Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.1988, Blaðsíða 15

m þMivfTÚDÁfetM1 ^."'JÚMÍ Á988.
15
Hugleiðingar eftir hvvtasunnu
Mikið fagnaöarefni var að hvíta-
sunnuhelgin gekk stórátakalaust í
ár. Lítill áhugi var á skipuleggja
útihátíðir. Á síðustu árum var of
mikið af skemmdarverkum framið,
og margir fallegir staðir á landinu
bera þess enn merki. En mest þakk-
læti eiga veðurguðirnir skilið, sem
kölluðu rok og rigningu til hjálpar
á móti fylliríishðinu. Svo sátu flest-
ir og drukku heima, viðkvæmi vor-
gróðurinn slapp að mestu og engin
stórslys urðu á mönnum. Ósköp
væri gott að slíkt gæti endurtekiö
sig um næstu verslunarmanna-
helgi.
'Náttúruspjöll á Reykjanes-
skaga
En samt sá ég margt dapurlegt á
hvítasunnuferðinni minni um
Reykjanesskagann, ný og gömul
náttúruspjöll. Ég ætla að minnast
aðeins á öll bílhræin sem rekast
má á, allt ruslið á víð og dreif, alla
gamla kofa sem gleymst hefur aö
íjarlægja og eru að hruni komnir,
öll hjólförin á grónu landi. Það
kannast allir viö slíka sjón. Auglýs-
ing fyrir hreint og fagurt land?
Eg ætla að vekja athygli hér á
einum stað sem er eða reyndar var
mjög fallegur og stendur nú sem
dapurlegt dæmi fyrir hversu fer
KjaUarinn
Ursula Jiinemann
kennari
fyrir náttúruperlum hér á landi sem
njóta einskis eftirlits. Þessi staður
er skammt sunnan við Voga á
Vatnsleysuströnd, stutt frá vegin-
um til Keflavíkur og nefnist Bjallar.
Fyrir neðan klettabelti er skjól-
sæll staður og tijálundur, ekki
langt frá eru fallegar tjarnir. En
það er búið að bijóta hliðið, aka
þarna allt sundur á farartækjum,
skemma flestöll trén með því að
kveikja undir einu og einu svona
til gamans. Og sorpið sem finnst
undir hverri einustu hríslu er fólki
ekki til sóma. Þarna rakst ég meðal
annars á yfirgefið tjald, sennilega
hálffokið i sunnudagsrokinu, með
öllum útbúnaði, útatað í matarleif-
um og þaðan af verra. Öll svín
heimsins mundu mótmæla ef ég
tæki orðiö svín mér í munn að lýsa
slíku fólki. Langar þá, sem sóða
fallega staði þannig út, eiginlega
aldrei að koma aftur?
Hvað nær hreinlætisþörfin
langt?
Þegar íslendingar snúa heim á
leið úr ferðalagi erlendis segja þeir
oft hryllingssögur um hreinlætis-
skort í útlöndum. Enda bera heim-
ili flestra landsmanna vitni um
mikla snyrtimennsku.
Skyldi það vera sama fólk sem
hendir ruslinu sínu út um bíl-
gluggann, kaupir einnota grill til
að skilja eftir á útivistarstaðnum
að dvölinni lokinni ásamt pappa-
diskum, plasthnífapörum og ótelj-
andi umbúðum? Meiri þægindi,
meiri lúxus, meira sorp!
Hverjir eru sóðarnir?
Og ekki er sanngjamt að telja
bara unglingana vera seka um
sóðaskapinn. Skólabekkur einn í
Tjarnarskóla gerði nýlega rann-
sókn á „sjoppumenningunni‘\ í ljós
kom að þriðji hver sem út kom úr
sjoppu henti ruslinu á götuna.
Áberandi margir þeirra teljast vera
fullorðið fólk! Auk þess má geta að
margir unglingar vinna fyrir lágu
káupi í sumarstarfi einmitt viö að
hreinsa upp þetta sama sorp í bæn-
um og fegra umhverfið. Skyldu þaö
vera sömu ungmennin sem fylla
götur, stéttir og garöa með gler-
brotum og rusli á veturna?
Það er líka nóg að gera í sumar-
starfmu að slétta og sá í ljótu hjól-
förin á grænu svæðunum, sem eru
enn ekki gróin og gera það sjálfsagt
seint. Hvers vegna er fólk að aka
yfir gróin svæði, bæði innan- og
utanbæjar? Hugsar það kannski
þannig: Til hvers á ég dýran og
öflugan jeppa, ef ég má ekki aðeins
spóla og tæta hér og þar og stytta
mér leiðir yfir einhvern grasblett?
Eflingar náttúruverndar
erþörf
Timi er kominn til að vinna aö
hugarfarsbreytingu íslendinga:
Ekki að sigra og breyta náttúrunni
heldur að lifa í sátt og samlyndi við
hana. Víst gengur alltaf illa að
kenna gömlum hundum að sitja,
en það mætti byija hjá þeim yngri:
Taka upp í kennsluáætlun grunn-
skóla umhverflsfræðslu sem fasta
og reglulega kennslugrein, reka
látlaust áróður fyrir umhverfis-
vernd, einnig í fjölmiölum.
Ekki hefur margt merkilegt gerst
í umhverfismálum hjá núverandi
ríkisstjórn. Viss von er jú bundin
við fyrirhugaða stofnun sérstaks
umhverfismálaráðuneytis. Við
verðum að hugsa um framtíð þessa
dásamlega fagra lands sem við bú-
um í.
Ursula Jiinemann
„Skólabekkur einn í Tjarnarskóla geröi
nýlega rannsókn á „sjoppumenning-
unni“. í ljós kom að þriðji hver sem
út úr sjoppu kom henti rusli á götuna.“
Fjármálaráðheira sýndi pólitískt þrek
Við ákveðnar aðstæður í þjóðfélag-
inu geta komið upp þannig atvik
að hinn almenni kjósandi getur
gert sér grein fyrir því hver sé hinn
raunverulegi talsmaður - og þá um
leið hagsmunagæslumaður - al-
mennings í landinu, Dæmi um
þetta eru viðbrögð Jóns Baldvins
Hannibalssonar fjármálaráðherra
þegar hann stóð frammi fyrir þeirri
ögrun sem átti sér stað af hálfu fjár-
sterkra aðila sem voru nánast bún-
ir að hirða gjaldeyrisforða þjóðar-
innar á einum degi.
Ríkisstjórnin átti fyrir höndum
erfitt verkefni við að koma á sæmi-
legri skikkan í efnahagsmálum og
til þess þurfti hún nokkurn tíma.
Þá gerast þessi ósköp sem að fram-
an greinir.
Völd, áhrif og fjármagn
Við búum í lýðræðisþjóðfélagi
sem einkennist af því að sterkir
valdakjarnar á stofnanagrunni
hafa mikil völd. Þessir kjarnar geta
oft ráðið miklu um gang mála í
þjóðfélaginu. Valdið og áhrifin fara
að jafnaði saman við það fjármagn
KjaUariim
Karvel Pálmason
alþingismaður
sem þessir hópar hafa yfir að ráða.
Hér er ekki um að ræða fjölmennan
hóp heldur eru einungis nokkrir
aðilar sem ráða ferðinni. Dæmi um
þetta vald á stofnanagrunni eru
bankarnir. Stofnanir sem slíkar
eru valdalausar nema því aðeins
að þeim sé stjórnað af mönnum.
Þaö fer því eftir mönnunum, sem
stjórna stofnununum, hvernig til
tekst hverju sinni. Það er mæli-
kvarði á þessa stjórnun á hvaða
stigi hugarfarssiðfræðin stendur.
Ef það er tilfellið að það hafi verið
þessar stofnanir sem tæmdu því
sem næst gjaldeyrissjóðinn úr
Seðlabankanum á sama tíma og
ríkisstjórnin var að vinna aö
vandasömum úrlausnum í efna-
hagsmálum þjóðarinnar þá er það
hiklaust fullyrt hér að um brengl-
aða hugarfarssiöfræði sé að ræða
hjá þeim mönnum sem tóku þá
ákvörðun að kaupa upp nær allan
gjaldeyrisforða þjóðarinnar -
hverjir sem það hafa nú verið. í bók
einni stendur: „Þeir eru tilfinn-
ingalausir svo að þeir fremja alls
konar siöleysi af græögi.“
Fylgist með framvindunni
Af framansögðu má ljóst vera að
rík ástæða er til þess að almenning-
ur í landinu geri sér grein fyrir því
hvar hinir raunverulegu átakapól-
ar eru. Það er yfirleitt í kringum
fjármagniö sem þessir' áherslu-
þættir liggja. Því ber fólki að veita
því athygli hverjir það eru í raun
sem gæta hagsmuna þess. Sá sem
stóð upp úr hagsmunagæslunni og
sýndi pólitískt þrek andspænis
peningavaldinu var Jón Baldvin
Hannibalsson fjármálaráöherra.
Almenningur í landinu hafi það í
huga um leiö og allir eru hvattir
til að fylgjast með framvindu mála
- átökum löglega kjörinna fulltrúa
við stofnanaveldi hinna fáu en
voldugu.
Karvel Pálmason
„ ... þá er það hiklaust fullyrt hér að
um brenglaða hugarfarssiðfræði sé að
ræða hjá þeim mönnum sem tóku þá
ákvörðun að kaupa upp nær allan
gjaldeyrisforða þjóðarinnar - hverjir
sem það hafa nú verið.“
Loksins bjór - okkar sigur
Ég vil óska íslendingum til ham-
ingju með sigurinn. Eftir langa bar-
áttu hefur loksins verið ákveðiö að
leyfa bjór á íslandi. íslendingar
hafa fengið sitt persónufrelsi virt.
Nú þurfum við ekki lengur að
kaupa dýra ferö til útlanda til að
smakka á lífsins gæðum. Við erum
menningarþjóö.
Fyrir mér var bjórmáliö tákn.
Tákn um víkingana sem sigldu út
til íslands til að öðlast frelsi og
byrja nýtt líf. Og ef þetta frelsi er
ekki til staðar í landinu þúsund
árum seinna, þá er tími til kominn
að berjast.
Síðasta hrinan áhrifamest
í gegnum tíðina hefur oft verið
skrifað um bjór. En kannski hefur
þessi síðasta hrina verið sú áhrifa-
mesta. Ég blandaðist inn í málið á
sérstakan máta. Ég skrifaði grein í
Morgunblaðið um stærstu bjór-
verksmiðjuna í Kaupmannahöfn.
Nokkru seinna, er ég var að drekka
kaffi á Skeifunni niðri við höfn,
kom til mín hafnarverkamaður:
„Ég las greinina þína en þú tókst
enga afstöðu til bjórsins,“ sagði
hann og var mikið niðri fyrir.
Hvað meinti maðurinn? Hvað
sveið í hjarta hans? Ekki var það
þorsti eftir bjór. Nei, honum sveið
KjáUarinn
Ásgeir Þórhailsson
hvitaskáld
það, að í landi hans skyldi honum
ekki vera leyfilegt að drekka bjór
þar sem það var leyfilegt alls staðar
annars staðar í heiminum. Ég
skildi að þetta var spurning um
persónufrelsi og stolt.
„Þú kannt að skrifa, mér finnst
að þú eigir að taka afstöðu,'- sagði
maðurinn.
Auðvitað var ég sammála. íslend-
ingar áttu rétt á bjór eins og allir
aðrir. Ég var rithöfundur, hér var
verkefni fyrir mig.
Ég settist niður og skrifaði odd-
hvassa grein sem birtist í DV. Strax
á eftir svaraði Halldór Kristjánsson
stórtemplari grein minni með
miklum látum. Og þar með hófst
rideilan sem síðar átti eftir að hafa
stór áhrif. Því skoðanakannanir
sýndu að áður en ritdeilan hófst
var meirihluti íslendinga á móti
bjór. En eftir ritdeiluna var meiri-
hluti íslendinga með bjór.
Sjálfsmeðvitundin vaknaði
Vegna þess að bjórmálið kom í
fókus og margar góðar greinar
voru skrifaðar, áttaði fólk sig á hve
heimskulegt þaö var að banna bjór.
Sjálfsmeðvitund íslendinga vakn-
aði. Halldór Kristjánsson gerði
sjálfum sér stóran grikk með ákefð
sinni. Þar á ofan skíttapaði hann
ritdeilunni.
Án meirihluta fólksins hefði aldr-
ei unnist sigur í baráttunni. í raun
skipti það mestu máli aö opna augu
almennings, síðan leystist málið af
sjálfu sér. Og það réð úrslitum er
fram í sótti. Meirihluti þjóðarinnar
blés í seglin, máliö gat bara farið á
einn veg.
Það er hægt að hafa áhrif, það er
hægt að berjast fyrir réttlæti og
frelsi. En dreki heimskunnar er
seigari en harðasta gúmmí. Nú
hafa margir lagt hönd á plóginn.
Stóri sigurinn er þó sá að alþingis-
menn hlustuðu á vilja þjóðarinnar.
Við höfum sannað að alþingismenn
geta ekki ráðskast með okkur eins
og þeim sýnist. Nei, það er fólkiö í
landinu sem skiptir máli. Alþingi'
íslands er til að þjóna fólkinu, ekki
til að stjórna gerðum þess og löng-
unum.
Mín mótmæli
Fyrir tæpum tveim árum yfirgaf
ég Island og hét því að koma ekki
til baka fyrr en bjórinn yrði leyfð-
ur. Fólk spurði hvort mér væri
virkilega alvara, sagði að ég yrði
aö dvelja í útlandinu ævilangt. Mín
sannfæring var að bjórinn kæmi
og hann kom.
Ég sigldi yfir hafið, sömu leið og
víkingarnir. Nema í þetta sinnið
var það öfug leið, frá Islandi og til
Noregs. Þetta voru mín mótmæli í
von um aö það hefði áhrif. Sú ferð
kostaði mig næstum lífiö. En það
er önnur spennusaga. Norðmönn-
um fannst þetta aðdáunarverk, það
minnti þá að gamla hetjudáö. Mér
hefur því liðið vel hjá Norðmönn-
um í útlegðinni þessi tvö ár.
í hjarta mínu óska ég íslandi alls
góðs, að þjóðin komist áfram inn í
framtíðina, að við sitjum ekki fost
á skeri og drögumst aftur úr. Fyrir
mér er bjórmálið fyrsta málið í átt
að nýjum tímum.
Ég stóð við mitt heit, fyrir utan
sex daga heimsókn vegna jarðar-
farar. Nú er þungu fargi létt af sálu
minni, ég get komið heim þegar ég
vil. Og við sigruðum, hafnarverk-
maðurinn sigraði, ég sigraði, já, við
íslendingar sigruöum. Ég sendi
kveðjur heim og óska öllum til
hamingju.
Bráðum kem ég til Íslands og við
tökum næsta mál fyrir.
Ásgeir hvítaskáld
„Fyrir tæpum tveimur árum yfirgaf ég
Island og hét því að koma ekki til baka
fyrr en bjórinn yrði leyfður.“