um þá staö-
reynd að engin þjóðhagsleg úttekt
hefur fariö fram á þeim áformum,
sem nú er verið aö kynna væntan-
legum samningsaðUum á fundum
á hótelsvítum Evrópu? Ætti það
ekki að vera skylduverk Alþingis
að gera sér grein fyrir umfangi og
áhrifum slíkra stórframkvæmda á
efnahagslíf og byggðaþróun hið
fyrsta, eins og við þingmenn Al-
þýðubandalagsins gerum tillögu
um? Oft hefur verið beðið um
greinargerðir af minna tUefni!
Raforkuverðið
afgangsstærð
Ekkert hefur verið upplýst um
það hvaða raforkuverð sé.lagt til
grundvallar i viðræðum við hina
erlendu álhringi. Hið eina sem ég
hef um það eru ummæli, höfð eftir
stjórnarformanni Landsvirkjunar,
í DV 12. mars sl„ þar sem hann
segir: „Ekki hefur verið ákveðið
neitt um raforkuverð ennþá, en
ljóst er aö það verður ekki lægra
en hjá ísal.“
Hvað segja menn um svona mála-
tilbúnað? Álbræðslan á að vera
eign útlpndinga og það sem íslend-
ingar leggja í púkkið er raforka og
vinnuafl. Þá halda stjórnvöld þann-
ig á málum að engin stefnumótun
liggur fyrir um raforkuverðið. Raf-
orka á gjafvirði virðist eins og 1966
og síðar eiga að vera beitan til að
draga útlendingana að landi og al-
menningur á íslandi á að bera
kostnaðinn, ef illa tekst tU.
Árið 1982 upplýsti Landsvirkjun
að raforkuverð til stóriðju frá nýj-
um virkjunum þyrfti að vera á
bilinu 18-22 mill. Samningurinn
við ísal hefur eftir endurskoðun
1984 til þessa aðeins gefið 12,5-13,5
mill. aö meðaltali og raunvirði raf-
orkuverösins lækkað um fjórðung
á sama tíma vegna lækkunar
bandaríkjadals og alþjóðiegrar
verðbólgu. Er það þetta veganesti
sem ríkisstjómin hefur gefið samn-
ingamönnum sínum þegar verið er
að ræða um andvirði fyrir orku frá
sem svarar fjórum Blönduvirkjun-
um?
Hjörleifur Guttormsson
„Á sama tíma og útflutningsatvinnu-
vegum landsmanna er haldið í úlfa-
kreppu með okurvöxtum er samninga-
nefnd stjórnvalda að reyna að fá
evrópska álhringi til að slá saman í 180
þús. tonna álbræðslu.“
Rrfandi gangur
Þjóðhagsstofnun spáir íslending-
um um 250 milljarða vergri lands-
framléiðslu á árinu sem er á
núverandi gengi um 26 þúsund
dollarar á mann. Þetta eru gífurleg-
ar tekjur og til marks um það má
vitna til spár „The Economist Int-
elligence Unit“ um tekjur helstu
ríkja á árinu og samkvæmt því er-
um við íslendingar næsttekju-
hæsta þjóð veraldar og er það
annað árið í röð. Aðeins Svisslend-
ingar slá okkur viö með um 30
þúsund dollara tekjur.
Mikil þjóðarútgjöld
Þrátt fyrir þessi gleðilegu tíðindi
eigum við við ýms vandamál að
ejja. Fyrst og fremst er vandinn sá
að þrátt fyrir gífurlegan hagvöxt á
síðustu árum, sem líka nálgast
heimsmet, þá hefur kaupgetan
aukist helmingi meira og þannig
eru þjóðarútgjöld komin úr bönd-
unum. Við eyöum sem sagt rétt
einu sinni enn um efni fram og það
svo mikið að spár standa til þess
þetta árið að tvöfoldun á öllum út-
flutningi okkar til Bandaríkjanna
og Japan myndi varla nægja til
þess að brúa gapið. Þessi tvöföldun
á'sér þó auðvitað ekki stað og í
rauninni má þjóðin teljast góð ef
hún getur marið sama útflutning
og á síðasta ári. Við stöndum því
núna frammi fyrir skuldasöfnun
þetta árið upp á tíu til tólf milljarða
ofan á þá 85 milljarða sem við
skuldum nú þegar.
Blæðir út efnahagslega
Þetta eru í rauninni svo ótrúlegar
tölur að fæstir gera sér nokkra
grein fyrir þeim. Samt blasir það
við að við erum að auka skuldir
okkar, þrátt fyrir eitt mesta út-
flutningsgóðæri sem yfir þessa þjóð
hefur gengið og án þess að við séum
nokkuð sérstaklega að íjárfesta í
arðbærum útflutningsatvinnu-
greinum umfram það sem venju-
legt er. Auk þess má ekkert út af
bera með útflutningsatvinnuvegi
KjaUarinn
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
okkar til þess að þetta dæmi líti enn
verr út. í miðju góðærinu er okkur
sem sagt að blæða út efnahagslega
og erlendir fjármagnseigendur fá æ
meira tak á þjóðinni.
Þensla - erlendar skuldir
Þjóðin hefur fylgst með hetjulegri
baráttu stjórnvalda við verðbólg-
una, minnkandi þenslu af völdum
ríkisins í hagkerfinu og jöfnuð í
ríkisútgjöldunum. Samt er mikil
þensla enn í efnahagsmálum okkar
og hæstu raunvextir í veröldinni
virðast ekki fá slegið neitt á hana
enn þá. Mörg þúsund manns vant-
ar á vinnumarkaðinn og sem betur
fer er full atvinna í landinu en í
rauninnni er umframeftirspurn
eftir vinnuafli. Útlendingum fiölg-
ar við störf hér og við sitjum uppi
með vaxandi skuldir, sem að vísu
eru ekki eins tilfmnanlegar og áður
vegna lægri alþjóðavaxta, en þeir
hafa lækkað um helming síðan
1981. Hver býst þó við að þeim verði
stjómað í okkar þágu sérstaklega
í framtíðinni?
Skjótt skipast veður
Hækkun alþjóðavaxta eða
minnkandi útflutningstekjur okk-
ar, sem alltaf getur gerst því svipull
er sjávarafli, eða minnkandi hag-
kvæmni í útflutningnum, t.d. með
hækkun olíuverðs, geta hvenær
sem er haft gífurlega neikvæðar
afleiðingar fyrir þjóðarbúskap ís-
lendinga. Þá getur þjóð sem flytur
inn Kadilakka í dag, ekki einu sinni
haft efni á bensíninu á þá! Hver er
arðurinn af slíkri fiárfestingu fyrir
norðurhjaraþjóðina?
Grátkór frystingarinnar
Nú ætlar ef til vill einhver að með
þessum skrifum sé tekið undir það
sem kallað var í vetur „grátkór
frystingarinnar" og heimtuð geng-
isfelling. Auðvitaö ekki. Menn geta
rekið sín fyrirtæki allavega og
verða bara að taka því, ef illa geng-
ur. Einnig má benda á að hið fræga
góðæri var einmitt útflutnings-
góðæri, þannig að það hlýtur að
vera mikið þanþol í útflutningsat-
vinnuvegunum aö taka á sig
aukinn kostnað. En hugsi ríkis-
valdið svona, þá verður það líka
að líta í eigin barm. Er verðbólgan
útflutningsatvinnuvinnuvegunum
aö kenna? Nei, undir slíkt getur
enginn heiðarlegur íslendingur
tekið. Frekar höfum við notið gífur-
legs kaupauka vegna hæfni þerra
manna sem sjá um útflutningsat-
vinnuvegi landsmanna, og sem
hagkvæm innflutningsverslun
skilar heim.
Lukkuriddarar
-atkvæðakaup
Hvert mannsbarn veit að þenslu-
vandamál þjóðarinnar á sér orsök
í lausung ríkisfiármála á vissu
tímabili og skuldavandinn er að
hluta til einnig til kominn vegna
ævintýramennsku lukkuriddara í
stjórnmálum, sem voru bara að
kaupa sér atkvæði á kostnað þjóð-
arinnar. Skítt meö það þótt
afkomendur þeirra sætu í skulda-
súpunni. Nú er vandinn sérstak-
lega átakanlegur, því viö höfum
miklar tekjur, hagstæð ytri skil-
yrði, lága vexti og lágt olíuverð, en
erum samt að safna skuldum. Hvað
er þá til bragös?
Fastgengi, skuldasöfnun
í fyrsta lagi verðum við að gera
okkur grein fyrir því aö þær að-
gerðir mega ekki snerta kjör þeirra
sem lægst hafa launin. Hvert ein-
asta spor Alþýðuflokksins í þessari
ríkisstjórn hefur beinst að því að
vernda lítilmagnann í þjóðfélaginu
og-reyna frekar að millifæra frá
þeim sem betur mega sín. Smám
saman er að renna upp fyrir þjóð-
inni að Jón Baldvin Hannibalsson
er ekki aðeins sonur alþýðunnar,
heldur berst hjarta hans einungis
fyrir alþýðu þessa lands hversu
mikið sem andstæðingarnir reyna
að afllytja það. Frekar lætur hann
krossfesta sig með fastgengi og
skuldasöfnun, sem hann hefur allt-
af barist á móti, heldur én að stofna
til gengisfellingar, sem hann hefur
ekki samþykktar hliðarráðstafanir
fyrir hjá verklýðshreyfingunni, til
þess að vernda kaupmátt hinna
lægst launuðu. .
Þrátt fyrir það að við erum skuld-
ugasta þjóð veraldar með gífurlega
hátt raungengi á gjaldmiðli okkar
er spáð 15% hækkun raungengis á
árinu, sem endanlega getur sligað
útflutningsatvinnuvegi okkar og
þrátt fyrir þaö að orsök alls þessa
vanda kemur Alþýðuflokknum
ekkert við.
Einurð og heiðarleiki
Jóns Baldvins
Jón Baldvin hefur gert meira fyr-
ir ríkisfiármál þessarar þjóðar á
nokkrum mánuðum heldur en for-
verar hans í fiármálaráðuneytinu
í áratugi. Loksins er ríkisþensl-
unni, sem orsök verðbólgu í þessu
landi, kippt i burtu. Með einurð
sinni og heiðarleika kemur hann
framan að mönnum og segir þeim
nákvæmlega hveiju við höfum efni
á. Hann lofar ekki upp í ermina og
kemur svo í bakið á fólki með verð-
bólguna, umframprentun á seðlum
til lágkúrulegra atkvæðakaupa og
niðurlægingar þjóðarinnar á al-
þjóðavettvangi. Ef þjóðin ber gæfu
til þess að skilja tillögur Alþýðu-
flokksins, þá hverfur verðbólgan
eins og hjóm í vindi.
Greiðslujöfnuður
-frjáls verslun
Myndin verður þó ekki fullkom-
in, fyrr en jöfnuður næst einnig í
viðskiptunum við útlönd. Hafta- og
skömmtunarleiðin er löngu fyrir
bí. Alþýðuflokksráðherrarnir hafa
enga löngun til þess að láta þjóðina
skríða fyrir sér til uppáskrifta á
einhver leyfi eða millifærslur.
Frjáls verslun er öllum til hags-
bóta. Til þess veröur líka að vera
fullur skilningur á mikilvægi gjald-
eyrisöflunarinnar. Þessi mál eru
ekki ennþá komin í jafnvægi af
völdum Alþýðuflokksins. Þau
verða það bráðum. Þá má með
sanni segja að hér sé rífandi gangur
í driftinni. Það mega þó launþegar
vita að meðan heitt alþýðuflokks-
hjarta slær við stjórnvölinn í
fiármálum þjóðarinnar verða hags-
munir lítilmagnans hafðir að-
leiðarljósi í öllum aðgerðum.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
„ Jón Baldvin hefur gert meira fyrir
ríkisfjármái þessarar þjóðar á nokkr-
um mánuðum, heldur en forverar hans
í fjármálaráðuneytinu í áratugi.“