Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1988, Blaðsíða 32

44
MÁNUDAGUR 24. OKTÓBER 1988.
Fréttir____________________________________________i
Gunnar Bjamason ráðunautur:
Hér er þjóðfélag í lífsstíl
- segir landbúnaðinn ekki einu vitleysuna
Gunnar Bjarnason landbúnaðarráðunautur.
„Það er óskaplega erfitt að ræða
um mál sem maður þekkir og vill
gagnrýna heiöarlega þegar maður
er opinber starfsmaður og launað-
ur af þjóðinni. Ég er búinn að vera
opinber starfsmaður í 50 ár. Mér
er næst að skoða landbúnaðinn en
landbúnaðurinn er ekki eina vit-
leysan hér á landi. Ég vil ekki segja
að hann sé mein, hann er vitleysa.
Það er vegna þess að stjómmálin
hafa þróað þessa þjóð yfir í að lifa
í alls konar lífsstíl. Ég kalla það
lífsstíl þegar menn segjast ætla að
verða bændur en að þeim komi
ekkert við í sjálfu sér hvernig eða
hvað þeir framleiða, bara ef þeir
hafa kindur og kýr,“ segir Gunnar
Bjarnason landbúnaðarráðunaut-
ur sem lengi hefur verið óvæginn
í gagnrýni sinni á íslenskan land-
búnað.
Lífsstíll að vera bóndi
„Þegar ég var unglingur og
kynntist bændastéttinni þekktu
bændur ekki ríkisstyrki, aðeins
ræktunarstyrki við erfiðar aðstæð-
ur og vélaleysi. í dag er þetta orðið
þannig að menn hafa tæki í hönd-
unum til að framleiða matvæli
miklu ódýrar en gert er en það er
bara ekki gert. Hins vegar er sagt
að við þurfum að hafa svo og svo
marga bændur í landinu, helst ekki
færri en 4-5000, og það á vera lífs-
stíll. Það er lífsstíll að vera bóndi.
Það er ekki matarframleiðsla leng-
ur. En þetta er ekki eina stéttin
með lífsstíl. Ég ætla að taka önnur
dæmi.“
Flatneskja í skólakerfinu
„Við erum núna með 7-8 þúsund
stúdenta í háskóla hér á landi og
líklega eina þúsund erlendis. Þetta
er ekki lengur nám, menntun fyrir
þjóðina. Þetta er lífsstíll. Það er
lifsstíll aö vera háskólanemi hér.
Stúdentar eiga heimtingu á því að
fá launalán á borð við verka-
mannakaup. Hveijum dettur í hug
að 250 þúsund manna þjóð þurfi að
útskrifa jafnvel fimmtíu lækna á
ári, tugi af sálfræðingum, félags-
fræðingum og svo framvegis. Ef lit-
ið er á skólakerfið í heild sér maður
ekkert nema flatneskju. Málnotk-
un menntafólks ber þess fyllilega
merki. Engu að síður hafa menn
hverja gráöuna á fætm- annarri til
að skreyta sig með og fá lánalaun
frá ríkinu."
Gamaldags fiski-
mjölsverksmiðjur
„Menn mega ekki lengur þróa
atvinnuvegina inn á hagkvæmustu
brautimar vegna þessara lífsstíls-
sjónarmiða. Það má ekki selja
loðnu úr landinu og fá gott verð
fyrir sjómennina sem hafa svo
sannarlega unnið til þess heldur
er það lífsstíll að reka gamaldags
verksmiðju fyrir fiskimjöl og gera
hvort tveggja verra, mjölið og laun
sjómannanna. Hinar vinnandi
stéttir era látnar borga þennan
íífsstíl. Það er að verða lífsstíll áð
reka frystihús og það er lífsstíll að
vera frystihúskona. Sjáðu allt
kennarabáknið. Það er lífsstíll að
vera kennari. Það er hægt að leysa
kennsluna miklu ódýrar en gert
er.“
Þykir fínna aö dunda
við Reykjavík
„Hvað varðar menntun búfræð-
inga þá er hún þrjú ár í dag. Hver
maður, sem ætiar sér að stimda
búskap, þarf ekki nema eitt ár í
búfræði. Við gætum haft betri
kennslu og fjölbreyttari ef sérfræð-,
ingarnir á RALA kenndu á Hvann-
eyri. í öðram löndum er allt á ein-
um stað: rannsóknir, kennsla og
ráöunautastarf. Hvanneyri er góð-
ur staður og það er nóg að hafa
einn slíkan stað. Þess í stað dunda
sérfræðingamir hjá RALA við
Reykjavík af því að það þykir fínna,
það er lífsstíll.
Þjóð, sem er komin út í svona
„affekterað" þjóðfélag, er illa stödd.
Það getur engin þjóð komist á þetta
stig nema rík þjóð eða þrælahalds-
þjóð. En ég vil ekki kalla þetta
þrælahald heldur lífsstíl. Þannig
er þetta með landbúnaðinn. RALA
er lífsstíO og það er Búnaðarfélag
íslands einnig.“
Tveir bændur á kynningu
- Eru þessar stofnanir að einangr-
ast frá bændum? Nú var litið um
bændur á kynningu sem RALA
hélt fyrir skömmu.
„Það var haft í flimtingum á
stofnuninni að þangað hefðu komið
tveir bændur, Jón Helgason, þáver-
andi landbúnaðarráðherra, og Þor-
valdur í Síld og fisk.“
Ekki talað um verkefni
heldur stöðugildi
- Er RALA þá að verða fílabeins-
tum?
„Já, en þó minni fílabeinsturn en
Búnaðarfélag íslands. Hvort
tveggja er þó kostað af skattborgur-
unum. En það er ekki sök þeirra
sem hafa stjómað RALA að þar sé
stundaður lífsstíll í fílabeinstumi.
Þetta er bein afleiðing skólakerfis-
ins. Fólk fer í tugatali og lærir líf-
fræði, efnafræði og búfræði langt
fram yfir það sem þjóðin þarf. Það
era alls konar sambönd, bæði
kunningjasambönd og pólitísk
sambönd, sem gera það að verkum
að menn ráðast inn í stöðugildi. Það
er ekki lengur talað um verkefni
sem verið er að ráða fólk í í opin-
berum stofnunum. Það er talað um
stöðugildi, stöðugildi í lífsstíl. Það
er búið að ræða um stöðugildi á
fundum starfsmanna forstjóra í
RALA síðustu tuttugu ár.
Áður hét þetta Atvinnudeild Há-
skólans og var í húsi vestur við
Háskóla. Ég var þá í tilraunaráði
búfræðinga og deUdin hafði fimm
starfsmenn. Við vorum að prófa
okkur áfram með að ormahreinsa
beitarhross svo þau dræpust ekki
úr hor. Við vorum að rannsaka
vothey tU að smjörsýran.og eitruð
efnasambönd í lélegri geijun
dræpu ekki skepnumar. Þetta
leiddi til árangurs fyrir bændur þó
að við væram ósköp sveitamanns-
legir í þessu. Þegar menn voru
orðnir stúdentar og höfðu farið í
æðri menntun, orðið doktorar,
þótti þetta ekki nógu fint. Þá vora
stofnaðar rannsóknastofnanir at-
vinnuveganna. Þá var hætt að tala
um praktíska hluti eins og orma-
hreinsanir og votheysverkun. Þá
var farið að tala um stöðugUdi.
Menn urðu deUdarstjórar með að-
stoðarfólki, tölvum og vélum. Mað-
ur heyrði varla talað um rannsókn-
ir fyrir nokkrum árum, aðeins tölv-
ur. Ujá RALA hefur fjölgað úr
fimm stöðugildum, svo maður
bregði fyrir sig lífsstUstalsmáta, í
80 til 100 stöðugUdi. Ég veit ekki
hvað er í hinum rannsóknastofn-
ununum."
Fílabeinslífsstíll
„Ég kenni í raun og veru í bijósti
um þetta fólk á RALA. Ég horfi á
það reyna að finna sér viðfangs-
efni. Það hefur minnimáttarkennd
þar sem það finnur að það er ekki
í snertingu við hið raunverulega
atvinnulíf. Það kaUar sig vísinda-
menn en finnur að það er aö vinna
í filabeinstumi. Niðri á jörðinni eru
síðan bændur í fílabeinslífsstíl og
skítsama hvað þeir á RALA gera
uppi í fílabeinstuminum. Það er
ekkert samband þama á milli. Það
getur vel verið að þessa fölks bíði
ekki annar lífsstUl en að vera at-
vinnuleysingjar eða fara til út-
landa.“
Fiskurinn heldur þessu uppi
- Hver er tilgangur þessarar gagn-
rýni þinnar?
„TUgangurinn er að sýna þjóð-
inni hvernig hún er komin í þess-
um lífsstílssjónarmiðum. Það er
ekki aðeins landbúnaðurinn. Ég er
gamaU póUtíkus og get sagt þér aö
þjóðin er heppin ef hún endar ekki
með einhvern Hitier, Stalín eða
Napóleon. PóUtíkin er orðin eins
og þegar jörðin var fuUplægð fyrir
þessa merm. Þjóöimar fógnuðu
þeim í fyrstu. Það er lífsstíU að
vera póUtíkus. Það eru ekki lengur
bændur, sem lifa aðaUega á bú-
skap, sem eru á þingi, verslunar-
menn eða sjómenn. Þetta er orðinn
UfsstUl.
í kringum Alþingi og pólitíkina
eru 3-400 manns sem stunda lífs-
stíl. Þeir læra póUtík í Háskólanum
og félagsfræði og annað sUkt. Það
er ekkert sem heldur þessu Ufs-
formi uppi nema fiskurinn - sjó-
mennimir. En þegar sjómenn ætia
að fara að selja feng siim þar sem
best fæst verðið, hvort sem það er
hvalur, loðna eða þorskur, þá kem-
ur lífsstUsfólkið og vUl láta vinna
aflann í frystihúsum og ónýtum
loðnuverksmiðjum hér heima.
Þessi þróun skapar ekki annað en
fátækt í lokin. Það þykir mér grát-
legt.“
Snobb er andlegt
krabbamein
- Er þá að verða til yfirbygging í
þjóðfélaginu, full af lífsstílsfólki?
„Já, lífsstUl þar sem undirstaöan
er snobberí. Ég tel snobbisma véra
andlegt krabbamein hér á íslandi.
Það er skrýtið að sjá þegar skóla-
börn koma akandi í Mercedes Benz
í skólann og verkamenn í dýrastu
tegund af Volvo í vinnuna, svo ekki
sé minnst á bankastjóra og for-
stjóra sem keyra um í límúsínum
eins og mUljónarar hjá mUljóna-
þjóðum. Ég mótmælti þessari vit-
leysu með því að kaupa mér Tra-
ban t og stofna Skynsemisklúbbinn.
Ýmsir álíta að eigi þeir rándýran
bíl veröi þeir mikils metnir í þjóð-
félaginu án tillits til verðleika.“
Doktorsgráðurnar tildur
„AUar þessar doktorsgráður era
ekkert nema tildur. Ég skal segja
þér að fyrsti laxaráðunautur Is-
lands var bóndi frá Svartárkoti.
Hann hafði aldrei séð lax því lax
gengur ekki upp í Svartárkot í
Bárðardal. Hann fór til Noregs og
var þar nokkra mánuði fyrir alda-
mót. Þeir segja að hann hafi verið
orðinn sérfræðingur í laxeldi, klaki
og veiðum áður en hann náði tök-
um á norskunni. Hann kom heim
og af því að hann var Þingeyingur
og stolt í honum þá var hann gerð-
ur að laxaráðunaut ríkisins. Hann
ferðaðist sífeUt um meðal bænda
og kenndi þeim verkin sem hann
lærði úti í Noregi: veiða í net og
rækta fisk. Hann gerði ekki minna
gagn þau tuttugu ár sem hann
starfaði sem ráðunautúr, varla læs
eða skrifandi, en doktorarnir sem
nú eru í fiskeldi. Þá voru ekki
stöðugUdi. Þá var verk að vinna.
Nú á allt að gerast með köldum og
vísindalegum bollaleggingum og
frösum, að ógleymdum hvítu slopp-
unum.“
Bændur þekkja gott
og vont hey
- Hvað er að gerast hjá RALA í
dag?
„Það sem ég sé meðal annars
unnið gagnlegt á RALA í dag er í
búíjárrækt. Þar er unnið að því að
auka vöðvamagnið í kindakjötinu.
Gott fjárbú, með um 400 fjár, fram-
leiöir ekki meira kjöt en svínabóndi
með 7-8 gyltur. Hjá svínabóndan-
um er „framleiðsluökónómía“, hitt
er lífsstUl með kindum, hundum
og hestum - skemmtilegt ævintýr.
Þaö hefur verið lagt til að sundur-
greina starfsemina á RALA. Þar er
unnið við rannsóknir sem er þjón-
usta við bændur, til að mynda
rannsókn á jarðvegi. Hún er fyrst
og fremst gagnleg fyrir gróður-
húsin.
Bændur fá ekki mikið úr ein-
hverri efnagreiningu á heyi. Þegar
ég var nemandi HaUdórs á Hvann-
eyri á sínum tima fór hann upp í
hlööu og kenndi okkur að líta á vel
og Ula verkað hey, töðu og vothey.
Hann tók það upp og sagði: „Það
era tvö kfió í fóðureiningu af þessu
heyi, eitt og hálft af hinu“, og svo
framvegis. Bændur vita alveg ná-
kvæmlega hvað er gott og vont
hey. En það er samt sem áður unn-
ið að því að efnagreina hey í þaö
endalausa og setja það í fóðurrann-
sóknir.“
Afbrýðisamar stofnanir
„Það er verið að byggja ríkisfjós
á MöðruvöUum í Eyjafirði og það
er verið að styrkja tilraunaíjós í
Ámessýslu sem er alger della og
þetta kostar fleiri miUjónir á ári. A
Hvanneyri er 70 kúa fjós en það er
ekki gerð ein fóðurtilraun þar. Það
er aldrei samvinna á miUi þessara
stofnana. Það er öfund sem ríkir.
RALA er afbrýðisöm út í Hvann-
eyri, Hvanneyri afbrýðisöm út i
RALA, RALA út í Búnaðarfélagið
og Búnaðarfélagið út í RALA. Eina
stofnunin í þessu kerfi, sem hefur
tilverarétt, er Stéttarsamband
bænda, enda kosta bændurnir það
sjálfir. Það er mikU afbrýðisemi í
þessu kerfi.
Þetta era eins og nagdýr í hóp þar
sem osturinn er skammtaður. ÖU
vilja ná sér í ostbita. Svo fara nag-
dýrin að naga hvert annað.“ -
Firn af erlendum kostnaði
„Þessu er aUt öðravísi farið í sjó-
mennskunni. Sjómaðurinn dregur
fisk úr sjó og fær gott kaup sem
hann á skUið. Þar þarf ekki að hafa
neinn sölukvóta. Hann gefur guU í
þjóðarbúið. Bóndinn býr með 400
ær í fyrra og fær svo að vita að
hann megi ekki hafa nema um 350
ær næsta árið. Hann segir: „Nú,
jæja, það verður að hafa það. Eg fæ
mitt kaup.“ Svo heldur hann sínu
apparati áfram með tilheyrandi
vélabákni. Það er sagt að fram-
leiðsla hans sé öll innlend. Hvað
um áburð, fóðurbæti og vélar? Það
eru fim af erlendum kostnaði sem
fara í að framleiða hvert kUó af
kindakjöti eða osti. Þaö er aldrei
reiknað með því. Bara af því að það
er notast við íslenskt gras haída
menn að þétta sé eingöngu innlend
framleiðsla. FóðurgUdið í innflutt-
um fóðurblöndum er miklu meira
og oft ódýrara en í íslensku heýi.
Dilkakjöt frá íslandi er ekki selj-
andi í samkeppni við dUkakjöt frá
öðrum þjóðum.“
Að halda kjafti af tillitssemi
„Vinir mínir í fílabeinstumunum
í RALA og í Bændahöllinni lesa
þetta og segja síðan: Ohhh, hvað
hann Gunnar er leiðinlegur. Hann
er að reyna að eyðUeggja fyrir okk-
ur, lífsstílinn okkar.
En hvernig þróast þaö þjóðfélag
þar sem allir halda kjafti af tillits-
semi við náungann?“
-hlh