Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.1988, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 2. ÁGÚST 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Við þurfum Karlalistann
Æskilegt væri, aö stjórnmálaþróunin leiddi fyrr en
síðar til myndunar flokks um hin höröu gildi í þjóð-
félaginu. Þau eiga sér engan málsvara, meöan hin spilltu
gildi og hin mjúku gildi eiga hvor um sig öfluga full-
trúa, sem ráða þjóðfélaginu með sterkri miðstýringu.
Hinir hefðbundnu stjórnmálaflokkar eru meira eða
minna uppteknir af valdabraski í kvótaráðuneytum og
ríkisbönkum og öðrum slíkum valdsöfnunarstofnunum,
sem settar hafa verið upp til að reyra þjóðfélagið í viðj-
ar miðstýringar af hálfu embættis- og stjórnmálamanna.
Hrossakaupin einkenna stjórnkerfi hinna hefð-
bundnu pólitíkusa. Á máh þeirra heita hrossakaupin
„að vera í pólitík“. í því felst það mat þeirra, að hin
spilltu gildi séu raunhæf og hagnýt stjórnmál, en önnur
gildi séu eins konar óraunhæf óskhyggja skýjaglópa.
í kerfi hinna spilltu gilda skiptir höfuðmáh, hveijir
verða bankastjórar Landsbankans; hvort Samband ís-
lenzkra samvinnufélaga getur fengið ríkisstjórnina til
að lækka vaxtabyrðina; og hvort Sambandið getur feng-
ið Landsbankann til að kaupa ónýtu Nígeríuvíxlana.
Þessi spihtu gildi hafa verið á undanhaldi fyrir hinum
mjúku gildum Kvennalistans. Þar er ekki spilhngunni
fyrir að fara, en hins vegar mikið af hugsjónamálum,
sem kosta mikla peninga. Hjá Kvennalistanum er fjallað
um, hvernig megi dreifa lífsgæðum á réttlátan hátt.
Kvennahsti hinna mjúku gilda er að því leyti líkur
stjórnmálaflokkum hinna spihtu ghda, að hann stefnir
að sterkri miðstýringu. Gæludýr hans eru bara önnur
en gæludýr hinna flokkanna, svo sem einstæðar mæður
og böm í stað Sambands íslenzkra samvinnufélaga.
Kvennahstinn viU, að stjórnmál snúist um að hjálpa
htUmagnanum, fremur en aflóga fyrirtækjum. í hans
heimi rennur fjármagnið um hendur félagsmálastofn-
ana th þeirra, sem minnst mega sín. í heimi hinna flokk-
anna rennur fjármagnið til þeirra, sem aðstöðu hafa.
Það, sem vantar í þessa mynd, þegar gömlu flokkarn-
ir grotna niður af eigin iUverkum, er karlahsti gegn
kvennahsta, flokkur hinna hörðu gUda tU mótvægis
mjúku gUdunum. Okkur vantar flokk til að stuðla að
framleiðslu verðmæta, fremur en dreifingu þeirra.
Flokkur hinna hörðu gUda ætti að stefna að strangri
markaðshyggju og gróðahyggju með miskunnarlausu
úrvah fyrirtækja, sem hafi næga rekstrarlega þjálfun
tU að standast samkeppni við umheiminn, meira eða
minna frjáls af íjötrum embættis- og stjórnmálamanna.
Flokkur hinna hörðu gUda á að geta sagt með tölu-
verðum rétti, að afrakstur hans aðferða sé meðal ann-
ars bezta leiðin tU að útvega fjármagn til að kosta hin
mjúku gUdi á þann hátt, að atvinnulífið sé ekki þess
vegna reyrt í viðjar skattheimtu, reglugerða og kvóta.
Flokkur hinna hörðu gUda mun hafna gæludýrum
flokka hinna spiUtu gUda. Hann hafnar hins vegar ekki
gæludýrum flokks hinna mjúku gUda, en bendir á, að
þau gæludýr eru dýr í rekstri eins og önnur. Heppilegt
sé að framleiða verðmæti upp í kostnaðinn við þau.
Þjóðin er byijuð að efast um notagUdi hinna hefð-
bundnu stjórnmálaflokka, sem segjast „vera í póhtík“,
það er að segja fyrst og fremst í spillingu og valdsöfn-
un. Hún hefur uppgötvað hin mjúku gUdi Kvennahst-
ans, sem nálgast fylgi Sjálfstæðisflokksins í könnunum.
Næsta skref er, að þjóðin uppgötvi, að hún þurfi einn-
ig alvöruflokk hinna hörðu gUda, eins konar Karlahsta,
sem geti verið hentugt mótvægi við Kvennahstann.
Jónas Kristjánsson
Úlfur! úlfúr!
Salmonella!
Kjúklingar!
Flestir kunna söguna um smala-
drenginn sem lék sér aö því í end-
urtekin skipti að hlaupa til þorps-
ins og kaila á hjáip manna til að
bjarga kindunum undan úifinum.
Loks hættu menn að trúa gabbinu
en þá kom úlfurinn og slysið varð
því að þorpsmenn sinntu ekki kalli
drengsins lengur. Það er nokkuð
svipað þessu sem nú er að gerast
hér á landi í sambandi við athafnir
nýrrar kerflskarla-stofnunar, sk.
„Hollustuvemdar", sem lög hafa
sett undir yfirstjóm heilbrigðis-
ráöuneytisins. Hingað til hefur
heilbrigðiseftirlit starfað á vegum
landlæknis og yfirdýraiæknis með
þeim árgangri að ég hygg að matar-
eitranir séu sjaldgæfari hér en í
öðrum löndum. Þá var ekki hrópað
í fjölmiðlum „salmonellur, kjúkl-
ingar“! og bent á saklausa „söku-
dólga“. Þetta er nú búið að ske
nógu oft til að nægi til aö ekki sé
gert neitt með þessa kerfiskarla
lengur. Enginn skyldi taka mark á
þeim ef þetta gerist oftar. Best að
nota gamla formið á þessu og leggja
þessa Hollustuvemd ríkisins nið-
ur. Stofnunin hefur valdið saklaus-
um mönnum allt of miklum búsifi-
um.
Hvemig get ég leyft mér að full-
yrða þetta? Mér er ekki ljúft að
rekja gang mála þegar um þessar
matareitranir hefur verið að ræða,
aö því það er ekki gaman að fletta
ofan af svona viröulegum eftirlits-
embættismönnum með hátíðlegan
kerfiskarla-svip og í hreppstjóra-
fótmn. En takið nú eftir því, neyt-
endur góðir, að matareitranir em
mjög sjaldgæfar á heimilum. Þær
koma venjulega upp á hótelum og
matsölustöðum. Hve margir
skyldu þeir íslendingar vera sem
hafa fengið slíkar eitranir í sigling-
um erlendis, ekki síst í suðlægum
löndum? Mig minnir að það hafi
verið landsþing breska Ihalds-
flokksins sem fékk upp til hópa
magakveisu og slæman niðurgang
þar sem þingmenn neyttu nauta-
kjötsmáltíðar á frægu hóteh fyrir
fáum árum. Oft fá menn matareitr-
anir í flugvélum en maturinn er
þar framleiddur í gríðarlega stór-
um matsölueldhúsum. Og hvað
skeði í Búðardal í fyrra? - og hvem-
ig unnu þá þessir hollustuvemdar-
eftirlitsmenn? 1. Var hreinlæti í
eldhúsinu gaumgæft? 2. Vom at-
hugaðar gerla-(salmonellu)-teg-
undir í saur starfsfólksins á hótel-
inu? 3. Var gengið úr skugga um
að kjúklingamir hefðu verið gegn-
hitaðir, minnst 1 80 gráður C og
vom þeir teknir beint úr steiking-
unni með hreinum eldhúsgaffli eða
töng og settir á diskana án þess aö
vera snertir með höndum mat-
reiðslufólksins? Þama liggur um
það bil 90% af orsökum matareitr-
unar, að minni hyggju, og er þar
lítill munur á matartegundum. 4.
Vora frystigeymslur og aðstæður í
sláturhúsinu athugaðar?
Að leita uppi og benda á framleið-
anda fuglanna og hrópa á hann 1
fiölmiðlum „Úlfur! úlfur!“ var bæði
ófyrirleitni og vanþekking hjá fiöl-
miðlum og sök hjá hollustueftirlit-
inu.
Og svo nokkra seinna kom
skandallinn i JL-húsinu. Ungur og
ágætlega fær maður er aö koma
upp hjá sér kjúklingaframleiðslu,
allt gert af myndarskap og þekk-
ingu. Fjölskyldan framleiöir orðiö
4 tonn af kjúklingakjöti á mánuði
en það er ríflega helmingur þess
kjötmagns sem „vísitölubú" sauð-
fiárræktarinnar hérlendis fram-
leiðir á ári. Hann er sem sagt með
kjötframleiðslu á við sex til sjö fiár-
bændur. Maður fær kjúkling mat-
reiddan í JL-húsinu eða heima og
fær matareitrun. Sökinni strax
Kjallarinn
Gunnar Bjarnason
ráðunautur
skellt á framleiðandann og honum
bönnuð sala á kjúklingum frá bú-
inu af heilbrigðisfulltrúanum á
Suðurlandi. Bóndinn varð gjald-
þrota fyrir vikið. Haldið þiö nú,
lesendur góðir, að ekki hefðu ein-
hverjir fleiri vesturbæingar í
Reykjavík, sem versla í JL-húsi,
fengið í magann þar sem frá þessu
eina búi vora seldir um eitt þúsund
kjúkhngar á viku? Þetta var annað
hneykslið í fyrra. Ríkisstjórnin
ætti að sjá sóma sinn í að greiða
þeim tveimur kjúklingabúum, sem
urðu fyrir áfallinu í fyrra, fullar
skaðabætur og leggja niður starf-
semi þessara eftirlitsmanna. Eftir-
lit dýralæknanna með búunum
nægir. Hvar skyldi finnast skepnu-
hús þar sem ekki úir og grúir af
óteljandi tegundum saurgerla?
Almenn fræðsla
Ég kenndi m.a. gerlafræði og
mjólkurfræði í meira en tvo áratugi
í bændaskóla hér á landi. Þá vora
á markaðinum tvær afbragðsgóðar
kennslubækur í þessum greinum
eftir dr. Sigurð Pétursson gerla-
fræðing og starfsmann við atvinnu-
deild Háskólans. Ég reyndi einu
sinni að komast að því hvort þessi
mikilvægu fræði og þessar ágætu
bækur væra ekki námsefni í skól-
um fiskiplássanna þar sem unnið
var að matvælaframleiðslu. Mér
virtist þessum fræðum vera lítfil
gaumur gefinn þar sem ég grennsl-
aðist eftir. Og nú era húsmæðra-
skólarnir ekki lengur starfandi.
Hvar er matreiðsla kennd svo að
gagn sé aö í skólakerfi okkar? Er
til góð kennslustofnun fyrir mat-
reiðslumenn, slátrara og yfirmenn
í fiskverkunarhúsum? Þetta er
mikfivægt og þarf aö vera í góðu
lagi en eftirlits-kerfiskarlar og mest
af þessu eftirlitsmanna-kerfi í
landinu er hreinasta húmbúkk og
mætti spara það að mestu. Ég vfi
hér með benda Jóni Baldvini fiár-
málaráðherra á þetta. Hann hefur
beðið um spamaðartfilögur.
Allt þetta brambolt Hollustu-
vemdarinnar gefur mönnum
sterkan grun um að þeir séu að
vekja á sér athygli og hræða al-
menning og landstjómendur tfi að
fiölga hjá sér höi, stækka rann-
sóknastofur tfi að telja fleiri gerla
og rannsaka eitur í súpuhtum og á
glerungi brjóstsykurs, aht era
þetta vörategundir sem gengið hafa
á heimsmarkaði í áratugi. Einu
sinni var hrópað um allan heim að
sakkarín væri banvænt og hefði
valdið krabbameini í rottum. Mér
var sagt það í Ameríku að rottun-
um hefði verið gefið aht aö því það
magn sem nam þeirra eigin líkams-
þyngd yfir árið. Ég hef neytt sakk-
aríns í áratugi án þess að kenna
merkjanlegs meins af því en ég
mundi þá líklega þurfa að koma
ofan í mig um 80 kg af því á 12
mánuðum tfi að fá krabbameiniö.
Vonandi lætur Hollustunefndin
vítamínblöndumar og steinefna-
blöndurnar í friði en í stórum
skömmtum er þetta flest banvænt
eitur.
Varnaðarauglýsing
Landlæknir hefur látið gera og
birta mjög áhorfanlega sjónvarps-
auglýsingu tfi aö koma því sterk-
lega inn í vitund fólks hversu nauð-
synlegt er að varast hinn hræðfieg-
asta sjúkdóm sem mannkyn hefur
ennþá þekkt svo sögur fari af. Svo
voðalegt er þetta að sjúkdómurinn
er fylginautur ástarunaðar manns-
ins. Aögátin er þeim mun mikfi-
vægari.
Nú bar svo við um daginn að
Hohustuvemdin þurfti að aðvara
fólk með svipuðum tilþrifum við
kjúkhnganeyslu. Sett var á svið í
sjónvarpi matarborð þar sem uppá-
búnir kerfiskarlamir með miklum
ábyrgðarsvip sátu við borð og átu
kjúkhng og var sjálfum heilbrigðis-
ráðherranum boðiö með. Hvaö
sagði svo aht tfistandið: Jahá, góð-
ur er kjúklingurinn - en hættifieg-
ur: Þið getið fengið niðurgang.
Það hefði nú verið tilkomumeira
að hafa herramennina aha
berstripaða sitjandi á klósettinu
með þjáningarsvip. Það hefði verið
í samræmi viö hstina í auglýsingu
landlæknis, en aðeins dáhtiö annað
þema.
Ég hef aldrei séð eins brútalan
áróður gegn fæðutegund og gegn
þeirri sem einna hohust er og eftir-
sóttust af neytendum og unnt er
að framleiöa svo ódýrt að hún
keppir við fiskinn á heimsmarkað-
inum hvað verö snertir.
Svona áróðursstríð er vel þekkt
í Bandaríkjunum. Þegar kjúklinga-
neyslan óx svo mikið fyrir nokkr-
um áram að nautakjötsframleið-
endur óttuðust um hag sinn var
fyrst farið að hrella neytendur með
fiölmiðlafréttum um salmonelluna.
Þetta verkaöi kröftuglega í nokkur
skipti en svo gleymdu neytendur
þessu og kjúkhnganeyslan óx.
Svipað skeði í fylkinu Maine
nokkra seinna. Þar veiða menn og
borða mikið af humri. Nú fór kjúkl-
ingurinn aö ógna humarverðinu
og þá vora eftirhtsmenn hollustu-
vemdanna fengnir tfi hðs við hum-
ar-karlana og settur í gang salmon-
elluáróður. Það verkaði skamma
stund.
Hvað skeði ekki í Þýskalandi í
fyrra með „orminn í fiskinum"?
Dramatískur sjónvarpsþáttur var
gerður og afitaf era hollustu-kerf-
iskarlamir einhvers staðar nærri
þessum „úlfa-upphrópunum“ og
menn tefia víst að þeir, sem kosta
áróðurinn gegn kjúkhngum eða
fiski vegna orma eða salmonella,
múti þessum kerfiskörlum tfi að
hjálpa sér i stríðinu viö ódýra og
hohu fæðutegundimar. Þetta era
„grænfriðungalæti“ kostuð úr
undirheimum gróðabrallsins.
Gunnar Bjarnason
. aðmatareitranirerumjögsjald-
gæfar á heimilum. Þær koma venjulega
upp á hótelum og matsölustöðum.“