Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1989, Blaðsíða 48

Lífsstm
Mjólk:
0,42 lítrar á
mann á dag
- 4 manna ijölskylda eyðir 3.500 krónum á mánuði í mjólk
MJÓLK 123
kannar /
Verð á nokkrum
drykkjarv. II.
98.40
96
76 ___
89 88
59 66
í smásölu Trópl Royal Cola Is Cola Cola
ísmésölu Sól Rynkaby Míló dl8t
án niðurgr. app.s app.s diet
Áriö 1988 seldust um 39 milljónir
lítra af nýmjólk og léttnyólk. Þetta
þýðir að hvert mannsbam á landinu
drakk 0,42 lítra á dag, eða 156 lítra á
ári, af þessum tveim tegundum. Hver
fjögurra manna fjölskylda notar því
l,7.1ítra á dag að jafnaöi eða 52 lítra
á mánuði sem kosta á núvirði 3.470
krónur á mánuði. Fyrir verðhækkun
á mjólk, sem gildi tók 1. júní, kostaði
mánaðarskammturinn 3.036 krónur.
Útgjöld fjölskyldunnar hafa því
hækkað um 434 krónur á mánuði við
mjólkurhækkunina. Tekjuþörf fjöl-
skyldunnar eykst um 700 krónur til
þess að aukningu þessari sé mætt.
Fjölskyldan notar 624 lítra á ári sem
kosta á núvirði 41.870 krónur.
íslendingar kaupa því árlega mjólk
fyrir 2,6 milljarða eftir hækkun.
Þessi tala nam 2,2 milljörðum miðað
við verðlag í maí.
Hvað kostar
óniðurgreidd mjólk?
Ef mjólk væri seld á svipuðum for-
sendum og aðrar drykkjarvörur, þ.e.
ef niðurgreiðslur væru felldar niður
og söluskattur legðist á af fullum
þunga kostaði hver lítri 98,40 krónur
í smásölu.
Nú nema niðurgreiðslur hins opin-
bera rúmum 22 krónum á hvern
lítra, samkvæmt upplýsingum frá
Framleiðsluráði landbúnaðarins.
Það þýðir að útgjöld úr sameiginleg-
um sjóðum fyrir nýmjólk og létt-
mjólk eingöngu nema um 860 millj-
ónum á ári.
Sé verð á mjólk borið saman við
verð á öðrum algengum drykkjar-
vörum, s.s. gosi, appelsínusafa og
Neytendur
ýmiss konar ávaxtasafa, kemur í ljós
að hver lítri af nokkrum gosdrykkja-
tegundum er ódýrari en niðurgreidd
mjólk. Sé verðið borið saman við
verð á óniðurgreiddri mjólk verður
samanburðurinn enn óhagstæðari
fyrir mjólkina. Þannig kostar t.d.
innfluttur appelsínusafi frá Dan-
mörku 89 krónur hver lítri í næstu
verslun en lítri af óniðurgreiddri
mjólk mundi kosta 98,40 krónur.
-Pá
íslendingar drekka 39 milljónir lítra af nýmjólk og léttmjólk á ári. Ef mjólkin væri ekki niðurgreioo itos, .ði hver
lítri 98,40 krónur út úr búó.
Skilagjald fyrir umbúðir:
Gámar settir
upp sem fyrst
- ekki tekið við nema heilum dósum í framtíðinni
Miðaö við áætlanir Endurvinnslunnar er ekki gert ráð við að taka viö saman-
böggluðum dósum.
Frá og með 1. júní er tekið 5 krónu
skilagjald af öllum einnota umbúð-
um gosdrykkja hvort sem þær eru
úr plasti, áli, gleri eða öðrum skyld-
um eöium. Stofnað hefur verið fyrir-
tæki, Endurvinnslan h/f, sem annast
mun skipulagningu söftiunar- og
skflakerfis. Fyrirtækið mun fljótlega
setja upp gáma á nokkrum stöðum
þar sem tekiö verður við umbúðum.
Rétt er að benda á að þótt fyrst um
sinn veröi tekið við samanbrotnum
áldósum þá veröur það ekki hægt
þegar vinnslan er komin í fullan
gang. Miöað viö þá lausn sem líkleg-
ast er aö valin verði þurfa dósimar
að vera heilar þegar þær koma inn
tfl endurvinnslu. Engu að síður hlýt-
ur félagið að vera skuldbundið tfl að
taka við öllum umbúðum þó æski-
legra sé að þær séu heilar.
Að sögn Eiríks Hannessonar, fram-
kvæmdasfjóra hins nýstofhaða fyrir-
tækis, hefur umbúðaverksmiðja
PLM í Svíþjóð lýst áhuga á að kaupa
dósimar og greiða um 50-55 krónur
fyrir kílóið.
Talið er að í öllu landinu falli tfl
um 60-65 mifljónir eininga af einnota
umbúðum á ári. Reynsla erlendis
hefur sýnt að fyrst um sinn þætti
gott að ná 65% skilahlutfalli aö sögn
Eiríks. Það þýðir um 45 milljónir ein-
inga eða 200 mifljónir króna í skfla-
gjöld.
Ríkissjóði er heimflt aö eiga aöild
að félagínu og aö leggja ffam hlutafé
allt að 12 mifljómnn króna. Iðnaðar-
ráöherra getur samiö við félagið um
að í hlut þess komi sérstök umsýslu-
þóknun sem fyrst um sinn nemi 1%
af skflagjaldi og auk þess skilagjald
af umbúðum sem ekki er skilað. Fé-
lagið skal greiöa 5% af árlegum
tekjuafgangi tfl Náttúruvemdarráðs.
Þetta þýðir að miðað við gefnar
forsendur, þ.e. 65%, era félaginu
tryggðar a.m.k. 125-130 milljónir í
tekjur vegna umbúða sem ekki er
skflað. Félagið mun hafa samvinnu
við Þjóðþrif sem eru samtök á vegum
skátahreyfingarinnar og fleiri aðila.
Samtökin munu koma upp söfnun-
ardunkum fyrir einnota umbúðir
sem víðast með það fyrir augum að
fólk skili þar umbúðum sem samtök-
in selji síðan áfram til Endurvinnsl-
unnar h/f.
-Pá
Neytendavemd:
Meira en ein kvörtun á viku
Árið 1988 vom skráð 80 mál fljá því aöeins að inna þurfi af hendi
neytendamáladeild Verðlagsstofh- eitthvert endurgjald eða fhflnægja
unar eða meira en ein kvörtun á tflteknum skuldbindingum.
viku að meðaltafl Um þetta er fiall- Dæmi um skrum i auglýsingum
afl sérstaklega í nýjasta tbl. Verð- erþegarýmisskonarundraefhieru
könnunar Verölagsstofnunar. talin bæta útlit manna og heilsu
Stór hluti kvartana var tflkominn án þess að unnt sé að sanna staö-
vegna villandi auglýsinga sem tald- hæfingar um verkun efhanna.
ar vom btjótj f bága viö lög um Auglýsingar geta líka verið skað-
verölag, samkeppnishömlur og legar þegar reynt er að hafa áhrif
óréttmæta viöskiptabættL Algeng- á neytendur með röngum, óftxll-
astar eru kvartanlr vegna gyfliboða nægjandi eöa vfllandi upplýsing-
i auglýsingum. Frítt eöa ókeypis er um. Neytendur og atvinnurekend-
hugtaksemvinsælteraðnotaþeg- ur hafa sameiglnlega hagsmuni af
ar örva á sölu. Samkvæmt skfln- því að komið sé í veg fýrir sllkar
ingi Veröjagsstoftiunar er óheimilt söluaðferöir.
aö nota oröiö ókeypis um vöm ef -Pá
hin svokallaða ókeypis vara fæst
Geislun matvæla
óhæf geymsluaðferð
Geislun matvæla er algjörlega
óhæf aðferö til þess að auka geymslu-
þol þeirra. í stað þess að leyfa geislun
ættu aðflar að einbeita sér að því að
bæta þekktar aðferðir við varðveislu
matvæla. Gjörsamlega skortir efna-
hagslegar, tæknflegar og heilsufars-
legar forsendur til þess að unnt sé
að leyfa geislun matvæla ffl almennr-
ar neyslu.
Þetta vora niðurstöður matvæla-
ráöstefhu sem haldin var í Dan-
mörku og fjallaði um geislun á mat-
vælum sérstaklega. Ráðstefnuna
sótti fjöldi vísindamanna frá ýmsum
löndum og tflgangurinn var að ræða
hvort leyfa skyldi geislun tfltekinna
matvæla eins og lagt hefur verið tfl
í Evrópu. Einkum er rætt um hugs-
anlega geislun grænmetis og ýmissa
sjávarafurða, einkum krabbadýra og
kryddtegunda.
Skiptar skoðanir eru meðal sér-
ffæðinga inn hollustu eða óhollustu
geislaðra matvæla. Bent er á að flest-
ir mæla með því að geisla matvæli
tfl útflutnings en enginn vill selja
slíkt á heimamarkaði. Væg geislun
drepur fjölda af gerlum í matvælum
en dauðhreinsar þau ekki. Sé beitt
meiri geislun drepast fleiri gerlar en
þá breytist bæði bragð og áferð mat-
arins.
Þá er það mjög gagnrýnt að mat-
vælin missa hluta af vítamínforða
sínum við geislun og niðurstöður
rannsókna, sem geröar voru í Indl-
andi fyrir um 10 árum, benda tfl þess
að neysla geislaðra matvæla geti leitt
til óæskflegra frumubreytinga í
mannslíkamanum.
Allar þessar efasemdir koma ekki
í veg fyrir að menn fýsi að beita þess-
ari aðferð því miklir hagsmunir eru
oft á tíðum í húfi. Þannig gætu Danir
aukið útflutningstekjur sínar um 100
mifljónir danskra króna ef slakað
væri á reglum um geislun matvæla.
-Pá
(.
I