Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.1988, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ 1988.
15
Skattgreiðendur geta allt eins
búizt við skattahækkunum í haust.
Staða ríkissjóðs er slík. Sama er,
hvort litið er á tölur fjármálaráð-
herra eða Þjóðhagsstofnunar. Þess-
ar tölur segja í raun hið sama: Rík-
issjóður er á kúpunni. Horfið hefur
verið frá þeim fyrirheitum að reka
ríkissjóð halialausan í ár. Nú þegar
viöurkennir fj ármálaráðuneytið,
að stefni í um 600 milijón króna
haila í ár. Miöað við reynsluna
væri réttara að tala um halla yfir
milljarð í ár. Þá benda tölur til, að
halh ríkissjóðs gæti á næsta ári
orðið 2,5-3 milijarðar króna. Það
eru auðvitað áætlanir. Hailinn gæti
orðiö miklu meiri að fenginni
reynslu. Hið góða, sem ráðherrar
segjast vilja, gera þeir ekki. Lofað
var hallalausum flárlögum. Það
var gert á elleftu stundu eftir fundi
ráðherra síðastliðið haust. Menn
sögðust hafa skihð, hvílíkar hættur
hallinn hefði í for með sér. Hann
yki þenslu og verðbólgu og skulda-
söfnun. Hið sama er nú uppi á ten-
ingnum. Halli í ár og næsta ár setur
þjóðarbúið í klemmu og spilhr
efnahagsmálunum. Jafnvel Þjóð-
hagsstofnun spáir 25 prósent verð-
bólgu í ár. Þær spár eru venjulega
íhaldssamar. Svo að verðbólgan
gæti orðið miklu meiri.
Gengislækkunarkór?
Viðskiptahalhnn við útlönd er
talinn munu verða 11 milljarðar.
Við hömumst því við að safna
skuldum. Th viðbótar framan-
greindri verðbólguspá eru útflutn-
ingsatvinnuvegimir í klemmu.
Frystingin er rekin með haha, sem
nemur yfir 8 prósent. í þeirri stöðu
stoðar htið, þótt fjármálaráðherra
tali um gengislækkunarkóra. Hætt
er við, að ekki verði komizt hjá
gengislækkun, fyrst 3 prósent
gengislækkun, sem Seðlabankinn
hefur heimild th. Síðan meira. Enn
mun þá draga úr innflutningi, sem
rhrissjóður byggir afkomu sína
mikið á. Enn mun þá verðbólgan
vaxa, og það fram yfir tölur Þjóð-
hagsstofnunar.
Fjármálaráðuneytið gerir stöð-
ugt nýjar áætlanir um stöðu ríkis-
sjóðs. Þær em ahtaf að breytast.
Ekki er langt síðan fjármálaráðu-
neytið taldi engan halla verða í ár.
Mánuði síðar var ráðuneytið farið
að spá yfir 400 mhljón króna halla.
Síðan leið ekki á löngu, þar th ráöu-
neytið talaði um nær 600 milijón
króna halla á ríkissjóði í ár. Og
mikla bjartsýni þarf th að ætla, að
hallinn verði ekki meiri. Sem
stendur er ríkissjóður í bullandi
haha. Þar er átt við stöðuna fyrstu
5 th 6 mánuði yfirstandandi árs.
Mikhs aðhalds er þörf seinni hlut-
ann, eigi halhnn ekki að fara langt
fram yfir mhljarðinn. En í fjár-
málaráðuneytinu era menn bjart-
sýnir á, að betur gangi að inn-
heimta skatta síðari hluta árs. Þó
geta ráðherrar ekki sagt, að þeim
hafi gengið iha að innheimta skatta
til þessa í ár. Staögreiðslan hefur
skhað í ríkiskassann miklu meira
en áætlað hafði verið.
Farið yfir stöðuna
Ráðherrar tala um að setjast nið-
ur meö haustinu og fara yfir stöð-
una. Það verður í tengslum við fjár-
lagagerðina. Skattahækkanir
munu þá verða ræddar. Vonandi
kemur þá ekki upp á borðið rétt
einu sinni enn hinn hlræmdi aftur-
virki skylduspamaður á hátekjur,
sem svo hefur verið nefndur. Það
gengi hka gegn öhum kenningun-
um um staðgreiðslukerfið. Stað-
greiðslan skilar ríkissjóði miklu
meira en við var búizt. Hún er þeim
mun þyngri skattpíning. Hækkun
tekjuskattsins, sem nú er orðin,
gengur gegn öhum fyrri fyrirheit-
um Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks um afnám tekjuskatts af al-
mennnum launatekjum. Nú sleppa
menn við skatt með um 40 þúsund
króna tekjur. Rétt væri, að ein-
stakhngar borguðu engan skatt af
um 75 þúsund króna mánaðartekj-
um - aöeins skatt af tekjum um-
fram það. Slíkt væri í samræmi við
loforð stjórnarflokka. Ráöherrar
segjast fegnir að fá svona mikið inn
af staðgreiðslunni. En tekjuskatt-
urinn er ranglátur skattur, sem
leggst fyrst og fremst á launafólk.
Hefur Jón Baldvin Hannibalsson
gleymt ummælum Gylfa Þ. Gísla-
sonar um tekjuskattinn?
Hvað um frelsið?
Víkja má að fijálshyggjunni. Hún
er nú talsvert á döfinni vegna ráðn-
ingar Hannesar Hólmsteins Giss-
urarsonar í Háskólann. En hún
hefur raunar ahtaf verið á döfmni
síðustu ár. Þaðan hafa komið
helztu kennimeistarar í hagfræði
undanfarin ár, menn sem sumir
Laugardagspistill
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
hafa fengið nóbelsverðlaun. Fijáls-
hyggjan vhl draga mikið úr rflris-
rekstri. Hugmyndin er að stór-
lækka skatta og leyfa sem mest
fijálsræði. Þetta hafa ýmsir hægri
flokkar tekið upp á stefnuskrár sín-
ar. Einnig hafa ýmsir jafnaðar-
mannaflokkar hahazt aö þessari
stefnu í nokkra. Menn hefðu ætlað
að óreyndu, að núverandi stjómar-
hðar hér styddu fijálshyggju að
hluta. En svo fer fyrir þeim eins
og Mhton Friedman hefur sagt.
Þegar menn setjast aö völdum, týn-
ast mörg af fyrri fyrirheitum.
Menn hætta að hugsa um aðalat-
riöin, heldur taka að safna meiri
og meiri tekjum fyrir hið opinbera,
th meiri og meiri eyðslu. Þetta hef-
ur gerzt hér. Hinir loforðagóðu ráð-
herrar okkar munu bara fagna æ
meiri skattpíningu á landsmenn og
leita leiða th að auka hana enn.
Það hefur einkum verið tekju-
skatturinn, sem verið hefur órétt-
Játur vegna tækifæra th undan-
skota. Margir vel stæðir geta skotiö
undan. Eftir sitja hinir, helzt laun-
þegar, sem þá bera skattinn uppi.
En mikh skattpíning er óréttlát að
öðra leyti. Þannig lendir matar-
skatturinn á hinum fátæku. Matar-
útgjöld þeirra era það mikill hluti
af hehdarútgjöldunum. Betur
standa þeir, sem hafa svo miklar
tekjur, að matarútgjöld era htið
hlutfall hehdarútgjalda. Þetta
þyrftu ráðamenn að hugsa betur.
Skattpíning hefur marga aðra
ókosti. Hún slævir áhuga á vinnu
og framfórum. Þegar sjáum viö, að
staðgreiðslupíningin hefur dregið
úr áhuga fólks á yfirvinnu, þegar
35 prósent shkra launa renna beint
th hins opinbera. Þetta ghdir um
aha skattpíningu: Menn vhja ekki
leggja jafnmikið á sig. Tekjur þjóð-
arinnar og framleiðsla verða minni
en eha. Hætt er við, að nú séum
við komin á það stig. Sumir era að
visu í þrælkun og verða að vinna
meira og meira th að hafa ofan í sig.
Við höfum lengi sett stolt okkar
í að hafa thtölulega minni skatt-
heimtu en önnur Norðurlönd. En
þar þarf líka að halda úti heijum,
sem við látum gera fyrir okkur.
Með því að auka skattbyrðina svo
mjög frá því, sem að átti að vera
stefnt, eram við á ipjög háskalegu
stigi, einkum þegar tekjur dragast
saman. Stjórnmálamenn hér ættu
að skhja einnig, að þeir auka ekki
fylgi sitt með þessum hætti. Hvar-
vetna þar sem komið er nú, er eitt
aðalumræðuefnið aukning skatt-
heimtu og hækkun verðlags, ekki
sízt hins opinbera. Verðbólgan æð-
ir fram, þannig að tala hefur májtt
um óðaverðbólgu aö undanfomu.
Óstjórn
Meðan er verðbólga hverfandi lít-
h í helztu viðskiptalöndum okkar.
Þetta sýnir að sumu leyti, að svo-
nefndar ytri aðstæður hafa verið
okkur í óhag. Verð á fiskinum okk-
ar hefur víða fallið erlendis. En
gleymum ekki, að þetta sýnir
einnig óstjóm á okkar málum.
Stjómmálamennirnir era í eyðsl-
unni. En þeir koma ekki í verk
þeim samdrætti ríkisútgjalda, sem
verða þyrfti. Aðhald og niður-
skurður era auðvitað einu svörin
við væntanlegum ríkishalla, ekki
skattahækkanir. Þetta vita svo sem
flestir. En eitt rekur sig á annars
hom, æth einhver stjómmálamað-
ur að skera niður. Þá rísa aðrir
upp. Hagsmunapotið og þrýstihóp-
arnir eru hvarvetna fyrir. Þeir
heimta meira og meira - og fá það
oft th óarðbærra greina. Stjóm-
málaforingjamir era allir fyrir-
greiðslumenn. Þeim finnst
skemmthegast aö vera í þeirri
stöðu að láta menn ganga á eftir
sér og veita þeim síðan stuðning
af almannafé. Þannig hefur heilu
greinunum verið haldið uppi - með
almannafé.
Eins og sagt var, hafa ýmsir
hægri flokkar og jafnaðarmanna-
flokkar haft minnkun skatta á
stefnuskrám, einnig hér. Þetta ber
ávöxt, þegar flokkamir standa við
það. Andstæðingar skattpíningar
eiga mikið fylgi. Þessi hreyfmg fer
líklega vaxandi. í næstu kosning-
um hér á landi getur ráðið úrsht-
um, ef einhverjir flokkar virðast
hafa góð mál í skattaefnum. Við
sjáum, hvað gerist erlendis, og lát-
um nú nægja að benda á viðgang
framfaraflokks Mogens Ghstrup.
Sá flokkur helzt við lýði, þótt hann
eigi stórskrýtinn foringja. Við
bendum einnig á, að það sem helzt
háir Dukakis, frambjóðanda demó-
krata í forsetakosningunum í
Bandaríkjunum, er að hann hefur
veriö harður í skattheimtu. Þetta
kann að verða honum að fahi.
Vissulega er niðurskurður ríkis-
báknsins hið eina, sem nú kemur
til greina af viti. Þessu hafa flestir
flokkamir verið að lofa - sumir
með hávaða. Munum við ekki eftir
ummælum sjálfstæðismanna um
skatta vinstri stjóma, þegar shkar
stjórnir sátu? En nú sitja sjálfstæð-
ismenn að völdum og skattamir
era í hámarki. Þessu verðum við
að mótmæla og láta í okkur heyra.
Flokkamir verða bæði að sldlja,
hve óheiðarleg og óæskheg skatt-
píningin er.
Sjá verður th þess, að fjárlaga-
hahanum verði mætt með niður-
skurði ríkisbáknsins og útgjalda
hins opinbera, ríkis og sveitarfé-
laga. Það er erfitt verk.
Haukur Helgason