Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1989, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 12. JÚNÍ 1989.
15
Borgaraflokkurinn
og ríkisstjórnin
Lesandi góður. Eitt af stóru mál-
unum í íslenskri pólitík síðustu
mánuðí hefur verið spumingin um
það hvort Borgaraflokkurinn muni
ganga til liðs við ríkisstjóm Stein-
gríms Hermannssonar eða ekki.
Ljóst er að ríkisstjómin kemur til
með að standa höllum fæti á haust-
dögum þegar þing kemur saman
og kjósa skal í nefndir og embætti
þingsins. Ríkisstjómin mun því á
næstu vikum og mánuðum þurfa
að gera einhverjar þær ráðstafanir
sem tryggja að ekki þurfi að kjósa
í helstu nefndir og embætti þings-
ins með álíka reisn og var í fyrra-
haust er hlutkesti var látið ráða og
ríkisstjómin álpaðist tii að vinna
það 9 sinnum í röð. Á grundvelli
þess hlutkestis hefur Aiþingi ís-
lendinga, sem shtið var fyrir
skömmu, starfað. Hugsið ykkur
fyrirhyggjuna og glæsileikann í því
að homsteinninn að ríkisstjóm
Steingríms Hermannssonar, sem
lagður var í fyrrahaust, var nífald-
ur sigur á hlutkesti. f haust gæti
ríkisstjómin aUt eins tapað hlið-
stæðu hlutkesti níu sinnum og
hvað þá? Hvað ef hún tapar bara
hlutkestinu fjórum eða íimm sinn-
um, sem mestar líkur em á? Þar
með yrði ríkisstjómin óstarfhæf og
yrði að fara frá.
Ríkisstjórn í
dauðateygjunum
Ráðhérrar, sem sitja í ríkisstjórn
með þeirri hugsjón einni að sitja
þar sem lengst og fastast, hljóta að
vakna upp við vondan draum. Því
er kominn tími til að hefja upp
KjaUarinn
Brynjólfur Jónsson,
hagfræðingur og formaður
efnahagsnefndar
Borgaraflokksins.
daður við pohtiska andstæðinga og
gjaman setja upp einhvers konar
póUtískan hrossakaupamarkað til
að redda málum. Borgaraflokkur-
inn er Uklegastur til einhverra
slíkra hrossakaupa. En ef slíkt á
að vera mögulegt veröur að und-
irbúa það mjög vel og fara með aUa
umfjöllun eins og mannsmorð. Því
umræða um þátttöku í ríkisstjórn
nú er eins og umræða um snöru í
hengds manns húsi í Borgara-
flokknum. Af þeirri einfóldu
ástæðu er ekki hægt að útiloka að
einhver póUtísk hrossakaup eigi
sér nú stað á bak við tjöldin eða
fari í gang á næstu vikum eða mán-
uðum og þá með mikilU leynd.
Slíkt yrði mikið áfall fyrir stuön-
ingsmenn Borgaraflokksins. Því
forsendur fyrir viðræðum um rík-
issfjómarsamstarf hafa breyst í
mjög veigamiklum gnmdvaUarat-
riðum frá því í vetur.
í fyrsta lagi myndi ný ríkisstjóm
aldrei sitja lengur en tíl vors 1991,
eða í um 20 mánuði í'mesta lagi.
Svoleiðis ríkisstjórn yrði aldrei lík-
leg til árangurs, hverjir sem hlut
ættu að máU. Fyrir nýtt stjóm-
málaafl eins og Borgaraflokkinn er
þátttaka í slíku samstarfi verulega
hættulegri en aðra flokka.
I öðm lagi hefur núverandi ríkis-
stjórn misst tökin á atburðarás
efnahagslífsins og hefur í ofanálag
glatað tiltrú almennings og jafnvel
hörðustu stuðningsmanna sinna.
Það er ógæfulegra með hveijum
deginum sem Uður að ganga til
samstarfs við stjómina. Ekki bara
fyrir Borgaraflokkinn heldur
hvern sem er.
í þriðja lagi er fjögurra flokka
rUtísstjórn ekki skemmtíleg til-
hugsun fyrir hvern þann sem þarf
að taka þátt í slíku.
í íjórða lagi má segja að aðalá-
stæðan fyrir stofnun Borgara-
flokksins á sínum tíma hafi verið
mikU og uppsöfnuð óánægja með
það póUtíska mynstur sem gamU
íjórflokkurinn var búinn að koma
á hér á íslandi. Að fara svo í fang
mjög óvinsæUar ríkisstjómar, sem
í raun yrði ekkert annað en 75%
gamli fjórflokkurinn, og það í mjög
skamman tíma, myndi verða að
skoðast sem uppgjöf við upphaflegt
markmið flokksins og fyrsta skref-
ið í að leggja flokkinn niður og skUa
fylginu tíl baka inn í gamla fjór-
flokkaapparatið.
Verkefnin framundan
í flmmta lagi verður forysta
Borgaraflokksins að fara að sinna
innri uppbyggingu flokksins, sem
er aUt of skammt á veg komin,
framboði til sveitarstjóma, upp-
byggingu ungUðahreyfmgarinnar,
uppbyggingu félagsstarfs útí á
landi og ótalmörgum öðmm óum-
flýjanlegum verkefnum sem hafa
verið látín reka á reiðanum meira
og minna allt frá upphafi. Við þetta
starf, sem er óumflýjanlegt, veitir
ekkert af allri orku flokksins á
næstu mánuðum. Það eru nefni-
lega sveitarstjómarkosningar að
ári og alþingiskosningar innan
tveggja ára.
í sjötta lagi em engar Ukur á að
neinn umtalsverður árangur náist
í baráttumálum flokksins. Fram-
koma ríkisstjórnarflokkanna í við-
ræðunum í ársbyijun verður líka
að skoðast sem hrein móðgun við
flokkinn og stuðningsmenn hans.
Lygar, fals og látbragðsleikur sá
sem settur var á svið til þess eins
að rústa flokkinn og kljúfa var
mjög klókur leikur gamla fjór-
flokksins og tókst það vel að fylgið
virðist vera horfið frá Borgara-
flokknum. Þetta eitt og sér hefði
nú átt að kenna okkur borgara-
flokksmönnum að forðast ríkis-
stjórnina, að minnsta kosti þeim
sem er annt um framgang og fylgi
flokksins.
Margar fleiri giidar og góðar
ástæður er hægt að tína til en ég
læt þetta nægja. Ég vil að lokum
minna á kjörorð flokksins. Borg-
araflokkurinn, flokkur með fram-
tíð. Viðræður við núverandi ríkis-
stjórn eru verulega skaðlegar fyrir
framtíð Borgaraflokksins. Verði
hins vegar þrátt fyrir allt farið út
á þá braut er vonast efitír breiðum
stuðningi fyrrverandi og núver-
andi stuðningsmanna flokksins til
þess að koma vitinu fyrir þau öfl
sem að slíku kynnu að standa.
Kosningar eru ekki áhtlegur val-
kostur fyrir Borgaraflokkinn í dag,
það skal fúslega viðurkennt.
Ástæðan er sú að uppbyggingin
innan frá er allt of skammt á veg
komin og flokkinn vantar farveg
til að koma skoðunum sínum og
baráttumálum á framfæri. En loka-
uppgjöf um ófyrirsjáaniega framtíð
á baráttumálum flokksins verður
ekki tekið þegjandi.
Brynjólfur Jónsson
Ný ríkisstjórn myndi aldrei sitja lengur
en til vors 1991, eða 1 um 20 mánuði í
mesta lagi.
Hlutafé
og annað fé
Nú hefur reglugerðin um Hluta-
fjársjóð Byggðastofnunar loksins
litið dagsins ljós.
En hlutverk sjóðsins er, eins og
kom fram í tilkynningu frá honum
í Mbl. 22.3 sl„ „að taka þátt í fjár-
hagslegri endurskipulagningu út-
flutningsgreina með kaupum á
hlutabréfum í starfandi fyrirtækj-
um og þátttöku í stofnun nýrra fyr-
irtækja, er taki við starfsemi eldri
útflutningsfyrirtækja“. Til þess að
tryggja það að viðskiptaleg sjónar-
mið verði látin ráða en ekki pólitísk
var skipað póhtískt í stjórn sjóðs-
ins.
í tilkynningunni frá sjóðnum seg-
ir meðal annars að Hlutafjársjóði
Byggðastofnunar sé heimilt að
kaupa hlutabréf ef „sýnt þyki að
fyrirtækið búi við jákvæða rekstar-
afkomu og viðunandi greiðslustöðu
að lokinni fjáhagslegri endurskipu-
lagningu" og „að samhhða hafi tek-
ist með frjálsum samningum nauð-
arsamningum eða öðrum aðgerð-
um að gera eiginfjárstöðu viðkom-
andi fyrirtækis jákvæða miðað við
matsverð fasteigna, véla, tækja og
áætlað endusöluverð skipa“.
Rekstrarafkoma
og matsverð
Það fer eftír túlkun stjómar
sjóðsins á því hvað telst .jákvæð
rekstrarafkoma" og við hvað eigi
að miða „matsverð" fasteigna, véla
og tækja hvort stofnun sjóðsins
telst spor í framfaraátt eða enn ein
KjaUazinn
Friðrik Eysteinsson
rekstrarhagfræðingur
aðferðin til þess aö koma í veg fyr-
ir að fjármagninu sé beint þangað
sem það ber mestan arð hveiju
sinni að teknu tilliti til áhættu.
Ef jákvæð rekstraafkoma verður
skilgreind þannig að fyrirtækin
geti, eftir fjárhagslega endurskipu-
lagningu, staðið undir öhum kostn-
aði við öflun tekna sinna, þar með
tahð arði af hlutafénu, sem ekki sé
minni en sú arðsemi sem hægt
væri að fá af svipað áhættusamri
fjárfestingu annars staðar, þá getur
Hlutafjársjóðurinn hðkað fyrir því
endurmati eigna sem þarf að eiga
sér stað í þjóðfélaginu í kjölfar
umskiptanna á undanfórnum
árum úr stórlega neikvæðum raun-
vöxtum í tiltölulega háa jákvæða
raunvexti. Að sama skapi á eigna-
mat að miðast við núvirði þess
tekjustraums (eða hreins sjóðs-
streymis) sem eignirnar koma th
með að skápa í framtíðinni en
eignamat þannig fundið hefur stór-
lækkað með hærri raunvöxtum.
Það er ekki nóg að eiginfjárstaða
viðkomandi fyrirtækja verði já-
kvæð miðað við brunabótamat eða
framreiknaðan byggingarkostnað
eða kaupverð heldur þarf það að
verða jákvætt þannig að arðsemi
eignanna standi undir fjármagns-
kostnaði fyrirtækisins (þar með
tahð arði af hlutafé). Ef svo er ekki
er einungis verið að hðka th fyrir
næsta gjaldþroti.
Fyrirtækjum
mismunað
Ef jákvæð rekstrarafkoma verð-
ur aftur á móti skilgreind þannig
að fyrirtækin þurfi að standa undir
öhum kostnaði við öflun tekna
sinna nema arði af hlutafé þá er
sjóðurinn ekkert annað en eitt Pót-
emkintjaldið í viðbót. Ekkert tilht
væri þá tekið th þess að veriö væri
að fórna þeim arði sem fjármagnið
gætí borið úr býtum annars staðar.
Miðað við þessa forsendu væri
verðmæti hlutabréfanna líka núh
vegna þess að eignamat þeirra á
að byggjast á núvirði arðgreiðsl-
anna í framtíðinni (sem í þessu th-
felli væru engar). Að sama skapi
væri verið að niðurgreiða fjár-
magnskostnað þeirra fyrirtækja
sem Hlutaíj ársj óðurinn kaupir
hlutabréf af og mismuna þannig
fyrirtækjum og eigendum þeirra
gróflega, svo ekki sé talað um lang-
tímaáhrifin á almenn lífskjör í
landinu.
Umræðan um málefni Arnar-
flugs 1985-1988 er kannski dæmi
um það hvernig hægt væri að nlis-
nota Hlutafjársjóðinn en slá ryki í
augu almennings í leiöinni. Th þess
að lækka fjármagnskostnað Amar-
flugs hafði þáverandi ríkisstjóm
milhgöngu (látum liggja á mhh
hluta af hverju) um það að hluta-
höfum voru veitt vaxtalaus lán sem
síöan fóm í að lækka skuldir fé-
lagsins. Arnarflug skhaði síðan
hagnaði fyrst á eftir og forstjóra
þess var hampað sem kraftaverka-
manni, ekki síst fyrir það að við
mat á rekstramiðurstöðum var
ekki tekið tilht th þess íjármagns-
kostnaðar (vaxtalausu lánin) sem
að endingu lendir á skattgreiðend-
um.
Arðlaust
hlutafé
Það má vera aumt fyrirtæki sem
ekki getur sýnt jákvæða rekstrar-
afkomu ef nógu miklu af skuldum
þess er breytt í arðlaust hlutafé!
Eftir sem áður stendur þó sú stað-
reynd að við það að beina ekki íjár-
magninu þangað sem þaö ber mest-
an atð er verið að kasta á glæ
möguleikunum á betri lífskjöram
sem t.d. gætu komið þeim tekju-
lægstu mest th góða.
Við veitum ekki skákmanninum,
sem er í neðsta sætí á skákmótí,
fyrstu verðlaun af því hann er besti
skákmaðurinn í einhverju
ákveðnu bygggðarlagi eöa af því
hann er frændi mótsstjórans. Slíkt
hefði áreiðanlega mjög skaðleg
áhrif á skákáhuga og skákgetu á
íslandi þegar fram hðu stundir. Að
sama skapi eigum við ekki að líða
það lengur að póhtísk sjónarmið
séu sett ofar viðskiptalegum sjón-
armiðum við lánveitingar. Og mið-
að við það hve ráðamenn sverja
ákaft af sér að póhtísk sjónarmið
verði látin ráða við kaup Hlutafjár-
sjóðsins á hlutabréfum er sérstök
ástæða th þess að láta ekki hugtök
eins og ,jákvæð rekstarafkoma"
og „matsverð" viha sér sýn.
Friðrik Eysteinsson
„Við veitum ekki skákmanninum, sem
er í neðsta sæti á skákmóti, fyrstu verð-
laun af því hann er besti skákmaðurinn
1 einhverju ákveðnu byggðarlagi.“