Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.1988, Blaðsíða 32

32
ÞRIÐJUDAGUR 2. ÁGÚST 1988.
Lífsstfll DV '
Tískutungutak unga fólksins
Það er „in" að sletta en
„out" að gera það ekki
Dj... er þetta töff, ég fila þetta í
tætlur ræmur (lika mjög vel), hann
er algert skumbek eöa skumbó
(glæpalegur), ferlega er þetta gott
átfit (klæðnaður), æðislega er þessi
ljúfur, þetta er súper (mjög gott), ég
er í sjokki (að bregða), þetta er alveg
júsless (ónothæft), þetta er mergjaðs-
lega fiott, sjáðu pervertinn (ógeðsleg-
ur maður), þetta er absúrd (íjarri
raunveruleika), enu uppfull af en-
ergii?- (orku), þessi er með paranoju
(geðveikur), þetta er inn (í tísku) og
hitt er át (ekki í tísku), ferlega eru
þetta kúl (frakkur) gæjar og píur,
æöislega er þetta næs (huggulegt)...
Þetta tungumál, sem er skrifað eins
og það heyrist, er algengara en menn
grunar. í rauninni er það til hvar sem
er meðal ungs fólks í dag. Hér er átt
við fólk frá um 15 ára aldri upp í jafn-
vel 30 ára, ef ekki eldra. Þessi hópur
hefur einnig tileinkað sér öfugmæli,
t.d. er sagt: „Þetta er ekki hallæris-
legt,“ með áherslu á ekki og það þýð-
ir í raun að þessi ákveðni hlutur sé
hallærislegur. Eða sagt er beint: „Þú
ert ferlega feit,“ sem þýðir að við-
komandi sé tággrönn.
búa sér til sitt eigið tungumál sem byggir mikið á slettum, aðallega úr ensku, til
sumum atvinnugreinum, sbr. í heil-
brigðisstéttunum og meðal flugfólks
svo að eitthvað sé nefnt. Einnig má
nefna hið svokallaða tölvumál sem
mótast hefur á tölvuöld. Hér er ein-
ungis átt við það mál sem fólk notar
í vinnunni og ekki þar meö sagt að
það sé daglegt mál hjá þessu fólki.
En sem betur fer vinna menn
„hörðum höndum" við að reyna að
íslenska atvinnumálið. Hefur mikil
vakning orðið hjá almenningi við að
yfirfæra þessi orð yfir á íslensku.
Hins vegar reynist mun erfiðara
að fást við það mál sem ótilgreindir
hópar hafa tileinkað sér. Þá er sér-
staklega um að ræða grunnskóla- og
jafnvel framhaldsskólagengið fólk
sem finnst „töff ‘ að sletta og ofnota
og brengla lýsingarorð, að ekki sé
talað um aö gefa gömlum orðum
nýja merkingu, en það nefnist slang-
ur.
Hver kynslóð hefur
sitt tungumál
Þetta á tíöum við fólk sem heldur
sig í klíkum, eins og sagt er, og mynd-
ar oft og tíðum sérstakan orðaforða
innan sinna hópa. Þegar þessir hópar
tvístrast, vegna giftinga, barneigna,
atvinnu, skóla o.s.frv., er þetta mál
' lagt niður og gamla-íslenskan tekin
upp. Þá tekur næsta kynslóð við og
býr sér til sitt eigiö tungumál.
Það er ekki þar með sagt að þessir
„klíkukrakkar“ kunni að tala hreina
íslensku en finnist einhverra hluta
vegna akkur í því að „betrumbæta"
tungumáliö með ýmsum orðum.
Margir hafa haft á orði að nýju út-
varpsstöðvarnar hafi heldur en ekki
ýtt undir þetta orðfæri, svo að ein-
hveijir sökudólgar séu nefndir.
Sainkvæmt hefð hafa slettur þann
kost að deyja út í tungumálinu en
slanguryrði lifa oftast mun lengur.
Slettumar eru teknar beint úr er-
lendum málum, enskunni t.d., eins
og, sést glöggt fremst í greininni, og
menn hafa tilhneigingu til þess aö
Þessir rómantíkerar hafa það fer-
lega næs og eru að horfa á mergj-
aðslega flott tungl.
dæmis er það inn að fará á Hallær-
DV-myndir GVA
að beygja þær samkvæmt íslenskri
málhefð. En ofnotkun lýsingarorða
er hins vegar allt annar handleggur.
„Misnotuð“ lýsingarorð
Það má vera að ein skýringin sé sú
að enskan sé öllu frjórri af lýsingar-
orðum, því finnist unga fólkið það
vanta fleiri sterk lýsingarorð og noti
tvö eða fleiri til að ná fram magnaðra
andrúmslofti, að eigin dómi. Einnig
má nefna tökuorð sem hafa fest í
tungumálinu, samanber orðatiltæki
sem margir ofnota; ég drep þig ef þú
öskrar (I’ll kill you if you screem).
Drepa í þessu tilfelli er ekki bókstaf-
leg merking, aðeins áhersluorð og
þýðir að viðkomandi verði kannski
í mesta lagi reiður eða sár o.s.frv.
Þetta er einnig spuming um að
skera sig úr og vera áberandi hópur
sem kann að tala með slettum. Oft
og tíöum á það við yngra fólk sem
er fremur áberandi í félags- og
skemmtanalífi í skólum og út á við.
Rokktónlistarmenn eru oftar en ekki
taldir til stærri hópa sem sletta
gjarna í textum sínum og er það oft
vegna tiskuáhrifa erlendis frá. Einn-
ig vill þetta oft verða með fólk sem
vill halda Sér ungu í anda. Það má
geta þess að þetta á alls ekki við alla
og þeir eru fleiri sem vanda sig við
að tala mjög gott íslenskt mál.
Erlendir námsmenn furða
sig á breytingum
I samtali við íslenskt námsfólk,
Yngra fólk, og margur sem eldri er, myndi segja aó þessi hnífamaður væri
i víruðu átfitti með algjöra paranoju.
Rokkbylgjuslettur
Álíka slettur hafa verið til hin síð-
ari árin í borgarsamfélaginu en virð-
ast breytast í takt við tímann eða
m.ö.o. fylgja tískusveiflum. Má til
dæmis minnast þess er „fínni“ Akur-
eyringar töluðu dönsku þegar áhrif
Dana áttu hvað mest upp á pallborð-
ið hjá íslendingum eða enskuáhrifin
frá Bretum og Bandaríkjamönnum á
hernámsárunum, upp úr 1940. Að
ekki sé talað um þegar rokkið náði
eyrum almennings. Þá fóru slettur
að verða mun almennari, einkum
með tilkomu fjölmiðlabylgjunnar.
Svo virðist sem íslenskufræðing-
um og öllum áhugamönnum um ís-
lenskt mál hafi reynst erfitt að beij-
ast við áhrif enskunnar, sem og ann-
arra tungumála, á íslenskuna.
Opiö land, meiri samgöngur, ferða-
lög og hvaðeina gerir það að verkum
að baráttan við áhrifin verður æ víð-
Unga fólkið hefur tilhneigingu til að
isplanið en át að hanga heima.
tækari. Flestum er orðið kunnugt um
hin sérstöku atvinnumál sem skap-
ast hafa með nýjum atvinnugreinum.
Ótilgreindir hópar
Einnig má finna mjög sterk áhrif í
Tíðarandi