Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.1988, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag:-FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Allir vildu spána kveða
Ekki er unnt að sjá, hvern forstjóri Þjóðhagsstofnun-
ar var að reyna að blekkja, þegar hann sagði í yfirlýs-
ingu hér í blaðinu í gær, að nýjasta þjóðhagsspá hefði
ekki velkzt um í kerfinu, heldur orðið til á þriðjudaginn
var, þegar hún var kynnt ríkisstjórn og fjölmiðlum.
Öllum þeim, sem fylgjast með, var þó kunnugt um,
að fyrir þá helgi höfðu bæði forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra komið fram í fjölmiðlum til að ræða inni-
hald þeirrar þjóðhagsspár, sem forstjórinn segir nú, eins
og hann sé nýkominn frá Marz, að hafi ekki verið til.
Munurinn á þessu volki þjóðhagsspár og hinum fyrri
er, að í þetta sinn tókst pólitískum hagsmunum í ríkis-
stjórninni ekki að fá spánni breytt, áður en hún var
birt almenningi. Stafar það af, að Þjóðhagsstofnun er
að reyna að reka af sér orðspor þjónustulundar.
í þetta sinn verður því að taka meira mark á þjóð-
hagsspá en löngum áður hefur verið hægt. Hún er ékki
lengur eins eindregin stefnuyfirlýsing ríkisstjórnarinn-
ar og hún hefur allt of oft verið áður. Hins vegar er
engin ástæða til að taka hana allt of bókstaflega.
Ef þjóðhagsspáin er skökk, er það ekki í áttina, sem
fjármálaráðherra heldur fram. Spáin ofmetur ekki fjár-
hagserfiðleika ríkissjöðs eða forustu ríkisins í-fram-
leiðslu heimatilbúinnar verðbólgu. Hún er ekki of svart-
sýn, heldur of bjartsýn, ef einhverju skeikar.
í umræðunni um þjóðhagsspá kemur á óvart, hversu
dólgslega fjármálaráðherra hefur haldið fram atriðum,
sem ekki er sjáanlegt, að séu annað en algerar firrur
og þverstæður. Breytingar á tekjukerfi ríkissjóðs hafa
ekki dregið úr tekjum hans, heldur stóraukið þær.
Þótt ríkissjóður sé á hausnum, hafa tekjur hans
aukizt um 4,3 milljarða umfram áætlun fjárlaga. Skatt-
heimtan hefur verið langt umfram fyrri venju. Það er
einkum vegna eftirminnilegra skattabreytinga, svo sem
matarskattsins og staðgreiðslu tekjuskatts og útsvars.
Líta má á spá fjármálaráðherra um enn auknar tekj-
ur síðari hluta ársins sem yfirlýsingu um, að fyrri orð
hans séu ómerk, og sem eins konar almenna hótun um,
að skattbyrði ársins verði ekki eins þung og hörðustu
gagnrýnendur héldu fram í vetur, heldur enn þyngri.
Tekjurnar, sem þegar hafa innheimzt, benda til, að
ríkissjóður æth að taka til sín stærri hlut landsfram-
leiðslunnar en áður hefur tíðkazt, 24,7% í stað 22,4%.
Nú er fjármálaráðherra að hóta því, að íslandsmet hans
verði enn stærra, þótt hann hafi áður neitað metinu.
Þessa gífurlegu tekjuaukningu hefur Qármálaráð-
herra ekki notað til að koma ríkissjóði á réttan kjöl,
heldur til að sóa henni í allar áttir og einkum þó í land-
búnað, sem er svo þurftarfrekur, að ekki virðast til þeir
peníngar í heiminum, er hann gæti ekki torgað.
í stað tekjuafgangsins, sem ráðgerður var, er kominn
hálfs milljarðs fjárlagahalli. Þar á ofan er lánsfjáráætlun
ríkisins komin þrjá milljarða fram úr áætlun. í hvorugu
tilvikinu eru öll kurl komin til grafar, svo að ástandið
á enn eftir að versna, þegar hður á síðari hluta ársins.
Nú síðast er h ármálaráðherra farinn að heimta meira
fé úr bönkunum og hótar þeim ella aukinni frystingu
spariQár. Augljóst er, að frystingin fer th verðbólgu-
hvetjandi verkefna og magnar enn hina gífurlegu sam-
keppni um rándýrt fjármagn, sem einkennir þjóðfélagið.
Eitt atriði er öruggt í þjóðhagsspánni. Það er, að ijár-
málaráðherra hefur rækilega misst tökin á starfi sínu.
Þess vegna vildi hann fá að ráða niðurstöðum spárinnar.
Jónas Kristjáns.son
Tvö sovét-
lýðveldi deila
Á björtum degi blasir fjalliö Ara-
rat í allri sinni tign viö borgarbúum
í Jerevan, höfuöborg Armenska
sovétlýðveldisins, handan dalsins
sem viö tindinn er kenndur en
einnig handan landamæranna aö
Tyrklandi. Þjóðarhelgidómur
Armena er á valdi erkiféndanna
sem frömdu á þeim þjóðarmorð
snemma á öldinni.
Sjálf náttúran minnir því Arm-
ena á glæsta en blóði drifna sögu
sína. Menningarsaga þeirra spann-
ar tvö árþúsund, frá því nokkrum
öldum áður en kristni varð ríkistrú
í Armeníu, fyrr en á nokkru öðru
byggðu bóh. Kristnitökunni fylgdi
blómaskeið mennta, sér í lagi bók-
mennta, á þeim öldum sem Róma-
veldi var að hrynja um vestanverða
Evrópu.
Síðan hafa óháð, kristin kirkja
og öflug menntahefð haldið arm-
ensku þjóðerni við, jafnt í heima-
landinu undir yfirráðum Persa,
araba, seldsjúka og ósmanna, og í
landflótta um allar jarðir, svo helst
verður líkt viö lifseiglu gyðing-
.dóms í útlegðinni.
Þegar veldum Rússakeisara og
Tyrkjasoldáns laust saman í lönd-
unum sunnan Kákasusfjallgarðs á
síðustu öld, höhuðu Armenar sér
að Rússum, sem voru þó kristin
þjóð. Varð það Tyrkjum átylla til
aö taka að strádrepa hvert arm-
enskt mannsbam sem þeir náðu til
í landamærahéruðunum á árum
heimsstyrjaldarinnar fyrri.
Armenar á flótta undan Tyrkjum
streymdu til yfirráöasvæðis Rússa.
Þegar keisaraveldiö komst svo í
upplausn eftir byltinguna, stofn-
uöu Armenar sitt eigiö þjóðríki.
Bolsévíkastjómin knúði það undir
yfirráð sín með liðsinni Asera,
múshmskrar þjóðar sem á land
austan að Armeníu. Að launum
fékk Aserbasjan í sinn hlut fjalla-
héraðið Nagomo-Karabakh, þegar
mörk voru dregin mihi sovétlýö-
veldanna 1923.
Þessi ráðstöfun er nú orðin tilefni
grimmUegrar þjóöernadeUu, sem á
einu misseri hefur magnast svo að
æðsta stjómarstofnun Sovétríkj-
anria, Forsætisnefnd Æðsta ráðs-
ins, hefur veriQ kvödd saman tU
aukafundar á mánudag til að reyna
að setja iUindin niður. Nú í vikunni
sagöi ráð Nagomo-Karabakh sig
úr lögum við Aserbasjan og ákvaö
að sameinast Armeníu. Æðsta ráð
Aserbasjan lýsti þá ákvörðun jafn-
harðan stjórnarskrárbrot og því
aUs ómerka.
Armenar eru fjórir flmmtu af
165.000 íbúum Nagomo-Karabakh.
Þegar þeir tóku að krefjast samein-
ingar við Armeníu í febrúar í vet-
ur, urðu alríkisstjómvöld í Moskvu
brátt að viðurkenna að þeir heföu
gUdar ástæður tU að kvarta yfir
ERLEND TÍÐINDI
Magnús Torfi
Ólafsson
hlut sínum undir stjórn Aserbasjan
í Bakú. Reyndist héraöið afskipt í
hvívetna miðað við lönd byggð As-
erum. Þar á ofan var armenska
homreka í skólum, útgáfustarf-
semi á tungunni torvelduð og kom-
ið hafði verið í veg fyrir að reist
væri endurvarpsstöð, sem gerði
íbúum Nagomo-Karabakh fært að
ná sjónvarpssendingum frá Arm-
eníu.
Stjómvöld í Moskvu hétu úrbót-
um á öllum þessum sviðum, eftir
að Armenar höfðu tekiö rækilega
undir málstað þjóðarbrotsins sem
byggir Nagomo-Karabakh. Var það
gert með fjöldafundum í Jerevan,
hinum fjölmennustu í manna
minnum. Fór þar allt friðsamlega
fram, en Ijóst mátti vera að mikil
alyara fylgdi máli manna.
Þá greip einhver hluti Asera til
sinna ráða, af þvi tagi aö hlutu að
vekja hjá hveijum Armena minn-
ingar um aðfarir Tyrkja. Óaldar-
lýður í borginni Sumgait, skammt
frá Bakú, hóf fjöldamorð á arm-
enskum borgarbúum, svo hroðaleg
að sovésk málgögn nota um at-
burðinn oröið pogrom, rússneskt
heiti á verstu níðingsverkum við
varnarlaus fórnarlömb.
Látið er heita svo af opinberri
hálfu að rúmir þrír tugir Armena
hafi verið myrtir í Sumgait, en tals-
menn Armena í Moskvu sögðu er-
lendum fréttamönnum þar að rétt
tala væri margfalt hærri. (Frá því
ókyrrðin hófst í sovétlýðveldunum
handan við Kákasus hefur engum
erlendum fréttamanni verið hleypt
þangað, og um tíma hefur Armenía
verið lokuð öllum öðrum en þeim
sem sannaö geta aö þar eigi þeir
heima.)
Samsekt yfirvaida Aserbasjan
má af því ráða, að alríkislögregla
var send til að rannsaka trúflokka-
moröin í Sumgait og réttarhöld yfir
300 sakborningum eru rekin utan
lýðveldisins. En sovétþjóðir utan
Ármeníu eru leyndar því sem gerö-
ist. Skellt er skolleyrum við því í
Kreml,- að Armenar í Nagorno-
Karabakh óttast nú beinlínis um líf
sitt, eigi þeir að vera lengur undir
stjórn Asera gefnir.
Armenar bundu vonir við aö
málstaður þeirra yrði kynntur og
mætti skilningi á 19. ráðstefnu
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
um síðustu mánaðamót. Þegar sú
von brást brast á allsherjarverkfall
í framleiösluiðnaði Armeníu.
Fjöldafundum hefur ekki hnnt í
Jerevan. Herlið hefur verið sent á
vettvang og aö minnsta kosti einn
maður beið bana fyrir gúmmíkúlu
hermanns, þegar verið var að ryðja
flugstöðina í Jerevan.
Armenum gremst að vonum, að
málstaður þeirra, sem farið hafa
með friði frá upphafi deilunnar, er
af sovétstjómarinnar hálfu lagður
að jöfnu framkomu Asera, sem
bæði eru berir aö þjóðakúgun og
fjöldamorði. Kremlverjum óar hins
vegar við, ef tekið er á annað borð
að hrófla við sögulegum órétti sem
þjóðir eða þjóðabrot í sovétveldinu
búa við. Fram á slíkt má svo viða
sýna, að enginn getur séð fyrir af-
leiðingar fordæmis sem gefið væri
í Nagorno-Karabakh.
Þar aö auki eru Armenar ásamt
nágrönrium sínum í Grúsíu og
þjóðum Eystrasaltslandanna
kunnir fyrir að búa við snöggtum
betri kjör en aðrar sovétþjóðir.
Stafar það af því að þar er mennt-
un, einkum þó verkmenntun, á
hærra stigi til jafnaðar en annars
staðar í sovétveldinu. En hjá fjöld-
anum ríkir líka öfund í garð þess-
ara þjóða, sem betur eru settar, og
mætti hæglega beisla hana í þágu
óánægju með og andstöðu við al-
ríkisstjóm sem virtist hygla ein-
hverri þeirra. Þar á ofan er við
múslíma að fást þar sem Aserar
eru, og býr hálf þjóðin handan
landamæra írans. Sovétstjómend-
ur eru tregir til hvers sem verða
mætti vatn á myllu íslamskrar
vakningar meðal þegna sinna.
Engu aö síöur er ótrúlegt aö við
svo búið verði látið sitja. íbúar
Nagorno-Karabakh una bersýni-
lega ekki lengur innan Aserbasjan.
Kremlveijar vilja þó með engu
móti uppfylla kröfu þeirra um sam-
einingu við Armeníu, af ótta við
það fordæmi sem önnur þjóðabrot
í vanda sæju í shkri niðurstöðu.
Líklegust niðurstaöa Forsætis-
nefndar Æðsta ráðsins eftir helgina
er að Nagorno-Karabkh veröi boðin
aukin sjálfstjóm og beinn aðgang-
ur að alríkisyfirvöldum í Moskvu.
Sú lausn væri engum deiluaðila að
skapi.
Af hálfu Gorbatsjovs og manna
hans er um það að tefla í þessu
máh, hvort unnt er að hna harö-
stjómarviðjar á fjölþjóðaríki, gefa
. hópum færi á að fjá vilja sinn og
kvarta yfir órétti, án þess að allt
fari í uppnám.
Magnús Torfi Ólafsson
Armenar í Moskvu efna til fundar í armenska kirkjugarðinum þar til
stuðnings málstað landa sinna heima fyrir.