Dagblaðið Vísir - DV - 02.05.1989, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 2. MAÍ 1989.
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla,-áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, FAX: (1)27079, SlMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Valdið, sviðið og listin
Sveitarstjórnarmaður hótaði í síðustu viku að taka
heitt og kalt vatn, rafmagn, slökkvilið og sorphirðu af
nágrannasveitarfélaginu, af því að það sagði upp samn-
ingi um hraðbraut á mörkum sveitarfélaganna. Hann
virtist ekki sjá neitt athugavert við slíkar hótanir.
Ofbeldishneigð er eitt þriggja persónulegra vanda-
mála, sem hrjá íslenzka stjórnmálamenn um þessar
mundir. Hún skýtur víðar upp kollinum en hjá hinum
galvaska sveitarstjórnarmanni, sem hefur langan og
eftirminnilegan valdshyggjuferil að baki sér.
Einn ráðherrann hótaði í vetur að ofsækja eigið mál-
gagn með ríkishandafli, ef stjórn þess yrði ekki skipuð
að hans vilja. Hann hefur verið skamman tíma að völd-
um, en hefur þegar öðlazt frægð fyrir tilhneigingu til
að beita hótunum um misbeitingu ráðherravalds.
Báðum þessum stjórnmálamönnum vegnar vel í
flokkum sínum. Annar hefur tekið við stjórn flokks síns
og hinn bíður eftir kalli flokksbræðranna, sem hlýtur
að koma á hverri stundu. Sauðféð, sem kallar sig kjós-
endur, er fremur hallt undir sterka menn af þessu tagi.
Þriðji stjórnmálaflokkurinn er undir stjórn ráðherra,
sem htur á pólitískar burtreiðar sem upphaf og endi
stjórnmála. Hann nýtur sín bezt í slagsmálum, þótt hann
sé alveg laus við ofbeldishneigð hinna tveggja fyrr-
nefndu starfsbræðra. Lífið er málfundur í hans augum.
Sem ráðherra sinnir hann htlu af embættisskyldum.
Hann er á skrifstofu sinni um klukkustund á viku og
veit htið um gang mála í ráðuneytinu. Hann hefur yndi
af að setja aht á hvolf með litlum pennastrikum og baða
sig síðan í sviðsljósi upphlaupsins, sem fylgir.
Báðir eru þessir ráðherrar afar óvinsælir af starfsliði
sínu. Valdshyggjumaðurinn htur á það eins og hunda
og umgengst það sem shka. Burtreiðamaðurinn lítur á
það eins og leiktjöld að baki hins mikla málfundar síns
og skákar því til og frá eftir aðstæðum andartaksins.
Skaðsemi burtreiðamannsins er önnur og ekki síðri
en skaðsemi valdshyggjumannsins. Innihald mála skipt-
ir hann engu í raun, heldur eingöngu burtreiðarnar sem
slíkar. Þess vegna verður hann einkar tækifærissinnað-
ur og htt traustvekjandi í samstarfi milli flokka.
Þriðji ráðherrann stjórnar einnig sínum flokki. Hans
vandamál er í rauninni hættulegra en hinna tveggja,
því að það felst í að hta á stjórnmál sem hrein og tær
stjórnmál. Hann er alveg laus við valdshyggju og burt-
reiðafíkn, en hann vih verða töframaður stjórnmálanna.
Hann htur á sig sem hstamann hinna hreinpóhtísku
viðfangsefna málamiðlunar og björgunar fyrir horn.
Hann nýtur þess að vera með aha enda lausa og láta
spá stjórn sinni falli, en tefla svo málum í þá stöðu, að
ríkisstjórnin lifi áfram th næstu kollsteypu.
Þannig situr hann efst á haugnum, án þess að stjórn
hans hafi meirihluta á þingi. Þannig fékk hann þing-
menn úr Borgaraflokki til fylgis við Qáröflunarfrum-
vörp ríkisstjómarinnar. Og þannig fékk hann Kvenna-
hstann til að fallast á málamiðlun í húsbréfum.
Listamaður þessi htur á endalausa röð málamiðlana
á síðustu stundu sem sönnun þess að hann sjálfur sé
færari fuUtrúi hinna hreinu og tæru stjórnmála en
nokkur annar íslendingur. Innihald eða efni mála skipt-
ir hann htlu sem engu í þessu tæra samhengi.
Samanlagt em það valdshyggjumenn, burtreiðamenn
og hreinpóhtískir hstamenn, sem ráða því, að þjóðfélag-
ið er á hraðri gjaldþrotsbraut um þessar mundir.
Jónas Kristjánsson
Um verkfall háskóla-
manna hjá ríkinu
Eins og kunnugt er hófu aðildar-
félög BHMR verkfall 6. apríl sl. og
er ekki að sjá að samkomulag sé á
næsta leiti milli deiluaöila, svo
mikið ber á milii þeirra. Mikið hef-
ur verið rætt um verkfallið í fjöl-
miðlum og ber þar hæst yfirlýsing-
ar stjómvaida upp á síðkastið um
að kröfugerð BHMR sé óljós og úr
takti við raunveruleikann. Samn-
inganefnd BHMR hefur á hinn bóg-
inn bent á að fátt sé í kröfugerð
BHMR sem ætti að koma ríkinu á
óvart enda hafi meginatriði kröfu-
gerðarinnar verið sett fram áður.
Kröfugerðin gmndvallist á sann-
girnissjónarmiðum. Hún miði að
því að lagfæra þann mikla launa-
mun sem orðinn sé milh almenna
markaðarins og ríkisins. En lítum
nánar á í hverju kröfugerð BHMR
er fólgin.
Samninganefnd BHMR telur að
þar sem laun háskólamanna hjá
ríkinu hafi dregist verulega aftur
úr sambærilegum hópum á al-
mennum markaði verði launakjör
ríkisins og almenna markaðarins
ekki gerð sambærileg í einu vet-
fangi. Samninganefnd BHMR hefur
stungið upp á því að gerður verði
samningur til þriggja ára þar sem
markmiðinu um sambærileg
launakjör verði náð í áfóngum.
Nánar tiltekið felast kröfur BHMR
í því aö strax í upphafi verði lág-
markslaun BHMR félaga hækkuð
sem kæmi þeim helst til góða sem
lægstu launin hafa. Þannig verði
mánaðarlaun manns með BA eða
BS próf ekki undir 71.500 krónum
og laun manns með MA eða MS
próf ekki undir 83.000 krónum.
Jafnframt verði prófaldursþrepum
strax flölgað um eitt og ákveðin
lágmarkslaun tryggð vegna lífald-
urs. Að öðru leyti gerir kröfugerð
BHMR ráð fyrir að nánari útfærsla
kaupmáttaraukningar BHMR fé-
laga á þriggja ára samningstímabil-
inu verði samkomulagsatriði milh
stjómvalda og bandalagsins. Ekki
verður annað sagt en kröfugerð
BHMR sé í aðalatriðum ljós.
Málstaður stjórnvalda
Viðbrögð stjómvalda við kröfu-
gerð BHMR hafa verið afar harka-
leg. í Morgunblaðsviðtah 13. apríl
sl. kahaði Indriði Þorláksson, for-
maður samninganefndar ríkisins,
kröfugerðina „eitt stórt undrunar-
efni“ og taldi hana algerlega óraun-
hæfa. Hann lýsti því jafnframt yfir
aö ramminn um launahækkanir á
árinu af hálfu ríkisvaldsins hefði
verið settur í samningum BSRB og
stjómvalda. Ólafur Ragnar Gríms-
son íjármálaráðherra greindi í
upphafi frá því að í komandi kjara-
viðræðum hygðist ríkisvaldiö
stefna að því að „viðhalda kaup-
mætti fyrsta ársfjórðungs þess
árs“. í kjölfar BSRB samningsins
hefur fjármálaráðherrann síðan
haldið því fram aö kjaraviðræður
við BHMR ættu að miðast við BSRB
samninginn. Loks hefur Steingrím-
ur Hermannsson forsætisráðherra
lagt orð í belg. Á opnum fundi í
Kópavogi 13. apríl sl. lýsti hann því
blátt áfram yfir aö kröfugerð
BHMR væri „vitfirring" þar sem
um væri að ræða 30 eða jafnvel 70
(!) launahækkun.
Það er margt sem vekur athygh
við málflutning sfjórnvalda í þess-
ari kjaradeilu. í fyrsta lagi hafa
stjómvöld hvergi minnst á hina
miklu kaupmáttarskerðingu sem
átt hefur sér stað meðal háskóla-
manna hjá ríkinu á undanfömum
misserum. í þessu sambandi má til
dæmis nefna aö á tímabihnu frá
sept./nóv. 1987 til sept./nóv. 1988
hækkuðu heildarlaun allra laun-
þega í landinu að meðaltali um 21%
(skv. könnun Félagsvísindastofn-
unar) og laun skrifstofufólks á al-
mennum markaði hækkuðu að
meðaltah um 32%. Á sama tíma
hækkuðu heildarlaun BHMR fé-
laga að meðaltah aöeins um 8%! í
þessum dúr hefur þróunin verið á
undanfömum árum meðal há-
KjaUaiinn
Rúnar Vilhjálmsson
lektor i HÍ
skólamanna hjá ríkinu. Þessi
kjaraþróun gerir launasamanburð
við aðha á almennum vinnumark-
aði sífellt óhagstæðari. Um mán-
aðamótin sept./nóv. 1988 voru
heildarmánaðarlaun háskóla-
manna hjá ríkinu orðin rúmlega
10 þúsund krónum lægri að meðal-
tah en heildarmánaðarlaun iðnað-
armanna og rúmlega 6 þúsund
krónum lægri en heildarmánaðar-
laun skrifstöfufólks á almennum
markaði! Ekki tekur betra við þeg-
viðbótar viö þá skerðingu sem þeg-
ar er orðin. I þriðja lagi er þess að
geta að yfirlýsing fiármálaráðherra
um að væntanlegt samkomulag við
BHMR eigi að miðast við BSRB
samninginn stefnir þvert gegn því
markmiði sem sami fjármálaráð-
herra kynnti í upphafi samninga-
viðræðna um að viðhalda bæri
kaupmætti fyrsta ársfjórðungs
þessa árs. Af þessum ástæðum er
ljóst að BSRB samningurinn er
ekki grundvöllur fyrir samkomu-
lagi í kjaradeilu ríkisins við BHMR.
Meðan samninganefnd ríkisins og
fjármálaráðherra halda BSRB
samningunum á lofti sem ófrávíkj-
anlegum ramma fyrir BHMR getur
tæplega komið til samkomulags
milh deiluaðila. Loks er það að at-
huga við málflutning stjórnvalda í
kjaradeildunni við BHMR að ekki
verður þess vart að stjómvöld hafi
markað einhverja hehdarstefnu til
lengri tíma í launamálum ríkis-
starfsmanna. í samningaviðræðum
fyrir nokkrum árum virtist visir
að slíkri launastefnu ríkisvaldsins
vera að fæðast um það leyti er Þor-
steinn Pálsson, þáverandi fjár-
málaráðherra, lýsti þeirri skoðun
sinni að stefna bæri að því að há-
skólamenn hjá ríkinu nytu svip-
aðra kjara og sambærilegir hópar
„Af þesum ástæðum er ljóst að BSRB
samningurinn er ekki grundvöllur fyr-
ir samkomulagi í kjaradeilu ríkisins
við BHMR.“
ar laun háskólamanna hjá ríkinu
eru borin saman við þann hóp sem
kalla mætti hinn eiginlega viðmið-
unarhóp, þ. e. háskólamenn á al-
mennum vinnumarkaði. Fyrir
nokkrum árum var gerður viða-
mikih samanburður á kjörum há-
skólamanna í ríkisþjónustu og á
almennum markaði sem m. a.
leiddi í ljós að laun háskólamennt-
aðs vinnuafls í einkageira væru
hvorki meira né minna en 70-80%
hærri en laun sambærilegra hópa
hjá hinu opinbera! Þaö blasir því
við að hér stefnir í mikið óefni hjá
háskólamönnum í ríkisþjónustu.
Málflutningur stjómvalda í yfir-
standandi kjaradehu bendir hins
vegar til aö þau geri sér ekki nægi-
lega grein fyrir hve alvarlegt
ástand mála er oröiö. Það hlýtur
hins vegar að vera mikhvæg for-
senda fyrir samkomulagi í deilunni
að stjómvöld átti sig á og viður-
kenni þá þróun í kjaramálum sem
sannarlega hefur átt sér stað.
En það er fleira sem vekur at-
hygli við málflutning stjórnvalda.
Formaöur samninganefndar ríkis-
ins og fjármálaráðherra hafa báðir
lýst því yfir aö væntanlegur BHMR
samningur megi ekki fara út fyrir
ramma BSRB samningsins. BSRB
hafi m.ö.o. náð samkomulagi við
ríkið sem önnur kjarafélög eða
samtök verði að miöa við. Við
þennan málflutning er þrennt að
athuga. í fyrsta lagi hafa aöildarfé-
lög BHMR frjálsan samningsrétt
sem þýðir að þau verða ekki skuld-
bundin af utanaðkomandi stéttar-
.félögum eða samtökum. BSRB
semur ekki við ríkið fyrir hönd
BHMR! Það er ótvíræð skylda
samninganefndarmanna BHMR að
semja við ríkiö út frá forsendum,
aöstæðum og sjónarmiöum sinna
eigin félagsmanna. í annan stað er
á það að líta að samningur BSRB
og ríkisins var láglaunasamningur.
Hann fól í sér sömu krónutölu-
hækkanir á öh laun og miðaði því
fyrst og fremst að því „að verja
kaupmátt lægstu launanna" eins
og formaður BSRB orðaði þaö. Efri
launahópar í BSRB munu því verða
fyrir kaupmáttarskerðingu á árinu
vegna samningsins. Það er þess
vegna ljóst að ef BHMR samþykkti
slíkan samning yrði um verulega
kaupmáttarskerðingu að ræða th
á hinum almenna vinnumarkaði.
Undir þessa skoðun tók á þeim tíma
Steingrímur Hermannsson, núver-
andi forsætisráðherra. Samninga-
nefnd BHMR hefur í þessum kjara-
viðræðum einmitt reynt að ná sam-
komulagi við ríkisvaldið um slík
kjaramarkmiö sem að verði stefnt
á þriggja ára samningstíma. En
hvaða undirtektir fær svo samn-
inganefnd BHMR nú frá stjórn-
völdum? Steingrímur Hermanns-
son lýsir því yfir á opnum fundi
að hugmyndir BHMR séu „vitfirr-
ing“ og formaður samninganefnd-
ar ríkisins segir hugmyndirnar
„eitt stórt undrunarefni". Það er
ekki von að saman gangi með dehu-
aðilum þegar viðbrögð ríkisvalds-
ins eru með þessum hætti. Segja
má að það sé helsti þrándur í götu
samkomulags að stjórnvöld hafa
verið að hverfa frá þeirri stefnu
sem þau voru byrjuð að marka í
kjaramálum háskólamanna hjá
ríkinu. Vaxandi launamunur há-
skólamanna í einkageira og hjá ríki
er meðal annars afleiðing af þessu
fráhvarfi stjórnvalda. Þessu hafa
BHMR félagar ekki viljað una eins
og nærri má geta.
Lokaorð
Afstaða stjórnvalda vegna yfir-
standandi kjaradeilu við BHMR
bendir hvorki til mikhs skilnings á
launakjörum eða aðstæðum há-
skólamanna hjá ríkinu né mikils
áhuga á að þoka málum th betra
horfs. Þessi afstaða er vitnisburður
um mikla skammsýni. Svo er að
sjá sem stjórnvöld átti sig ekki að
fullu á því að íslenskt samfélag,
eins og raunar önnur nútímasam-
félög, er í vaxandi mæli „þekking-
arsamfélag" þar sem velferð og
hagsæld er í síauknum mæli háð
öflun, miðlun og hagnýtingu sér-
þekkingar og sérkunnáttu. Vaxtar-
skilyrði íslensks samfélags ráðast
að miklu leyti af því hvaða skilyrð-
um sérmenntuðu fólki eru búin.
Þegar til lengri tíma er litiö er það
slæm efnahagsstefna að búa hla að
fólki með sérmenntun, hvort sem
er hjá ríki eða einkaaðilum. Ef
kjaradeha ríkisins og BHMR á aö
leysast farsællega er brýnt að
stjómvöld endurskoði afstööu sína
og taki upp ný vinnubrögð.
Rúnar Vilhjálmsson